Dagblaðið Vísir - DV - 14.05.1983, Blaðsíða 8

8
DV. LAUGARDAGUR14. MAl 1983.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjómarformaðurogútgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóriog ijtgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoöarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréltastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: RÁLLSTEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI84611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiósla,áskriftir,smáauglýsingar,skrifstofa: ÞVERHOLTI ll.SÍMI 27022.
Sími ritstjómar: 86611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF„ SÍÐUMÚLA12. Prentun:
ÁRVAKUR HF., SKEIFUNNI19.
Áskriftarverð á mánuði 210 kr. Verð í lausasölu 18 kr. Helgarblað 22 kr.
Þeirgera vandann verri
Þegar stjórnmálamenn sjást ekki fyrir í baráttunni viö
veröbólguna, tregöast þeir viö að fella gengi krónunnar.
Gengislækkun flyzt nefnilega smám saman yfir í verðlag-
iö og magnar veröbólguna, sem þeir vilja umfram allt
forðast.
Af því aö íslenzkir stjórnmálamenn eru nánast samfellt
í stríöi viö verðbólguna, með hinum frábæra árangri, sem
frægur er um allan heim, er gengi íslenzku krónunnar
alltaf of hátt skráð og erlendur gjaldeyrir seldur á útsölu-
veröi.
Þegar þeim er bent á þetta, segja þeir, að þaö skipti
engu máli, ekki einu sinni fyrir útflutningsatvinnuvegina,
því aö dæmiö elti skottið á sjálfu sér. Gengislækkun leiði
til verðbólgu, sem leiði til nýrrar gengislækkunar.
Þetta er þó ekki nema hálfur sannleikurinn. Innlendu
verðhækkanirnar koma smám saman á þremur til tólf
mánuðum. Á meöan hefur gefizt tækifæri til að lækka
gengi krónunnar enn frekar. Sú gerð getur alltaf verið
einu skrefi á undan.
Hvort sem verðbólga er engin, lítil eöa mikil, er alltaf
nauðsynlegt að gæta þess, að gengi krónunnar sé skráð
viö lægri mörk þess, sem raunhæft má teljast. Eða það,
sem er enn betra, hreinlega að gefa gengið frjálst.
Lágt gengi gerir innflutta vöru og þjónustu dýrari en
ella og bætir samkeppnisaðstöðu innlendrar vöru og þjón-
ustu. Almenningur ver sig nefnilega gegn kjaraskerðingu
gengislækkunarinnar með því að snúa viðskiptum sínum
að hinni ódýrari innlendu framleiðslu.
Við lággengi má til dæmis búast við, að eldavélar, sem
sumpart eru smíðaðar og alveg samsettar hér á landi, nái
aukinni markaðshlutdeild á kostnað algerlega innfluttra
eldavéla. Hið sama má segja um innlenda skipasmíði.
Við lággengi má einnig búast við, að ferðalög innan-
lands aukist á kostnað ferðalaga til útlanda. Þannig má
rekja dæmin endalaust. Lággengið breytir markaðshlut-
deildinni frá erlendri framleiðslu og þjónustu til innlendr-
ar.
Þetta magnar innlendan iðnað og treystir atvinnu í
landinu. Um leið eykur þetta tekjur ríkissjóðs af sölu-
skatti, tekjuskatti og öðrum gjöldum, sem tengjast at-
vinnu og framleiðslu, en rýrir um leið tekjur útlendra
ríkissjóða.
Ekki skiptir minna máli, að lággengi hlýtur að bæta
verulega stöðu útflutningsatvinnuvega. Þaö á bæði að
gera þá samkeppnishæfari í útlöndum og að bæta fjár-
hagslega afkomu þeirra. Þetta gildir bæði um sjávarvöru
og iðnvarning.
Varanlegt lággengi leiöir vegna alls þessa til minnkun-
ar og hvarfs viðskiptahalla gagnvart útlöndum og til
minnkunar og hvarfs skuldasöfnunar í útlöndum. Hvort
tveggja er skilyrði fyrir góðri afkomu barna okkar í
framtíöinni.
Verðbólguhatur stjórnmálamanna hindrar ekki aðeins
bráðnauðsynlegt lággengi krónunnar, heldur kemur líka í
veg fyrir, að verðtrygging fjárskuldbindinga komist á
leiðarenda, — að bankarnir fyllist af sparifé.
Stjórnmálamennirnir rembast eins og rjúpan við staur-
inn undir misvitrum hvatningarorðum efnahagssérfræð-
inga, sem sjá ekki heldur neitt annað en verðbólguna.
Þess vegna er árangur beggja hafður í flimtingum um
heim allan.
Stjórnmálamenn og efnahagssérfræðingar leysa engan
vanda með því að stinga hitamæli efnahagslífsins inn í
frysti. En þeir gera vandann verri með því að tregðast við
að auka verðbólguna meö réttu krónugengi og réttum
vöxtum. Jónas Kristjánsson
Skiptlng í
bodhlaupinu
Ég hlustaði á fréttir í útvarpi á
fimmtudag þar sem sagt var frá þvi
að Steingrími Hermannssyni heföi
verið falið umboö forseta til stjómar-
myndunar. Það fylgdi sögunni aö
Steingrímur hygðist ræða við full-
trúa Sjálfstæðisflokksins sama
kvöld. Þetta var, eins og öll þjóðin
veit, einum sólarhring eftir að
slitnaði upp úr viðræðum
Framsóknarflokks og Sjólfstæðis-
flokks um myndun rikisstjómar.
Ég dáöist að ögun fréttamannsins
sem las fréttina. Það vottaði ekki
fyrir kátínu í rödd hans, ekki ein ein-
asta skríkja slapp upp um barka
hans. Hann las þetta eins og hér
væru á ferð nýjustu tölur um halla-
rekstur á íslenska þjóðarbúinu; eins
og hverja aðra daglega og sjálfsagða
frétt.
Það er svo sem rétt að hér er um
ósköp venjulega litla frétt að ræða.
Stjómarmyndunarviðræður eru eins
og boðhlaup. Fyrst leggur einn
flokksformaður upp með umboðið í
hægri hendi og hleypur um stund.
Þegar hann þreytist afhendir hann
umboðið öðmm, sem tekur þá að sér
hlutverk hlauparans um stund, og
síðan koll af kolli. Þegar síðan allir
eru orðnir þreyttir koma þeir sér
saman um að nú sé markinu náð (því
þetta er lýðræðislegt boðhlaup) og
eins og hendi sé veifað er allt í einu
komin ríkisstjórn.
En þessa stundina er það semsagt
Steingrímur sem er forsetans
bífalingsmaður og hlaupari. Hann
hefur bréf uppá það, og enginn er
annaö en það sem hann hefur bréf
uppá.
Það vakti annars athygli mína,
eftir að Geir Haligrímsson hafði
gefist upp, að í útvarpsviðtali um
samningaviðræðurnar gerði hann
grein fyrir því hvaða aðgerðir í
efnahagsmálum heföu veriö ræddar í
þeirri lotu. Það var að sjálfsögðu
rætt um verðbólguna og verðlagið og
víxlganginn þar á milli. En Geir
nefndi einnig að í því sambandi hefðu
verið ræddar „ívilnandi” aðgerðir.
Mér fannst þetta gott orð og eflaust
Ur ntvefinm
ÖlafurB. Guðnason
á það eftir að reynast ákaflega þarft
orð líka. Því það er deginum ljósara
að hvernig sem þessir hlauparar
bera sig aö við að hlaupa kringum
sannleikann er mál málanna í dag
það, hvernig best er að „fátækja”
fólkiö í landinu (svo maöur laumist
nú í orðasmiðjuna sjálfur, meðan
hlauparamir eru úti ó velli).
Reyndar er sögnin „að fátækja”
ansi hreint vel smiðuð, þó ég segi
sjálfur frá! Með henni má segja í
stuttu máli það sem menn þurftu
áður að tjá með löngum setningum
eins og: „Skeröing kaupmáttar
ráðstöfunartekna launafólks” (en
ekki: „Skerðing kaupmáttar launa-
fólks”. Maður fær nefnilega ekkert í
búð fyrir launafólk. Þó maður kæmi
inn með tíu Dagsbrúnarfélaga í
poka, fengi maður ekki svo mikiö
sem einn eldspýtustokk fyrir þá).
En það er semsagt deginum
ljósara, að stjómarmyndunar-
viðræður snúast fyrst og fremst um
leiðir til þess að seilast í vasa launa-
fólks. Það er ekki nema von að launa-
fólki um allt land líði illa og fyllist
örvinglan. Og vegna þess að
flokkamir þora ekki að grípa til af-
dráttarlausra „örvinglandi”
aðgeröa, verða þeir, samhliöa
kaupráninu, að beita sér fyrir „íviln-
andi” aögerðum. Það er svona eins
og að berja ókunnugan mann í klessu
á dansleik en borga síðan leigubil
undir hann upp á slysavarðstofu á
eftir. Þess konar skringileg hegðan
kemur oft fyrir hjá persónum í skáld-
sögum Rússans Dostojefskí og
reyndar finnst mér mikil synd, að
enginn rithöfundur hér á landi skuli
skrifa eins og hann. Skáldsaga eins
og ,3r®ðumir Karamasof” hefði
öðlast aukna vídd og dýpt, hefði hún
verið sett í umferð stjórnar-
myndunarviðræðna á íslandi á
níunda óratugnum.
En nú er semsagt komið að Stein-
grimi Hermannssyni að hlaupa með
umboðið um stund. Þegar hann
mæðist má gera ráð fyrir því að
Svavari Gestssyni verði falið að
halda á umboðinu og þar næst Kjart-
ani Jóhannssyni og síðan Vilmundi,
og að lokum Sigriði Dúnu. Þá er
komin röðin að Geir að nýju. Við
síöustu stjórnarmyndunarviðræður
tók það um tvo mánuði að koma
saman stjórn og þá voru margir
búnir að hafa umboð forseta oftar en
einu sinni. Nú hefur flokkunum
fjölgaö svo að fleiri em til að leiða
hlaupið og ekki nokkur leiö að sjá
fyrir hversu lengi mönnum endist
þrek. En vísast verður það lengur en
síöast því að menn fá lengri hvíldar-
tíma á milli. Þetta gæti þess vegna
tekiö allt aö þrjá mánuði.
Sú saga gekk á sínum tima aö
Kristjáni heitnum Eldjárn þáver-
andi forseta hafi leiðst þófið, eftir
sex vikna árangurslausar viðræður
1979, og kallað til sín Jóhannes Nordal
seölabankastjóra og beðið hann að
vera reiöubúinn að mynda
utanþingsstjóm. Þaö er ansi gott að
hafa grimma hunda þegar þarf aö
reka á eftir móöum hlaupurum. Og
víst gæti Vigdís hert á þeim meö því
að hóta að siga Jóhannesi aftur. Því
eitt er víst. Frekar vildu þingmenn
þjóðstjóm en utanþingsstjóm.