Morgunblaðið - 05.10.2000, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
FIMMTUDAGUR 5. OKTÓBER 2000 45
Bananalýð-
veldið Island
hugsandi“
„ÖXAR við ána, ár-
dags í ljóma...“ Mikið
vatn hefur til sjávar
runnið síðan barist
var fyrir sjálfstæði ís-
lenskrar þjóðar. Þá
sveif andi bjartsýn-
innar yfir vötnum og
menn fögnuðu í full-
vissu þess að fram-
undan væri betri tíð í
eigin landi. í dag
berst hins vegar hinn
almenni launþegi fyrir
tilveru sinni og rétti
en með litlum árangri
í því umhverfi sem
búið er að koma upp
með góðri samvinnu
eignamanna og „rétt
verkalýðsfélaga.
Bifreiðastjórafélagið Sleipnir er
lítið félag en nokkuð traust, og ég
veit ekki um marga þegna þessa
lands sem bera meiri ábyrgð í
starfi sínu. En nú er svo komið að
Samtök atvinnulífsins, undir stjórn
Ara Edwalds, pólitísks uppeldis-
sonar Davíðs Oddssonar, virðast
hafa gert það að forgangsverkefni
að ganga af þessu félagi dauðu.
Allir muna eftir löngu og átaka-
miklu verkfalli Sleipnis í vor og
sumar. Það endaði með því að
Sleipnismenn ákváðu að fresta
verkfallsaðgerðum. Nú er svo
komið að útgerðarmenn langferða-
bíla ganga á bílstjóra sína og bjóða
þeim hærra kaup ef þeir vilja
ganga úr félaginu og í verkalýðsfé-
lagið Eflingu. Auðvitað væri auð-
velt fyrir þessi fyrirtæki að greiða
Sleipnismönnum þetta kaup, en þá
væri tilgangi þeirra ekki náð; þeir
Benedikt
Bi-ynjólfsson
vilja ná fram hefndum
á Sleipni með því að
koma félaginu fyrir
kattarnef. Þannig
ætla rútueigendur að
nota bflstjóra til að ná
sér niðri á félaginu
fyrir að þora að
standa uppi í hárinu á
þeim í vor.
Það er svo umhugs-
unarefni þeim sem
velta fyrir sér mann-
réttindum, réttindum
verkafólks og bara
venjulegu siðferðis-
mati hvernig það má
vera að félag eins og
Efling skuli láta nota
sig í þessu máli eins og félagið
gerir, að það skuli taka við rútubíl-
stjórum undir þessum kringum-
Sleipnir
Eldri og reyndari bíl-
stjórar, segir Benedikt
Brynjólfsson, eru nú að
yfirgefa stéttina vegna
launanna.
stæðum án þess einu sinni að hafa
samið um taxta þeim til handa. Því
staðreyndin er sú að Efling hefur
engan slíkan taxta! Og það er líka
spurning hvers konar mannrétt-
indi það eru sem menn búa við, ef
atvinnurekendur geta gert það að
skilyrði fyrir launahækkun að
menn gangi úr einu verkalýðsfé-
lagi í annað sem er vinnuveitend-
um þóknanlegra. Hvar er félaga-
frelsið? Hvar er samningsfrelsið?
Hætt er við að þetta þættu ekki
merkileg vinnubrögð ef þau væru
iðkuð í Suður-Ameríku. Þá myndi
einhver örugglega hrópa: „Ban-
analýðveldi!" Það er reyndar
skelfilegt til þess að vita að eldri
og reyndari bílstjórar eru nú að
yfirgefa stéttina vegna launanna,
enda hefur aldrei orðið eins mikið
um rútuóhöpp og sl. sumar. Sann-
leikurinn er nefnilega sá, að það
eru ekki laun okkar bílstjóranna
sem eru að sliga fyrirtækin, enda
vandséð hvaða erindi fyrirtæki,
sem geta ekki greitt 100.000 krón-
ur í dagvinnulaun, eiga á markað í
nútímasamfélagi. Það sem er að
fara með rútufyrirtækin eru þeirra
eigin undirboð. Þar eru fyrirtæki,
sem vegna launastefnu sinnar
skipta oft um bílstjóra og ráða
helst óvana menn sem eru að
byrja í þessu starfi. Það ætti til
dæmis að vera umhugsunarefni
fyi'ir foreldra, sem eru að senda
börnin sín í skóla- eða skíðaferða-
lög norður í land fyrir 800-1.000
kr. sætið, að þeim stjórna jafnvel
bílstjórar sem kunna hvorki né
geta sett keðjur undir bfl. Flutn-
ingabílstjórar hafa þurft að standa
í því að keðja fyrir þessa menn og
jafnvel taka keðjurnar af aftur.
Það gildir nefnilega það sama um
rútubílstjóra og aðrar starfsstétt-
ir; léleg laun fæla í burtu reynda
menn og hæfa.
Þannig eru það ekki launataxt-
arnir sem eru að sliga fyrirtækin;
það eru fyrirtækin sjálf sem eiga
mesta sök á því hvernig komið er.
Ég get nefnt sem dæmi að fóstur-
dóttir mín var að hefja störf um
daginn á skrifstofu. Byrjunarlaun-
in hennar voru ekki 73.000 krónur
eins og hún hefði fengið hefði hún
farið að aka rútu; nei, byrjunar-
launin voru 160.000 krónur.
Höfundur er rútuhílstjnri.
Er skammsýni í heil-
brigðismálum dragbítur
á þjóðarhag Islendinga?
TOLUVERÐ um-
ræða hefur verið und-
anfarið um lyfjakostn-
að hérlendis. í þeii'rí
umræðu blandast þó
saman epli og appels-
ínur. Annars vegar er
ríkið nú í seinni tíð að
koma sér undan því að
niðurgreiða hin ýmsu
lyf, og hins vegar er
liggur sú staðreynd
fyrir að lyfjaverð hef-
ur lækkað hér síðast-
liðin ár. Jafnframt ber
að hafa í huga að ís-
lenska ríkið leggur Davíð
virðisaukaskatt á lyf Ingason
sem er hærri en í flest-
um nágrannalöndunum okkar, auk
þess sem Svíar leggja ekki slíkan
skatt á sín lyf.
Heildarlyfjakostnaður samfé-
lagsins var 9,2 milljarðar á árinu
1999. Þetta virðast miklir peningar
þegar upphæðin er slitin úr sam-
hengi, en lítum nánar á eitt dæmi.
Samkvæmt skýrslu Alþjóða heil-
brigðisstofnunarinnar (WHO) eru
þunglyndisraskanir fjórða helsta
ástæðan fyrir glötuðum árum vegna
fötlunar. Rannsókn Tinnu Trausta-
dóttur, lyfjafræðings, sem greint
var frá í Mbl. 17.9., leiðir í ljós að
beinn og óbeinn kostnaður íslenska
þjóðfélagsins vegna þunglyndis-
raskana nemi að lágmarki sex mil-
ljörðum króna á ári. Samkvæmt
nýlegri könnun geðlæknanna Tóm-
asar Helgasonar og Halldóru Ólafs-
dóttur o.fl. gæti þessi kostnaður
verið allt að þrisvar sinnum hærri
(tvisvar sinnum hærri upphæð en
allur lyfjakostnaður á
íslandi og 3% af áætl-
aðri vergri þjóðar-
framleiðslu (GNP) árið
2000).
Ef við hins vegar
skoðum kostnað vegna
sérhæfðra þunglyndis-
lyfja á árinu 1998 var
hann 700 milljónir, 8%
af heildarkostnaði all-
ra lyfja og 12% af
heildarkostnaði vegna
þunglyndisraskana, ef
miðað er við lág-
markstöluna í
rannsóknamiðurstöðu
Tinnu.
Af þessu dæmi ætti
að vera Ijóst að þegar litið er til
bæði beins og óbeins kostnaðar í
samfélaginu, getur heildarkostnað-
ur vegna ýmissa sjúkdóma verið af
stærðargráðunni 10 til 100 sinnum
meiri en lyfjakostnaður vegna sama
sjúkdóms. Athygli vert er einnig að
hið opinbera lætur 4,5 milljónir af
hendi rakna til fræðslu og fyrir-
byggjandi starfsemi vegna þung-
lyndisraskana í ár. Veit vinstri
höndin gjörla hvað sú hægri gerir?
Sú spurning hlýtur að slá hvern
hugsandi mann hvort ekki sé um
hróplega skammsýni yfirvalda að
ræða þegar verið er að letja lækna
til að nota bestu mögulegu meðferð-
arkosti og hindra aðgang sjúklinga
að bestu lyfjum (nýlegt lítið dæmi
er sú umræða sem verið hefur um
niðurgreiðslu sveppalyfja) og þar
með auka annan kostnað en beinan
lyfjakostnað upp úr öllu valdi.
Fyrir íslenska skattgreiðendur
Lyfjakostnaður
Er það ekki skammsýni,
spyr Davíð Ingason,
þegar verið er að letja
lækna til að nota bestu
mögulegu meðferðar-
kosti og hindra aðgang
sjúklinga að bestu
lyfjum?
hlýtur það að vera heildarkostnað-
urinn í samfélaginu, þ.m.t. raun-
verulegur sparnaður, sem er
áhugaverður, miklu fremur en
lyfjakostnaðurinn einn og sér.
Væntanlega er það skattgi'eiðend-
um lítið gleðiefni ef hér er í stórum
stíl verið að spara aurinn til að
henda krónunni!
Höfundur er lyljafræðingur.
Undirhyggjan
í stjórnmálum
FATT er ógeðfelld-
ara en undirhyggjan í
íslenzkum stjórnmál-
um þar sem sá sem
lýgur mest er talinn
beztur. Sérstök ástæða
er til að vekja athygli á
þessu nú í tilefni af ný-
útkominni álitsgerð
auðlindanefndar, sem
er meira blekkingar-
plagg en menn hafa
lengi séð bh’tast frá
stjórnvöldum og er þó
þar af ýmsu að taka.
Niðurstaðan er að
kvótakerfið skal
standa áfram, kvótar
skulu vera áfram fram-
seljanlegir, almenningur skal útilok-
aður frá þátttöku í þessum stærsta
atvinnuvegi þjóðarinnar, sægreif-
arnir skulu áfram einráðir um með-
ferð fiskveiðanna, erlendum aðilum
skal heimilt að eiga hluti í íslenzkri
útgerð og taka þar öll völd þegar
þeim sýnist svo. Augljóst er að fram-
sóknarmenn hafa tekið öll völd í
þessari nefnd, enda er formaður
þeirra höfundur kvótakerfisins í
fiskveiðum, sem samþykkt var á Al-
þingi 1983 og Framsókn fékk síðan
breytt í frjálst framsal á kvótum
1990. Fram til þessa var slíkt fram-
sal aðeins heimilt milh íslenzkra að-
ila, en nú hefir Framsókn söðlað um
og ákveðið að það skuli opnað öllum
erlendum aðilum, sem þó þurfa ekki
að tengjast útgerð eða fiskveiðum á
nokkurn hátt. Þannig hafa allir er-
lendir aðilar meiii rétt en venjulegir
peysulegir Islendingai'. íslendingar
hafa háð mörg þorskastríð til að
tryggja landinu og landsmönnum
full yfirráð yfir fiskveiðunum við
landið. Nú skal þetta gleymt og
grafið og öllum erlendum aðilum
heimiluð afnot þessara réttinda inn-
an landhelginnar. Ef þetta era ekki
landráð, þá era landráð á Islandi
ekki til.
Skoðanakönnun DV sýnir að
Framsókn fengi nú sjö þingmenn í
stað tólf í síðustu alþingiskosningum
þrátt fyrir að Sjálfstæðisflokkurinn
úthlutaði þeim sex ráðherram í vinn-
andi ráðuneytum, en héldu sjálfir
eftir sex dauðum ráðuneytum. Allt
of hægt dvínandi fylgi Framsóknar
veldur þó því að þeir beita nú stóru
leynikanónunum í auðlindamálinu.
Prófessor Ragnar Árnason fær frí
úr áróðursferðum sínum í útlöndum
til að koma í Sjónvarpið. Prófessor
Eiríkur Tómasson skýrir í útvarpi
út nauðsyn þess að breyta þurfi
stjórnarskránni því að „þjóðareign“
á fiskinum í sjónum sé allt annað en
„sameign þjóðarinnar" svo sem nú
er í lögum. Sama gerir Kristinn H.
Gunnarsson, talsmaður flokksins á
Alþingi, en hann greiddi því atkvæði
sitt að Vestfirðir hafa bráðum engan
talsmann á Alþingi, enda að mestu
búið að rýja þá öllum kvótum til
veiða á eigin miðum. Formaður
Framsóknarflokksins hefir nú
„skipt um skoðun", og vill nú gefa
öllum útlendum aðilum betri rétt til
veiða í landhelginni en íslendingar
sjálfir njóta. Formaður auðlinda-
nefndar, Jóhannes Nordal, aíhendir
forsætisráðherra þessar furðulegu
tillögur í sjónvarpi. Allur almenn-
ingur í landinu stendur gapandi af
undran frammi fyrir slíkum vinnu-
brögðum og má sín einskis gegn of-
beldinu á Alþingi. Skyldu þeir halda
áfram að kjósa Framsókn? Svo bar
Onundur
Asgeirsson
við í tíð Tómasar Árna-
sonar sem viðskipta-
ráðherra að hann skip-
aði Jóhannes Nordal
sem formann olíun-
efndar. JN ákvað að
samið skyldi við nýtt
olíufélag í Bretlandi,
BNOC (British Nat-
ional Oil Corporation^.
Nú þurfti ekki lengut-
að greiða fyrir útflutn-
ingshagsmunum lands-
ins með kaupum frá
Rússlandi. JN fór með
ráðherrann og alla þrjá
forstjóra olíufélaganna
í hádegisverðarboð til
City Bank í London.
Enginn þeirra átti neitt erindi þang-
að, en tilgangur heimsóknarinnar
var þó augljós. Síðan var haldið til
Kvótinn
Það er fyrirsjáanlegt,
segir 0nundur Asgeirs-
son, að almenningur á
þess ekki kost að taka
upp samkeppni við
kvótakónga um kaup á
slíkum veiðiheimildum.
BNOC og skrifaði ráðherrann þar
undir nýjan samning til eins árs og
flutti þar áferðargott ávarp. Þegar
samningurinn rann út hafði ísland
tapað tveimur milljörðum króna
miðað við að keypt hefði verið sama
magn af Rússum svo sem fyrri
samningar höfðu staðið til. Það eru
ekki allar ferðir til fjár. Eg fæ ekki
séð annað en að niðurstaða auðlinda-
nefndar sé sama ruglið í nýjum bún-
ingi, en Framsókn leyfist greinilega
allt í skjóli Sjálfstæðisflokksins.
LÍÚ hefir strax lýst yfir að útgerðin
sé reiðubúin til að greiða mála-
myndagjald síðar með nægilegum
fyrirvörum, enda stendur stórút-
gerðin á brauðfótum með yfir 170
milljarða skuldir. Þetta þýðir að til-
lögur auðlindanefndar era ekki
raunhæfar - eða m.ö.o. tilbúningur,
settur fram í blekkingarskyni.
Þá er furðulegt að Samfylkingin
skuli styðja svonefnda fyrningarleið
með 20% árlegri afskrift á kvótum,
sem seldir skulu á opinbera uppboði
árlega. Það er fyrirsjáanlegt að al-
menningur á þess ekki kost að taka
upp samkeppni við kvótakónga um
kaup á slíkum veiðiheimildum. Þetta
þýðir því í raun að Samfylkingin
styður með þessu beint framhald
kvótakerfisins. Þessi stefna getur
ekki verið vænleg til atkvæðaveiða
fyrir flokk, sem enga kvótakónga
hefir að styðjast við eða verja. Það
væri eflaust verðugt verkefrii fyrir
Samfylkinguna að láta fara fram
skoðanakönnun meðal almennings á
stuðningi við kvótakerfið. ;'
Niðurstöður af skýrslu auðlinda-
nefndar em þá þessar. Þjóðareign á
nytjastofnum gefur ekkert í aðra
hönd. Sama gildir um þjóðareign á
notkun á vatnafli. Tilgangurinn er
því aðeins sá að blekkja almenning
til að fela áframhaldandi úthlutun á
veiðiheimildum til kvótakónga.
Höfundurinn cr fv. forstjóri.
Fagleg rábgjöf
Fullkomin tölvuteiknun
Fyrsta flokks hönnunarvinna
wrifomr
HÁTÚNI6A (i húsn. Förix) SÍMI: 652 4420t ‘