Þjóðviljinn - 21.03.1973, Side 8

8 SÍÐA — ÞJOÐVILJINN Miftvikudagur 21. marz 1973
. _ .T-'.N',.
.-O... ..-•av.
ARÍSKUR
RUTVEGUR
býr viö ógnun ofveiði af hálfu Sovétmanna og
Japana — Eh stjórnin tregöast viö aö viðurkenna
útfærslu fiskvéjöilögsögunnar sem lausn
Afli bandariskra sjómanna var
misjafn á árinu 1972. 1 mörgum
greinum var árangurinn ekki
nógu góöur.
Hjá rækjubátunum var aflamet
á árinu.
Aflinn á túnfiskveiðum tosaðist
aðeins upp á við eftir nokkurra
ára aflabrest.
Humaraflinn fór minnkandi
eins og áður.
Úr laxveiðum dró stórlega.
Sama var að segja um ýsu.
Eftirspurn eftir sverðfiski
hvarf með öllu eftir kvikasilfurs-
mengunina sem vart varð 1970 og
1971.
Bandarikjamenn eru fjórða
mesta sjávarafla þjóð i heimi.
Meiri afla draga aðeins Perú-
menn, Japanir og Sovétmenn á
land. Bandarfkjamenn eru einnig
sú þjóð i heimi sem mest flytur
inn af fiski og öðrum sjávar-
dýrum, og kemst þar enginn til
samjöfnuðar. I þvi efni eru ekki
til nýrri tölur en frá 1971. bað ár
nam innflutningur á fiski og fisk-
afurðum 1,8 miljörðum punda
(815 þúsund tonnum ) en banda-
riskur sjávarafli var þá rétt undir
5 miljörðum punda (h.u.b. 2,2
miljónir tonna. Hér er væntan-
lega átt við þyngd upp úr sjó.
byngd innflutnings er hins vegar
sennilega miðuð við það ástand
sem vörurnar voru i við tollaf-
greiðslu. Ekki er óliklegt að afla
þurfi 3 ja tonna upp úr sjó til að fá
1 tonn af unnum fiskafurðum.
Lauslega má þvi áætla, að fisk-
innflutningur Bandarikjamanna
sé fyllilega eins mikill og eiginn
afli þeirra. — Þýð.)
Miðin við strendur Norður-
Ameriku, að austan sem vestan,
eru með þeim auðugustu i heimi.
Um niu tiundu þess sem Banda-
rikjamenn afla er tekið á þessum
miðum. En þeir eru ekki einir um
hituna. Erlend fiskiskip, stærri og
nýtizkulegri en skip heima-
manna, verða æ algengari sjón á
miðunum, alveg upp að 12 milna
fiskveiðilögsögunni.
800 erlend skip
Bandariska fiskveiðigæzlan
taldi um 300 erlend veiðiskip
undan ströndum Bandarikjanna i
desember 1972. Stærstu hóparnir
voru á Norðvestur-Atlanzhafi,
undan Nýja Englandi. Einnig var
nokkur þyrping við Alaska.
Fiskveiðigæzlunni tókst að
greina þjóðerni skipanna sem hér
segirj 1^6 sovézk, 85 japönsk, 31
pólskt. Auk þess voru skip frá
Austupbyzkalandi, Spáni, Italiu,
Búlgalfiu '. og Vestur-Þýzkalandi.
Talið ier ’iað fiskimenn frá 12
þjóðum stiindi veiðar reglubundið
undan istroþdum Bandarikjanna
einhvenn hlúta ársins.
Fiskveiðiœzlan segir að fram
til 1965 fcafi Irlend fiskiskip yfir-
leitt eliki l\aldið sig nálægt
Ameriku\ nenia um 6 mánuði á
ári. Nú eV svo\komiö, að togarar
frá ýmsum lbndum sjást við
landið upp^ hvqrn einasta dag að
heita má.
Gæzlan l4efur\um 800 erlend
skip á skrá sem hún segir að
stundi veið\r úi af austur-
ströndinni a\lt frá suðurodda
Nova Scotia ápðuA aö Hatteras-
höfða.
„Erlendar þjóðirt’, segir þing-
maðurinn RoWrl II. Steele
(rebúblikani i fiullttúadeild) frá
Connecticut, ,leru\ að yrkja
garðinn okkar bak vúð húsið”.
bingmaður þespi fe|r með eftir-
farandi tölur:
A árunum frá \l95Í fram um
1960 var bandaAiskilr afli af
miðunum við Nýja\Enftland rúm-
lega 700 miljón pund \(315 þús.
tonn) á ári að meoalta\i og var
það 99% alls t>ess sem áflaðist á
þessum miðum. Arið 1969 var
rússneski veiðiflotinn farinn að
taka meira en miljón pund\if fiski
á svæðinu (360 þús. t<\nn)i Aðrir
erlendir fiskimenn öflúðu Iþarna
um 400 miljón punda \( 18(\ þús.
tonna), og afli Bandarfkúam^nna
var kominn niður i 41^ m\ljón
pund (190 þúsund tonn)
Sérfræðingar óttast m\ög,\að
slik sókn sem þarna á sA.r s\að
stofni þessum gjöfulu miðum i
hættu.
Kussel T. Norris er fiskimála-
stjóri á norð-austur svæðinu. t
október sl. var hann kvaddur
fyrir eina af undirnefndum full-
trúadeildar á Bandaríkjaþingi og
sagði þá frá þvi sem hann kallaði
gjöreyðingaráhrif af völdum of-
veiði. ,,Hér er um það að ræða,
hvort nægilega mikið af fiski lifir
af til þess að stofnarnir geti staðið
undir sjávarútvegi Bandarfkj-
anna.”
Norris vitnaði til ýsunnar og
sagði að á samfelldu 18 mánaða
timabili 1965 og 1966 veiddu
Rússar 180 þúsund tonn af henni á
svæði þar sem meðalveiðin hafði
verið 50 þúsund tonn á ári.
Árið 1969 var heildaraflinn
af sama svæði kominn niður i 25
þúsund tonn. Samkvæmt alþjóða
samkomulagi verður ekki leyft að
veiða meira en 6 þúsund tonn af
ýsu i ár, en einn af yfirmönnum
fiskveiðigæzlunnar segir, að
„jafnvel þetta takmarkaða magn
sé meira en endurnýjunin á
árinu”.
Howard W. Nickersonfrá sam-
tökum fiskkaupmanna i New
Bedford Mass. sagði á fundi
sömu nefndar, að hörgull á ýsu
hefði valdið þvi að verðið á henni
við hafnarbakkann hefur stokkið
úr 15 i 45 sent pundið (þ.e. úr 33
krónum i 99 krónur kilóið). Þetta
stafar allt að þvi er hann sagði af
„hinum miklu veiðum Rússa 1965
þegar þeir gleyptu svo til alla
Átlanzhafsýsuna á bandarisku
grunnmiðunum i ryksugur
sinar”.
Eitt helzta áhyggjuefni fiskiðn-
aðarins i Nýja Englandi er þaö,
að Rússar eða einhver önnur
aðvifandi fiskveiðaþjóð kunni að
fá áhuga á humrinum. Þetta
hefur að visu ekki gerzt enn, en
mönnum hefur brugðið við þau
tiðindi sem borizt hafa af humar-
veiðum Rússa á Indlandshafi.
Skiptar skoðanir
Menn eru alls ekki á eitt sáttir i
jandariskum svávarútvegi um
eiðir út úr þessum ógöngum.
í Nýja Englandi og á norftan-
verðri Kyrrahafsströnd er
algengast aft heyra þær hug-
myndir aft réttast væri aft færa
fiskveiftilögsöguna út úr núver-
andi 12 milum og i mikla fjar-
lægft, e.t.v. allt að 200 sjómilum.
Mundu þá allar veiöar innan
hennar vera undir ströngu eftir-
liti Bandarikjastjórnar.
En það er einmitt svona
stækkuð landhelgi sem hefur
valdiö bandariskum sjómönnum
miklum erfiðleikum, þeim sem
stunda túnfiskveiðar i Kyrrahafi
undan ströndum Suður-Ameriku.
11 riki i löndum Ameriku hafa
komið á 200 sjómílna fiskveiðilög-
sögu.
Bátar sem hyggjast stunda
veiöar nær landi verða að hafa til
þess leyfi sem viðkomandi
rikisstjórn gefur út gegn gjaldi.
Fiskiskip sem eru tekin við veiðar
i leyfisleysi verða að sæta háum
sektum, allt upp i nokkra tugi
þúsunda dollara (nokkrar miljón-
ir króna) og skipunum er ekki
sleppt fyrr en trygging hefur
verið sett fyrir greiðslu sektar-
fjárins.
Bandarisk skip á túnfiskveiðum
kaupa yfirleitt ekki leyfi.
Formælandi utanríkisráðuneytis-
ins segir að þetta sé „megin-
regla”, þar sem Bandarikin
viðurkenni aðeins 12 milna fisk-
veiðilögsögu sem löglega. En
þetta er lika spurning um
peninga.
Bandarikin eru eina fiskveiöi-
þjóftin sem áhættutryggir veifti-
þjófana ineft lögum. Þegar
bandariskt fiskiskip er tekift i
iandhelgi og sektað, endurgreiöir
rikissjóður Bandarikjanna kostn-
aftinn. Lögin „til verndar fiski-
mönnum” gefa Bandarikjastjórn
heimildir til að draga þannig
greiddar sektarupphæðir frá
þeirri efnahagsaðstoð sem
viðkomandi riki i Suður-Ameriku
kann að vera látin í té.
önnur erlend fiskiskip — og þá
fyrst og fremst japönsk — sem
stunda veiðar á slóðum túnfisks-
ins innan 200 milna landhelginnar
við Suður-Ameriku standa ekki
undir slikri vernd, njóta ekki
slikar tryggingar, og þvi kaupa
þau sér yfirleitt leyfi.
Utanrikisráðuneytið segir að
Perú og Ekvador en Chile i minna
mæli, hafi verið athafnasömust
við að handsama bandariksa
fisikmenn að meintum ólöglegum
veiðum. 1 janúarmánuði i ár
(1973) voru 23 bandarisk skip
tekin i landhelgi Perú og þeim
gert að greiða sekt.
Útgerðarmenn skipa á túnfisk-
veiðum verða mest fyrir barðinu
á stækkaðir fiskveiðilögsögu ann-
arra landa af öllum þeim mörgu
sem koma við sögu bandarisks
sjávarútvegs. Flestar aðrar
veiðar eru stundaðar á heima-
miðum.
Nokkrir rækjubátar stunda þó
veiöar við noröurströnd Brasiliu.
I fyrra var gerður bráðabirgða-
samningur milli Bandarikja-
stjórnar og herforingjanna sem
stjórna Brasiliu um heimildir til
handa bandariskum fiski-
mönnum til veiða inna brasil-
fskrar landhelgi.
Miftvikudagur 21. marz 1973 1 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9
AAeöfylgjandi grein úr timariti
sem talið er komast einna næst því
að túlka skoðanir Bandaríkja-
stjórnará pólitískum málefnum ber
vitni um nokkuð mótsagnakennt
ástand í bandarískum sjávarútvegi.
Annars vegar eru meiri verðhækk-
anir á fiski en öðrum matvælum,
hins vegar mikill og vaxandi inn-
flutningur fiskafurða. Það er
minnkandi afli á heimamiðum en
aukin eftirspurn eftir fiski. Heima-
mið eru í mikilli hættu af ofveiði
vegna ágangstæknivæddra erlendra
veiðiflota. Æ sterkari raddir heyrast
um nauðsyn stækkaðrar fiskveiði-
lögsögu heima fyrir, en á sama tíma
ýtir Bandarikjastjórn undir veiði-
þjófnað á túnfiski i landhelgi Suður-
Ameríku-ríkja og beitir þau efna-
hagslegum þvingunum með því að
taka landhelgissektir af efnahags-
aðstoðinni.
Svo virðist vera, að vegna
hernaðarlegra hagsmuna (misskil-
inna?) sé Bandarfkjastjórn reiðu-
búin til að fóran mikilvægum auð-
lindum á sviði matvælaframleiðslu.
Hér er átt við það, að andspyrna
Bandaríkjanna gegn stækkaðri
fiskveiðilögsögu er ekki sizt varin
með röksemdum um ,,siglinga-
frelsi" — skip og þeirra athafnir,
hverjar sem þær séu, skuli látin óá-
talin á úthöfunum og alþjóðasigl-
ingaleiðum.
í grein US News & World Report er
á það minnzt í lokin, að haf-
réttarráðstef na verði haldin á
vegum Sameinuðu þjóðanna að ári.
AAuni þar verða f jallað um f iskveiði-
lögsögu, en ekki sé talið að þar fáist
fram ,,heildarlausn" en hugsanlega
verði unnt að komast nær samkomu-
lagi um ákveðin efni og málamiðl-
unum sem taki til einstakra svæða.
Samkvæmt áður sögðu er líklegt
að Bandaríkjastjórn stuðli að siíkum
niðurstöðum. í ritinu segir að það sé
stefna Bandaríkjastjórnar að gera
skuli alþjóðasamninga um vernd
fisktegunda en ekki leysa málin
með einhliða ákvörðunum um fisk-
veiðilögsögu. Ekkert er minnzt á
ísland í þessu sambandi.
Með sama áframhaldi deyr þorskurinn út undir handarjaðri vísindanna
llrlztu hrygningarsvæfti þorksins vift norftanvert Atlanzhaf, aft vestan og austan. Illutur
tslands er ekki svo litill.
Isaftur þorskur á Fulton fiskmarkaftinum I New York. Vcrftift á honum er alltaf aft
hækka og hefur siðustu 5 árin hækkaft þrefalt á vift öll matvæli aft meftaltali.
VANRÆKSLA
UNDIR
EFTIRLITI
„öllu er óhætt, hafið hefur
gnægðir af fiski”. Svona voru
rikjandi hugmyndir um auðlindir
hafsins árið 1732 i túlkun brezka
fræðimannsins Thomasar
Fullers. Hans röksemdafærsla
var þessi, að skyldi nú sildin
bregðast, mætti renna fyrir
þorskinn. Og ef þorskurinn yrði
tregur, væri bara hægt að fara
ögn utar og stinga i allar þær
torfur sem þar væru af fiski.
Við þessar hugmyndir hafa
menn búið allt fram undir þennan
dag. Einn frægasti liffræðingur
19. aldar, Bretinn Thomas
Huxley, skrifaði: „Ég held að
þorskur verði aldrei þurrausinn,
og liklega gildir það sama um þær
fisktegundir sem mest eru
veiddar. Ég á við það að ekkert
sem menn gera, geti haft veruleg
áhrif á fiskstofninn”.
En vikjum nú að okkar dögum
og látum beinharðar tölur tala,
eins og fiskimálaþjónusta
verzlunarráðuneytis Banda-
rikjanna leggur þær fram: Árið
1880 var metaflaár hjá fiskimönn-
um Nýja Englands, og enn draga
þeir á land yfirgnæfandi hluta
þess þorsks sem veiddur er af
Bandarikjamönnum. Það ár nam
þorskaflinn hjá þeim 294 miljón-
um punda (133 þús. tonn).l dag er
árlegur afli þeirra af þorski ekki
nema 39 miljón pund (18 þús.
tonn).
Vegna þessarar iskyggilegu
þróunar bað bandariska
sendinefndin á fundi
Norðvestur-Atlanzhafs alþjóða
fiskveiðinefndarinnar 1972 um
það að hugleitt yrði „hlutdeildar-
kerfi við veiðar eöa aðrar skipu-
lagsbindandi hliðarráðstafanir,
svo sem bann-timabil eða lokuð
svæði i viðmiðun við þorsk-
stofninn i þvi skyni að forðast það
að auðlindir þessar væru þurr-
ausnar”.
3 milj. tonn — 1/3
mannkyns
Umrædd auölind, þorskurinn,
er mjög dýrmæt og kemur i góðar
þarfir fyrir fæðuöflun hjá allt að
þriðjungi mannkyns. Fjöldi þjóða
allt norðan frá tslandi suður um
Afriku á þvi að venjast að hafa
þorsk á borðum. Til þess að mæta
þörfum þessara og annarra þjóða
eru veiddir árlega meira en 7
miljarðar punda (yfir 3,2 miljónir
tonna) af þorski úr djúpum
Norður-Atlanzhafs.
Það eru ýmsar og mismunandi
ástæðu fyrir þvi, að einmitt
þorskurinn ávann sér miklar vin-
sældir, varð útbreidd fæðutegund
og hefur þvi orðið að þola mikla
ásókn af hálfu fiskimanna: Hann
er mildur á bragð og stór fiskur,
þorskur var viða algengur og
auðveiddur á grunnsjávarmiðum
og auðvelt var að geyma hann,
saltaðan sem frystan (höfundi
láist að geta um geymsluaðferð
norrænna þjóða, herzluna! —
ÞJV).
Þorskurinn heldur sig beggja
vegna Atlanzhafs, allt frá
Barentshafi suður i Biskajaflóa,
kringum tsland og við syðri helft
Grænlands. Við strönd Norður-
Ameriku heldur þorskurinn sig
frá suðurodda Baffinlands og
suður á móts við Norður-
Karólinufylki. Mest er þó af hon-
um i St. Lawrence-flóa og undan
Nýfundnalandi. Á þeim slóðum
getur togari fengið 35 tonn við
tveggja stunda tog. Ekki er eins
mikill uppgripaafli á Georgs-
banka undan Massachusetts:
Fiskiskip frá Boston fá um eitt og
hálft tonn á úthaldsdag að meðal-
tali.
Fiskvernd Elisa-
betar 1558
Þó að sjónarmið þeirra Fullers
og Huxleys, sem getið var hér i
upphafi, væru lengi ráðandi
meðal visindamanna hvað snerti
sjóinn i heild, þá er umhyggja
fyrir fiskvernd i takmörkuðum
mæli og á ákveðnum svæðum
mjög gamalt fyrirbrigði. A 16 öld
gengu klögumálin á vixl hjá ensk-
um fiskimönnum yfir möskva-
stærðum neta sem notuð voru til
ádráttar i mynni Thames-ár við
London. Menn kærðu hver annan
fyrir að nota of finriðin net sem
veiddu og dræpu óþarflega og
skaðlega mikið af litlum ósölu-
hæfum fiski (þessi algenga
kvörtun er sem sé engan veginn
ný af nálinni). Þvi var það að
Elisabet drottning gaf út þá til-
skipun 1558, að möskvar i drag-
netum mættu ekki vera minni en 2
1/2 þumlungur á hvorn veg (6,3
cm).
Það hafa alltaf verið blendnar
tilfinningar i garð dragnóta og
varpna. Viöurkennt hefur verið
að slikur búnaður nýttist vel til
þess að handsama á stuttum tima
mikið af fiski og af öllum stærö-
um. Hins vegar hljóta fiski-
mennirnir að henda minnsta
fiskinum, sem ekkert fæst fyrir,
aftur i sjóinn. En þá er smá-
fiskurinn yfirleitt dauður, og fær
þvi aldrei tækifæri til þess að
stækka upp i nytjafisk.
Sönnun í heims-
styrjöldinni
Greinarhöfundur snýr sér siðan
að þvi að rekja nokkuð sögu fiski-
rannsókna að þvi er tekur til
spurningarinnar um ofveiði.
ndariski fiskifræftingurinn Al-
bert C. Jenscn um borft I rann-
sóknarskipi. Hann er eftirlits-
maftur meft auðlindum strandar
og hafs i umhverfismálastofnun
New York-fylkis I Bandarikjun-
um. Jensen hefur m.a. ritaft bók
um þorskinn, „The Cod”.
Hann rifjar upp hið merka fram-
tak Norðmanna um 1860 að fara
að skrásetja landað aflamagn og
fiskibátana við Lófót, en það gaf
grundvöll að samanburði á veiði
og sókn. En miklu siðar fóru
menn að rannsaka árganga af
fiskinum, stærð þeirra og sókn i
þá. A grundvelli slikra rannsókna
hafa menn fariö að velta þvi fyrir
sér, hvernig mætti einbeita
sókninni að fullþroska fiski ein-
vörðungu.
Höfundur bendir á að Bretar
hófu skýrslugerð um aflamagn og
skipafjölda 1885, en á næstu árum
náðu togveiðar gufuskipanna há-
marki. Var þá gerð sú merka
uppgötvun, að frá 1899 til 1898
jókst aflamagn um þriðjung en
skipaf jöldinn sem veiðarnar
stundaði margfaldaðist 2 1/2-
sinni. Þetta þýddi að aflinn á skip
hafði minnkað um helming en
jafnframt hafði fiskurinn
smækkað mikið. Tóku þá að
heyrast þær raddir að of mikið
mundi verða veitt af ungfiski
áður en hann hefði tækifæri til að
Framhald á bls. 15,