Þjóðviljinn - 14.02.1974, Blaðsíða 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 14. febrúar 1974.
VERÐBÓLGU-
VANDINN
er alþjóðlegt fyrirbrigði eins og vísitölur
heimsmarkaðsverðs á hráefnum benda til
Mun minni munur er
nú á verðlagsþróun i
einstökum löndum en
áður, segir í nýútkom-
inni skýrslu hagrann-
sóknardeildar Fram-
kvæmdastofnunar um
þjóðarbúskapinn. Þeirri
skoðun vex fiskur um
hrygg að verðbólgan sé
alþjóðlegt vandamál
sem ekki verði ráðið við
,,nema með sameigin-
legum aðgerðum sem
flestra þjóða".
Um þessi atriði segir
svo i skýrslu hagrann-
sóknardeildar:
„Verðbólga er tvimælalaust
það efnahagsvandamál, sem
einna hæst ber i heiminum á
árinu 1973. Ör vöxtur eftir-
spurnar hefur aukið á verð-
bólgutilhneigingar, sem þegar
voru fyrir hendi. Miklar
launahækkanir og skatta-
hækkanir viða um lönd hafa
knúið á verðhækkanir frá
kostnaöarhlið. Hin öra eftir-
spurnaraukning hefur leitt til
mjög mikilla hækkana á hvers
konar hráefnum til iðnaðar-
framleiðslu, og nær samtima
birgðasöfnun i flestum iðnað-
arlöndum hefur magnað þess-
ar hækkanir töluvert umfram
það, sem við mátti búast
vegna framleiðsluaukningar
einnar. Sérstakar aðstæður,
einkum uppskerubrestur 1971
og 1972 til miðs árs 1973. Á sið-
ustu mánuðum hefursvo tekið
áð gæta geysilegra hækkana
oliuverðs. Miðað við verðlag
um miðjan desember má gera
ráð fyrir, að heimsmarkaðs-
verð á hráefnum verði að
meðaltali 60—70% hærra á
breska alþjóðamælikvarða á
árinu 1973, en árið áður og
verð hráefna til matvæla-
framleiðslu um 50% hærra.
Hráefnaverðlagið náði há-
marki i ágúst, lækkaði siðan
nokkuð, en i nóvember styrkt-
ist það á ný og hefur farið
hækkandi siðan. Um miðjan
desember var hráefnaverð-
lagið svipað eða jafnvel hærra
en það varð hæst i ágúst og var
20—30% hærra en áætlað með-
altal ársins i ár. Verðlag hrá-
efna til matvælaframleiðslu
var þá 10—15% hærra en áætl-
að ársmeðaltal. Hækkunina
siðustu vikur má að verulegu
leyti rekja til áhrifa oliu-
kreppunnar, en algjör óvissa
rikir um þróun hráefnaverð-
lags á næstu mánuðum, þótt
fremur sé búist við verðhækk-
un hráefna.
Flestar iðnaðarþjóðir hafa
gripið til aðhaldsaðgerða til
þess að hamla gegn verðbólg-
unni. Má þar m.a. nefna verð-
lags- og launaeftirlit, lækkun
opinberra útgjalda, takmörk-
un á útlánum banka og hækk-
un forvaxta, sem yfirleitt hef-
ur leitt til verulegrar vaxta-
hækkunar á almennum lána-
markaði. Þá hafa nokkur riki
hækkað gengi gjaldmiðla
sinna i sama skyni. Þrátt fyrir
þessar. ráðstafanir er fátt,sem
bendir til þess, að verðbólgan i
heiminum muni hjaðna að
marki á næstu misserum. Að
visu er fremur buist við lækk-
un en hækkun verðs á hráefn-
um, en það mun vart vega upp
verðhækkanir á iðnaðarvör-
um, sem nú eru að koma fram
i auknum mæli, að hluta i kjöl-
far hráefnahækkunar i ár. Við
þetta bætist svo hin mikla
hækkun á oliuverði, sem getur
haft mjög viðtæk verðlags-
áhrif. Stóraukin heimsvið-
skipti, bæði vöru- og þjónustu-
viðskipti, og aukið fjármagns-
streymi milli landa valda þvi,
að mun minni munur er nú á
verðlagsþróun i einstökum
löndum en áður. Sú skoðun
ryður sér þvi æ meira til rúms,
að verðbólguvandinn i heimin-
um verði ekki leystur nema
með sameiginlegum aðgerð-
um sem flestra þjóða, og
reyndar hafa ýmsar alþjóða-
stofnanir, þ.ám. OECD og
Efnahagsbandalagið, þegar
hafið umræður um þessi mál.”
Vísitölur
hráefnaverös
1 skýrslu hagrannsóknar-
deildar er birt all-viðamikil
tafla um þróun heimsmark-
aðsverðs á hráefnum
1963—1973. Eru sýndar þrjár
viðurkenndar visitöluraðir,
ein bandarisk, Moody’s og
tvær breskar, Reuter’s og
Economist’s, úr þeirri siðar-
nefndu er sérstaklega tilgreint
matvælaverð.
Bresku visitölunum ber
mjög vel saman innbyrðis, en
bandariska visitalan sýnir
nokkru hægari verðþróun, að
undanskildum fyrstu árunum.
Reutersegir að hráefnaverð
á heimsmarkaði hafi fyrstu 5
árin staðið nokkurn veginn i
stað, var þó 1967 6% lægra en
það hafði staðið i á upphafsári
raðarinnar, 1963. Þvi næst fór
verðið hækkandi um 3—13% á
ári, þannig að árið 1971 stóð
það i 120 stigum miðað við 100
1963.
Samkvæmt Ileuters-visitölu
lækkaði hráefnaverðið um 6%
frá 1970 til 1971 (lækkunar
gætir lika i hinum visitölun-
um, mest raunar i þeirri
bandarisku), en frá 1971
hækkaði hráefnaverðið um
14%.
Upp úr miðju ári 1972 fóru
verðhækkanirnar að gerast
með meiri hraða en dæmi eru
til á eftirstriðsárunum, og
helst sú lota jafn lengi og tölu-
raðirnar ná i skýrslu hagrann-
sóknardeildar.
15. desember s.l. var hrá-
efnaverðið orðið 129% hærra
samkvæmt Reuter en það
hafði verið að meðaltali á ár-
inu 1972.
Hinar visitölurnar: Econ-
omistsýnir á sama tima 98%
hækkun fyrir hráefnaverðið i
heild, en 72% hækkun fyrir
matvæli sérstaklega. Moody
hinn bandariski sýnir 64%
hækkun frá 1972 fram i miðjan
desember 1973.
Til samanburðar skal þess
getið, að á sama tima hefur al-
mennt vöruverð á islandi
hækkað um 35% (visitala vöru
og þjónustu var á árinu 1972
185,5 stig að meðaltali,en var i
nóvember s.l. 250 stig — hvort
tveggja miðað við 100 i
janúar 1968).
hj—
Jónas Magnússon, Strandarhöfði:
Eru einhverjir framsókn-
armenn að fara f lokksvillt?
Laugardaginn 1. des. siðastlið-
inn birtist i Timanum forustu-
grein sem lætur að þvi liggja að
Framsóknarflokkurinn sé að gef-
ast upp við þá sjálfsögðu skyldu
að standa við það fyrirheit stjórn-
arsáttmálans að senda ameriska
herinn úr landi á kjörtimabilinu.
Það er eins og mig minni að það
væri þá ekki i fyrsta sinn sem
Framsóknarflokkurinn sviki það
loforð. Enda fær maður alltaf
sama svarið þegar þessi mál ber
á góma við hreinræktaða Nató-
sinna, sem venjulega eru i Sjálf-
stæðisflokknum: Við getum verið
alveg rólegir, Framsókn hefur
svikið þetta áður og hún svikur
þetta aftur.
Látum það nú vera þó sjálf-
stæðismenn hafi þetta álit á
Framsóknarflokknum. En hvað
um framsóknarmennina sjálfa?
Sætta þeir sig við að flokkurinn
þeirra verði fyrst og fremst ávallt
bendlaður við svik, og það i þvi
máli sem alltaf hlýtur að bera
hæst i sjálfstæðisvitund þjóðar-
innar.
Þeir framsóknarmenn sem ég
þekki eru undantekningarlaust
heiðarlegir menn, sem aldrei
mundu láta sér til hugar koma að
svikja gefin loforð, hvað þá gerð-
an samning, minnsta kosti ekki ó-
tilneyddir. Þess vegna hlyti það
að verða þeim mikil raun ef leið-
togarnir brygðust i þessu máli,
jafnvel þó að einhverjir fram-
sóknarmenn séu ekki i eðli sinu
sjálfstæðari en svo að þeir hafi
tilhneigingu til að láta vestræn
stórveldi segja sér fyrir verkum.
f umræddri Timagrein er lögð
mikil áhersla á skyldur okkar við
Nató. Reyndar er Timinn ekki
einn um það. Þvi undanfarið
hefur bulið i eyrum okkar marg-
raddaður kór innlendra Natópost-
ula um skyldur okkar viö Nató.
En aftur á móti hef ég hvergi
Um
herstöðva-
málið
heyrt minnst á skyldur Nató við
okkur. Reyndar fór utanrikisráð-
herra okkar á einhvern Natófund
i sumar þegar Bretar höfðu hafið
hernað sinn á fslandsmiðum i
þeim tilgangi, að mér skildist, að
minna Nató á skyldur sinar við
okkur. En þá kom það upp úr kaf-
inu að Nató hafði engar skyldur
gagnvart okkur, en aftur á móti
töluverðar skyldur við Breta,
minnsta kosti það miklar að
Natóráðherrarnir sáu sér ekki
einu sinni fært að mótmæla
bresku árásinni á smæstu
vinaþjóðina, hvað þá að leggja
okkur nokkurt lið i verki. Þetta
rökstuddi Morgunbl. þannig að
Nató hefði ekki vald til að segja
nokkurri bandalagsþjóð fyrir
verkum eða gefa út yfirlýsingu
sem fæli i sér ákveðin tilmæli til
einstakra bandalagsþjóða. Þó brá
svo rrjerkiþega við á ráðherra-
fundi bandalagsins i vetur, að þá
hafði Nató allt i einu vald til að
gefa út sameiginlega yfirlýsingu
þar sem ákveðnum tilmælum var
beint til Islands um að hafa ame-
riska herinn áfram á tslandi.
Hvers vegna var ekki hægt að
gefa út sams konar yfirlýsingu
gagnvart Bretum, um að hætta
hernaði sinum hérna, hafi það
verið rétt sem Geir Hallgrimsson
sagði, að 12—13 bandalagsriki
styddu okkur?
Þess ber þó að geta að siðan
hafa birst margar greinar i Tim-
anum sem hvetja rikisstjórnina
óspart til að standa við gefin
fyrirheit um að láta herinn fara.
Óneitanlega gefur það von um að
við málefnasamninginn verði
staðið, þrátt fyrir óskiljanlegar
Framhald á 14. siðu.
Nixon með móður sinni: Hún ól mig upp I guðsótta og góðum siðum.
Kvekarar um Nixon:
Þú ert
ekki
einn af oss
Nixon Bandarikjaforseti hefur
oft látið þess getið að hann sé af
kvekurum kominn og alinn upp i
þeirra siðferði. Kvekarar, sem
eru meiri friðmenn og gera að
ýmsu leyti strangari siðferðis-
kröfur hver til annars er flestir
aðrir kristnir trúflokkar, eru að
sinu leyti ekki nærri þvi eins
hrifnir af félagsskapnum við
þennan alræmda mann.
Fulltrúar Vinanefndarinnar
(landssamtaka bandariskra
kvekara) hafa skýrt frá þvi að
fjórði hver kvekarasöfnuður I
landinu hafi formlega farið þess á
leit að forsetinn segi af sér vegna
„hegðunar sem Vini er ósambor-
in”. En kvekarar heita vinir sin á
milli. Allmargir þessara safnaða
hafa einnig krafist þess að forset-
Framhald á 14. siðu.