Alþýðublaðið - 01.10.1967, Blaðsíða 6

Sunnudags Alþýðublaðið - 1. október 1967
£
Það er stór
að liggja í rúminu
Jónas Jónasson frá Hriflu:
Umferðarmál í höfuð-
staðnum, gömul og ný
i
'U a U S T fyrir 1930 kynntist ég efni. Lögregla landsins varð mik-
tveimur merkilegum leigjendum í | ilsvirt og viðurkennd þjóðfélags-
I stétt. Húsakosturinn batnaði. Lög-
ÞAÐ er ‘stórhættulegt að liggja
í. rúminu. Þið vitið, hvernig
manni líður eftir nokkurra daga
legu, — við erum máttlaus í
hnjánum, með þyngsli yfir höfð-
inu, yfirleitt ósköp máttlaus og
vesæl, — minnsta áreynsla er
okkur cfvfða.
En það getur allt eins verið,
að þessi einkenni eigi rót sína
að rekja cil þess, að við lágum
í rúminu, en séu alls ekki eft-
irstöðvar veikindanna.
Sænski læknirinn og dósent-
inn Lars Erik Böttiger í Stokk-
hólmi, segir, að hér sé um mik-
ilsvert mái að ræða. Lasinn mað-
ur, sem ieggst í rúmið, lengir
sjúkdómsístand sitt til muna
með því t inu að leggjast. Vöðv-
ar og beir rýrna í legunni, blóð-
rásin verður hægari, mikil hætta
er á því, að langlegusjúklingar
fái blóðteppa og lungnabólgu.
í Bandaríkjunum hafa verið
gerðar tilraunir með ungt, frískt
fólk. Það aefur verið látið leggj-
ast í rúnið og síðan er fylgzt
með því, avaða áhrif legan hafi
á það. ÞaJ var látið liggja graf-
kyrrt í r iminu, — nema hvað
það fékk að lireyfa hendur og
fætur en alls ekki reisa höfuð-
ið frá koida. Brátt kom þverr-
andi líkamsþrek og vaxandi
kalkeyðsia. Til þess að vera nú
viss um, livort þetta ætti rót
sína að rekja til aðgerðarleys-
isins eða legunnar, var tilraun-
unum haldið áfram þannig, að
fólkið var látið gera ýmsar æf-
iugar ýmist sitjandi eða liggj-
andi, það var látið sitja á stól á
mffii þess sém það lá fyrir. Æf-
ingai- julu á starfsþrekið en
höfðu engin áhrif á kalkeyðsl-
una. Þeir, sem sátu nokkrar
klukkustu ídir á dag áttu létt-
ara með að viðhalda starfsþrek-
inu en kal ieyðslan var alltaf söm ♦
við sig. Unnt var að draga úr
kalkeyðslunni með því að láta
fólkið strnda í þrjár klukku-
stundir daglega, þótt það lægi
annars í rúminu. Niðurstaðan
varð sú, að allir sjúklingar skuli
fara úr rúminu strax og hægt
er, og setjast þá ekki bara í
hægjndastól, heldur fara á ról.
Áður var talið sjálfsagt, að
sjúklingar á sjúkrahúsum lægju
í rúminu. Þaðan er sjálfsagt kom-
ið orðasambandið að „liggja á
sjúkrahúsL” Fram til þessa hef-
ur þótt cins sjálfsagt að veikt
fólk lægi í rúminu og það þótti
sjálfsagt iður fyrr að taka fólki
blóð. Nú vita állir, að blóðtök-
urnar kostuðu marga lífið.
Nú er talið, að æskilegt sé,
að íólk liggi sem allra minnst
í rúminu. Mörgum finnst illa
með sig farið, þegar þeir eru
látnir fara á fætur strax fyrsta
eða annan daginn eftir upp-
skurð. Þeir halda, að „sárið
muni rifna upp.” En það er eng-
in hætta á því. Aftur á móti er
miklum mun minni hætta á, að
aðgerðin hafi einhver eftirköst.
Fyrr var algengt, að gallsteina-
sjúklingur var látinn liggja í 3
—4 vikur eftir uppskurð. Nú er
ékki óvanalegt, að hann sé kom-
inn til vinnu sinnar á þeim
tíma. Yfirleitt er hann látinn
fara fram úr daginn eftir upp-
skurðinn og af sjúkrahúsinu eft-
ir 4—5 daga.
Sængurkonur fengu ekki að
hreyfa legg né lið fyrr en eftir
10 daga hér áður fyrr, meðal
annars til þess, að þær aflöguð-
ust ekki í vexti. Ef einhverri
heppnaðist að líta út eins og
manneskja eftir slíka meðferð
var þa^ sannarlega ekki leg-
unni að þakka. Áður fyrr var
alltaf siður, að fólk, sem fékk
heilahristing var látið liggja
fyrir og algjör kyrrð höfð í
kringum það. En í stríðinu kom-
ust menn að raun um, að her-
menn sem fengu heilahristing,
hresstust fyrr, ef þeir hreyfðu
sig fljótlega á eftir. Börn, sem
hafa fengið heilahristing og
hoppa og skoppa eins og ekk-
ert hafi ískorizt eru búin að ná
sér, og foreldrarnir þurfa ekki
að hafa neinar áhyggjur. Fólk
með reglulegan heilahristing
hoppar ekki um að gamni sínu.
Yfirleitt ætti fólk ekki að hafa
svo ýkjamiklar áhyggjur af
lösnum börnum, sem vilja ekki
liggja í rúminu. Það er nær að
klæða þau, svo að þeim verði
ekki kalt og láta þau svo leggja
sig svolitla stund, ef þau vilja.
Ef þau eru með háan hita, vilja
þau sjálf liggja fyrir, ef ekki,
er betra fyrir þau að vera á'
hreyfingu. Það væri unnt að
orða þetta á þessa leið:
Það gerir ’börnum lítið til,
þótt þau liggi í rúminu, en það
gerir þeim yfirleitt ennþá minna
til að vera á fótum.
Þeir, sem oftast bíða tjón af
að liggja í rúminu er eldra fólk,
og það er erfiðast að sannfæra
það um, að það ætti að fara á
fætur. Það kemur fyrir, að gam-
alt fólk leggst algjörlega í kör
af því að það lagðist í kvefi.
En enginn ætti að liggja í
rúminu í kvefi. Ef ekki er um
það að ræða, að vinnufélagarnir
geti smitazt, ættu allir að reyna.
að vinna, þótt þeir hafi kvef.
Þeir, sem hafa fengið fyrir
hjartað eiga auðvitað að hafa
liægt um sig, en þetta fólk verð-
ur líka að hreyfa sig. Og það er
yfirleitt engmn vandi að fá það
til þess. Þessi sjúkdómur herjar
yfirleitt á menn á bezta aldri,
sem eru á kafi í starfi og vilja
fyrir hvern mun taka til við
það aftur.
/ Það ætti að byggja sjúkra-
hús með stórum vistlegum dag-
stofum, þar sem sjúklingarnir
geta hitzt og rabhað saman,
svo að þeir notuðu rúmin fyrst
og fremst á nóttunni eins og
annað fólk. Sjúklingar, sem
koma á sjúkrahús til ýmis kon-
ar rannsókna ættu ekki heldur
að leggjast inn, heldur ættu
þeir að koma á sjúkrahúsið til
að láta taka hinar ýmsu „pruf-
ur” svo ættu þeir að fara heim
á milli. i
Loks segjr Böttiger, að það
Dakinúsi við Lækjargocu. Guð-
mundur Gamalíelsson bóksali og
úcgeiandi átti húsið. Hann var
aura manna mildastur og glað-
menni mikið. — En bakhús ihans
vöjl eins konar öreigaheimili, gam
ail og kaldur timburhjallur. — Á
em hæð vann Ásgrímur Jónsson
anan veturinn við að fuilgera lista
verx sín frá undangengnum sum-
aruogum. Vist hans var engum
oooieg nema islenzkri hetju, sem
gat sigrað alla erfiðleika við að
gera fegurð og dásemd landsins
s^niiega og varanlega um aldir.
jcn la. neðri hæð hússins bjó og
s-arraoi lögregla Reykjavíkur við
nin erfiðustu kjör. Þar var fá-
mennt löggæzluheimili í lítilli höf
ueoorg. Lögregluþjónarnir voru
aidraöir og slitlegir menn, lítt bún
ir að klæðum og van’haldnir um
Kaupgjald og alla aðstöðu. Vetrar-
Kuiainn átti griðastað í þessu
vam-ækta og lítt hitaða húsi. En
miKii breyting varð á kjörum
oeggja leigjenda Guðmundar bók-
S cixct. Alþingi bauð Ásgnmi 10 iþús.
Kr. ian til að reisa verkstæði við
Bergstaðastræti. Þar byggði hann
ntio hús, og þar eru geymd mörg
tfiundruð málverk, sem hann hefur
geiio þjóðinni. — Lögreglan, sem
Djo lika við köld kjör á neðri
næo, fékk einnig sinn sólskinsdag.
Þingið veitti fé til stóraukinnar
iöggæzlu. — Zimsen borgarstjóri
studdi fyrir sitt leyti að fjölga
iöggæzlumönnum og ibæta hag
þeirra. Kunnur íþróttamaður, Her
mann Jónasson, var valinn :til for
siuou nýrra löggæzlusveita. Hann
dvaldi um stund í Þýzkalandi, til
ao Kynna sér löggæzlu í stóru
landi. Hin nýja lögregla fékk.lítið
en gott bráðabirgðahúsnæði í Arn
arhvoli, sem þá var í smíðum.
sé mesti mjsskilningur, að fólk
verði þreytj af að taka penicil- Kaupgjald og búnaður lögreglunn
lin. Lyfið drugi aðeins úr ein- ar var® viðunanlegur. Aðrir kaup
kennum sjikdómsins, en sjúk- staðir og kauptún tóku höfuðstað-
Framhald á 14. síðu. i inn sér til fyrirmyndar í þessu
Lætur ekki bugast
ÞANN 4. september síðastlið-
inn kom maður nokkur inn í
brezka sendiráðið í Moskva,
sagðist heita Sean Bourke og
vera hinn sami, sem hjálpaði
njósnaranum George Blake að
flýja úr fangelsi í Bretlandi, en
Blake hafði verið dæmdur í 42
ára fangelsi fyrir njósnir í þágu
Sovétríkjanna. Sean Bourke er
íri, og hann sagðist endilega
vilja fá að fara heim á leið, hvað
sem það kostaði, en þar á hann
von á dómi fyrir að hafa hjálp-
að Blake til að flýja.
Það var árið 1961 að upp
komst um starfsemi Blake. Talið
er að a.m.k. 40 njósnarar Breta
hafi verið 'drepnir eða fangels-
aðir vegna þeirra upplýsinga,
sem Blake lét Rússum í té. Þeg-
ar hann var dæmdur í Bretlandi,
ságði dómarinn, að hann hefði
víðast hvar annars staðar verið
dæmdur til lífláts.
' 22. október árið 1966 flúði
ljann úr fangelsinu, líklega íyrir
tilstilli samfmiga síns, Sean
Iíoulke, og síðan hefur hvorki
heyrzt til hans né sézt. Nú virð-
iát fullvíst, að hann sé kominn
til Sovétríkjanna.
Brezki stjórnarerindrekinn,
Donald Maclean, sem flúði til
Sovétríkjanna árið 1951 segist
ekki hafa séð Blake í Moskva.
Maclean, sem nú kallar sig Frad-
er, er sagður vera sérstakur ráð-
gjafi sovézka utanríkisráðuneyt-
isins. Hann lætur landa sína yf-
irleitt ekki sjá sig.
Sean Bourke gat ekki fært
sönnur á því, liver hann væri,
þegar hann kom í brezka sendi-
ráðið, og Bretarnir gátu þess
vegna ekki komið honum heim
til Bretlands, en þeir hvöttu
hann til þess að fá nauðsynleg
skjöl hjá sovézkum yfirvoldum
og koma síðan aftur. Hann hefur
enn ekki látið sjá sig. -
reglan var flutt í stæðilega stein-
byggingu hjá pósthúsinu.
í mörg ár hefur verið unnið,
undir íörystu Harðar Bjarnason-
ar húsameistara að reisa sannkall
aða lögregluliöll, þar sem fyrr var
gamia gasstöðin. Má vænta að sú
bygging yerði gott löggæzluheimili
um ókomnar aldir. — Að öðru
leyti hafa löggæzlumálin staðið í
stað. Gamla fangelsið við ~Skóla-
vörðustíg er óbreytt, ef frá er tal-
in lítil umbót, sem fylgdi lögreglu
breytingunni. Litla Hraun er not-
að, en herfilega vanrækt. Síðu-
múii er lítill en góður staður fyr-
ir ölvaða menn. Hæstiréttur var
lítt lialdinn á lofti undir risl’águ
þaki á gamla fangelsinu við Skóla
vörðustíg, en þegar rétturinn átti
aldarfjórðungsafmæli, sem inn-
lend stofnun, gripu þingmenn, sem
unnu að gagngerðri umbótabreyt-
ingu á vinnubrögðum dómstólsins,
til skyndiákvörðunar um að veita
þessari stofnun viðhlítandi starfs-
stöð hjá Arnarhvoli. Breytingin á
skipulági dómstólsins lánaðist vel
og nýtur hæstiréttur nú mikils
trausts fyrir fullkomna dóm-
gæzlu. Má vænta innan tíðar að
takist að gera tvær umbætur í
löggæzlumálum að reisa fullkom-
ið fangahús og skipta Litlahrauni
í fleiri starfsdeildir eftr þörfum
þjóðarinnar. Reisa þyrfti hús fyrir
drengi sem skortir heimilisaðhald
og ræktun. Þeir fást stundum
margir saman við smáþjófnað og
innbrot án þess að ástæður bendi
til að þurfi annars með en góð
nútímaheimili, fjölbreyttra vinnu
starfa og andlegrar ræktunar.
En nú er komið að þeim atrið-
um sem snerta daglegt líf borg-
aranna í bænum. Götur borgar-
innar eru orðnar ihættustaðir fyr-
ir fólk á öllum aldri. Ekki er lög-
reglunni um að kenna. Hún vinn-
ur skylduverkin trúlega, en skipu-
lag gæzlumanna á hærri stöðum
stendur á ótraustum grundvelli.
Framundan bíður aukin slysa-
hætta, þegar mikill ruglingur verð
ur í umferðarmálunum með vald-
boðnum hægri handar akstri. —
Bílafjölgun er orðin gífurleg í
landinu og veldur hún stóraukinni
hættu. Nokkur stórslys hafa orð-
ið á skömmum tíma í sambandi
við ógætilegan akstur. Lögreglan
hefur góða og örugga hraðamæla.
Þar 'er grundvöllúr fyrir traustum
úrskurði. Þar koma líka'til greina
aðrar misfeUur á bílakstri, sem
valda slysum. En hér er fjölmennt
löggæzlumannalið með góðum und
irbúningi og vinnuæfingúm. Lög-
reglan beitir nú sektum, fyrir ýms
ar yfirsjónir ökumanna. Það er
gött, en ekki nægilega álirifaríkt.
Á strandferðaskipunum var um
eitt sinn erfitt að komast leiðar
sinnar fyrir bávoBrum, ölvuðum
Frh. á 14. síðu.