Þjóðviljinn - 21.03.1973, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 21. marz 1973 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Á sjónarmiðum
Þú hefur vonandi einhvern-
tima skoðað myndlistarsýn-
ingu. Ekki bara gengið inná
gólf, snúiö þér þar i hring og
kastaö þaðan augum að verk-
unum og gengið siðan út aftur,
heldur horft á hvert verk það-
an sem þér hefur þótt það
njóta sin bezt. Þú hefur
gegngið að þvi sem þú varst að
skoða og horft á það úr ná-
lægð, gengið nokkur skref
afturábak og virt það fyrir þér
úr meiri fjarlægð, og reynt að
sjá frá hvaða stað þér félli
bezt að horfa á það. Hafi það
verið standmynd hefur þú
vonandi gengið i kringum
hana og horft á hana frá öllum
hliðum. Þú hefur gert þér ljóst
hvaða sjónarhorn færi mynd-
inni bezt. Þú hefur tekið þér
stöðu á völdum stað og horft á
myndina þaðan. Þú hefur tek-
ið afstöðu til verksins á hlut-
lægan hátt, ákveðið hvaðan
augu þin sæju það. Sú afstaða
skiptir miklu. En önnur af-
staða er ekki siður mikilvæg.
Það er afstaða hugans. Það er
ekki siður mikilvægt að vanda
val þeirrar afstöðu, gera sér
grein fyrir hvaða sjónarmið
ráða við skoðun myndanna.
Ekki siður ástæða til að
athuga hverju sinni hvaða
sjónarmið henti hverri mynd.
Sýningargestur, sem kemur
inn á sýningu viðurkennds
listamanns i þeirri trú að þar
hljóti allt að vera harla gott,
erliktstaddurog sá sem fyrir-
fram er ákveðinn i að öll verk-
in njóti sin bezt séð frá miðju
gólfi. Hvorugur þeirra skoðar
verkin. Hvorugur þeirra hefur
mikla möguleika á að komast i
raunverulegt samband við þá
list, sem kann að vera fólgin i
myndunum. Fyrirfram
ákveðnar skoðanir hafa eitt
nafn: Fordómar. Slikir dómar
eru listinni jafnóvinveittir og
skrattinn var eða er Guði
gamla.
Gamalgróinn fagurkeri,
sem kemur inn á listsýningu
manns er sýnir nýjar tilraunir
á sviði frjálsrar listsköpunar,
og myndar sér þá skoðun
strax og hann kemur inn fyrir
þröskuld að þar inni sé allt
forkastanlegt rusl, er ekki list-
vinur. Hann er drag-
bitur á vöxt listarinnar. Til
þess að hreinsa af sér þá nafn-
bót verður hann að SKOÐA
verkin frá svo mörgum hliðum
sem honum er frekast unnt
áður en hann tekur afstöðu til
þeirra. Hversu margar hliðar
hann finnur fer að visu eftir
þvi hvernig heilabú hans er
innréttað. Enginn gerir meira
en hann getur, og til þess
skyldi heldur ekki ætlazt. En
að reyna eftir mætti er öllum
fært sem vilja hafa. Og sú er
ein krafan sem listin gerir til
þeirra, er hyggjast njóta
MYND-
LISTAR-
ÞANKAR
Eftir Hallmund
Kristinsson
hennar. Þeir sem gera til
listarinnar margar kröfur og
strangar án þess að uppfylla
sjálfir þá aðalkröfu hennar
eru að reyna að nauðga henni
til hórdóms, og það getur
varla talizt göfugt verk.
Hallmundur Kristinsson
Aö loknum þingkosningum
Peyrefitte flokksritari, d-Estaing
fjármálaráðherra og Messmer
forsætisráðherrai rétttrúaður
Gullismi dauður?
Jean Lecanuet; miðjumenn sviku
kjósendur.
Marchais> ætlar að taka stjórnina
á orðinu.
Að loknum þinqkosninqum
i Frakklandi.
Ef miðað er við fyrstu umferð
frönsku þingkosninganna, er ekki
hægt að segja annað en endanleg
úrslit þeirra hafi verið ósigur
fyrir vinstri flokkana. Þótt fylgi
þeirra ykist að visu mjög mikið
og þingsætum þeirra fjölgaði um
meira en helming (úr 84 i 176),
náðu þeir ekki að hnekkja meiri-
hluta stjórnarflokkanna, eins og
þeir gátu gert sér vonir um eftir
fyrstu umferðina. Astæðurnar
fyrir þessum ósigri eru vafalaust
margvislegar, en mestu veldur þó
hin furðulega afstaða „umbóta-
sinna” (miðflokkamanna), sem
sneru alveg við blaðinu milli fyrri
og seinni umferðar kosninganna
og hlupu til aðstoðar vip stjórnar-
flokkana, og kannski ekki siður
kosningafyrirkomulagið, sem er
vinstri flokkunum algerlega i
óhag (Gaullistaflokkurinn fékk
t.d. litið fleiri atkvæði en
kommúnistaflokkurinn en 2 1/2
sinnum fleiri þingsæti). En þótt
stjórnarflokkarnir hafi haldið
meirihlutanum, breyttust styrk-
leikahlutföll þeirra talsvert.
Fylgishrun þeirra bitnaði lang-
verst á Gaullistum (sem höfðu
áður hreinar meirihluta en töp-
uðu um 90 þingsætum) og má bú-
ast við þvi að áhrif þeirra á
stjórnarstefnuna minnki nú til
muna. Ýmsir fréttaskýrendur
telja jafnvel að „rétttrúuðum
Gaullisma” sé nú lokið i Frakk-
landi.
Þessi úrslit gefa heldur litlar
vonir um að raunveruleg stjórn-
arskipti geti orðið i Frakklandi
meðan kosningafyrirkomulagið
og pólitiskir siðir eru eins og nú
er. Eftir fyrstu umferð kosning-
anna var augljóst, að stjórnar-
flokkarnir voru komnir i mikinn
minnihluta: 65 af hundraði
greiddu atkvæði þeim flokkum
sem voru i stjórnarandstööu og
börðust fyrir stjórnarskiptum og
breytingum. Þessir flokkar gagn-
rýndu stjórnina allir jafnharka-
lega og var að þvi leyti enginn
munur á umbótasinnum og
vinstra bandalaginu. Kúvending
umbótasinna eftir fyrri umferð-
ina, sem breytti vigstöðunni
algerlega og kom i veg fyrir það
að breytingavilji almennings gæti
haft nokkur raunveruleg áhrif, er
þvi mjög undarleg. Frambjóð-
endur vinstri flokkanna spöruðu
heldur ekki að lesa upp fyrri yfir-
lýsingar þeirra i kosningabarátt-
unni fyrir seinni umferðina. En
kúvendingin á þó sinar skýringar
og sinar forsendur i frönsku
stjórnmálalifi.
Gruggugt vatn
„Umbótasinnar” geta naumast
kallazt stjórnmálaflokkur. 1 orði
kveðnu eru þeir reyndar banda-
lag tveggja flokka. Þegar umræð-
ur jafnaðarmanna og kommún-
ista um sameiginlega stefnuskrá
hófust, var talið eðlilegt, að
radikalir tækju þátt i þeim undir
forystu hins nýja leiðtoga sins
Jean-Jacques Servan-Schreibers,
þar sem radikalir höfðu áður ver-
ið i kosningabandalagi við jafn-
aðarmenn. En „J.J.S.S.” skarst
fljótt úr leik og samdi við Lecanu-
et, borgarstjóra Rúðuborgar,
einn leiðtoga miðflokkamanna
(sem hafði boðið sig fram gegn de
Gaulle i forsetakosningunum
1965) um stofnun nýs flokks. Það
var upphaf umbótasinna. En
Einar Már
skrifar
frá París
skömmu siðar klofnuðu radi-
kalir, og hinir svokölluðu
„vinstri radikalir” undir
forystu Robert Fabre gengu
i bandalag við jafnaöarmenn og
undirrituðu sameiginlegu stefnu-
skrána. Orslit kosninganna sýndu
siðan að mestur hluti radikala
hafði fylgt Robert Fabre. Um-
bótasinnar fengu ekki fleiri at-
kvæði en Lecanuet hafði fengið
1965, þ.e.a.s. þeir sameinuðu ein-
ungis hina svokölluðu „mið-
flokkamenn i stjórnarandstöðu”
(sem ekki má rugla saman við
„miðflokkamenn i stjórn,
Ðuhamelista o.fl.).
Þessir umbótasinnar létu
dólgslega i fyrstu og birtu stefnu-
skrá á tiu atriðum, sem átti að
vera algert skilyrði fyrir sam-
vinnu við stjórnarflokkanna.
Helztu atriði hennar voru aukin
samvinna við Efnahagsbanda-
lagið, stofnun „Evrópumyntar”
og aukið vald sveitarfélaga innan
Frakklands. En siðar fréttist að
Lecanuet hafði hafið samninga-
viðræður við leiðtoga stjórnar-
flokkanna þegar fyrir fyrri um-
ferð kosninganna. Þessar umræð-
ur fóru mjög leynt i fyrstu (til að
hneyksla kjósendur ekki um of).
Ýmis blöð skýrðu fljótt frá þeim,
en þær fréttir voru bornar til
baka. En svo varð Lecanuet að
gangast við þvi að hann hefði rætt
við ýmsa leiðtoga stjórnarflokk-
anna (hann hafði meðal annars
laumazt til Messmers forsætis-
ráðherra kl. 5 að morgni einu
sinni!) til að ráðfæra sig við þá
um beztu leiðir til að bægja burt
kommagrýlunni. Það kom i ljós
að á leiðinni hafði hann týnt
stefnuskránni, en hins vegar gaf
hann háværar yfirlýsingar um að
aðalatriðið væri að koma i veg
fyrir sigur „sósialó-kommún-
ista”. Loks kastaði hann grim-
unni alveg, og sagðist ekki gera
sig ánægðan með minna en „vold-
ugt ráðherraembætti” fyrir við-
vikið.
Jean-Jacques Servan-Schreib-
er hafði sig litt i frammi, enda var
hann i vondri stöðui hann hafði að
mestu misst radikala-flokkinn úr
höndum sér og átti i erfiðleikum i
Nancy (hann náði þó kosningu
þar að lokum). Loks lýsti hann
þvi yfir i útvarpi, að „versta
hættan væri sú, að stjórnarflokk-
arnir fengu aftur meirihluta”. Þá
leit út fyrir að umbótasinnar
væru klofnir, en J.J.S.S. bætti þvi
við að þeir Lecanuet væru þó „al-
veg sammála”.
Skrípaleikur
Kosningabaráttunni lauk föstu-
daginn 9. marz. En daginn eftir
hélt Pompidou forseti sjónvarps-
og útvarðsræðu, þar sem hann
lýsti þvi yfir að valið væri nú
skýrt, annars vegar kommúnist-
ar og attaniossar þeirra, en hins
vegar „allir hinir”. Þessi ræöa,
sem minnti einna helzt á versta
áróður halda striðsins, mældist
mjög illa fyrir hjá vinstri mönn-
um, sem töldu að forsetinn hefði
engan rétt á þvi að ráðast þannig
fram á vigvöllinn, þegar opin-
berri kosningabaráttu var lokið.
Þegar opinberar útvarps- og
sjónvarpsstöðvar landsins neit-
uðu að birta svar leiðtoga vinstri
flokkanna, ákváðu þeir i samein-
ingu að hafna allri samvinnu við
þær og koma einungis fram i
óopinberum útvarpsstöðvum. Við
það stóðu þeir. En ræða Pompi-
dou sýndi ótvirætt að umbóta-
sinnar voru nú komnir i lið með
stjórninni. J.J.S.S. lýsti þvi jafn-
vel yfir i fyrsta sinn, að hann væri
mjög ánægður, þvi að forsetinn
hafði tvisvar sinnum borið fram
orðið „umbætur”. Um þetta leyti
höfðu flestir frambjóðendur um-
bótasinna dregið sig i hlé, þar
sem stjórnarsinnar voru i hættu
og lýst yfir stuðningi við þá. Ann-
ars staðar nutu þeir stuðnings
stjórnarsinna.
Þannig hafa umbótasinnar
leikið þann gamalkunna leik að
draga til sin atkvæði óánægðra
kjósenda með þvi að látast vera
ósættanlegir andstæðingar
stjórnarinnar, en hlaupa svo til,
þegar hún er i vanda stödd, og
bjóða henni stuðning sinn fyrir
embætti. Þessi leikur tókst nú
(um 80 af hundraði kjós-
enda umbótasinna i fyrri um-
ferð greiddu stjórnarflokkun-
um atkvæði i hinni seinni), og
stjórnarflokkarnir bættu við sig
rúmum 10% vegna stuðnings um-
bótasinna. Þrátt fyrir það fengu
þeir ekki nema örlitið fleiri at-
kvæði en vinstri flokkarnir sam-
einaðir (endanleg úrslit kosning-
anna urðu þau aö stjórnarsinnar
og vinstri flokkar fengu hvorir
um sig 47 af hundraði atkvæða),
en kjördæmaskipunin sá um að
breyta þessum örlitlu yfirburðum
á sviði atkvæðanna i traustan og
skýran þingmeirihluta. En það er
alveg óvist hvort unnt verður að
leika sama leik næst þegar
stjórnin er i vanda stödd.
Hvað gerist?
En hvað gerist næst? Þótt
stjórnarflokkarnir hafi unnið
ótviræðan sigur er ástandið þó
engan veginn skýrt, og stafar þaö
ekki siztaf þvi hvernigþessi sigur
vannst. Tvö atriði munu senni-
lega hafa mikil áhrif á gang mála
i náinni framtið.
Fyrra atriðið er breyting meiri-
hlutans. Þótt stjórnarflokkarnir
ynnu sigur, töpuðu þeir þó um 100
þingsætum, og ýmsir leiðtogar
þeirra féllu, m.a. René Pleven
dómsmálaráðherra, Maurice
Schumann utanrikisráðherra
(sem kom til Islands s.l. sumar)
og Alexandre Sanguinetti fyrrv.
ráðherra. En þetta tap bitnaði
langverst á Gaullistaflokknum
U.D.R., sem hafði haft hreinan
meirihluta siðan 1968; hann
missti 90 þingsæti og meirihlut-
Framhald á bls. 15.
+
RAUÐI KROSS ÍSLANDS
nýtt símanúmer
26722