Þjóðviljinn - 08.03.1977, Side 7

ÞriOjudagur 8. mars 1977 ÞJóÐVILJINN — SJÐA — 7
Allar breytingar á lögum um almannatryggingar eru
pólitísk ákvördun, sem fulltrúar okkar allra —
alþingismenn — taka. Og þar hafa ellilífeyrisþegar
og öryrkjar töluvert vald.
G'jðrún
Helgadóttir,
deildarstjóri:
Hvernig eru fjárráö
þeirra, sem á elli-
og vistheimilum dveljast?
Þaö hefur vafist fyrir mörg-
um vistmanninum á elli- og
hjúkrunarheimilum aö skilja,
hvernig fjárhag þeirra er fariö.
Einkum hefur fólki, sem haföi
aflað sér nokkurra eftirlauna,
gengiö illa aö skilja, hvaö um
eftirlaunin verður, þegar á elli-
heimili er komið. Skal nú reynt
aö skýra þennan útreikning eftir
bestu getu. En til þess aö þaö sé
gerlegt, veröur fyrst aö gera
lesendum ljóst, hvernig venju-
legar ellilifeyrisgreiöslur til
fólks i heimahúsum eru.
Ellilífeyrir,
tekjutrygging, uppbót
Allir sem orönir eru 67 ára
geta sótt um elliiifeyri, hvort
sem þeir hafa miklar tekjur eöa
engar. Hann er nú 23,919 kr. á
mánuöi. Hafi einstaklingur ekki
hærri tekjur en 120.000 kr. á ári
eöa 10.000 kr. á mánuði, á
hann einnig rétt á fullri tekju-
tryggingu.sem nú er 20,992 kr. á
'mánuði. Til tekna teljast auk
vinnutekna greiöslur úr lifeyris-
sjóöum, vaxtatekjur, húsaleigu-
tekjur o.fl.,en ekki tekjur af eig-
in húsaleigu eöa bætur al-
mannatrygginga. Ellilifeyrir og
full tekjutrygging ,er nú 44,911
kr. á mánuöi fyrir einstakling.
Hjónalifeyrir er einn lifeyrir,
jafnhár 90% af lifeyri tveggja
einstaklinga. Hjón mega hafa
168.000 kr. á ári I tekjur og geta
þó notiö fullrar tekjutryggingar.
Samanlagöar tekjur hjónanna
hafa áhrif á tekjutiygginguna.
Hafi ellilifeyrisþegi meiri
tekjur en 10.000 kr. á mánuði,
skeröa 55% af umframtekjun-
um tekjutrygginguna. Viö get-
um tekiö dæmi, mann sem hefur
30.000 kr. i eftirlaun úr lifeyris-
sjóöi á mánuöi. Hann fær eftir-
farandi afgreiöslu I Trygginga-
stofnun rikisins:
Ellilifeyrir.................
Tekjutrygging:
Arstekjur 30,000x12
Tekjur óháöar tekjutry ggingu
Tekjursem skipta máli
Full árleg tekjutr.
55% af 240.000
Tekjutrygging á mán.
Hér er reiknað meö nýjustu
tölum, sem gilda frá 1. mars s.l.
en þá varö 8% hækkun á bótum
almannatrygginga.
Ef lifeyrisþegi, sem hefur
einnig tekjutryggingu, þarf aö
greiöa húsaleigu, eða hefur
mikinn kostnað af lyfjum og
læknishjálp eða er hjúkrunar-
sjúklingur I heimahúsi, er heim-
ilt aö greiöa honum frekari upp-
bót. Sú upphæð er ákveöin % af
lifeyri hverju sinni, og er hún
metin meö tiliiti til aöstæðna.
Til upplýsingar skal tekið fram,
aö þeir sem hafa uppbót, geta
fengið niöurfellingu á afnota-
gjöldum útvarps og sjónvarps,
ef þeir einir hafa afnot af viö-
tækjum sinum, þ.e. ef ekki eru
vinnandi menn á heimilinu.
Þá greiöir Tryggingastofnun
rikisins sérstaka elliheimilis-
uppbót.þegar lifeyrisþegar fara
á elli- eöa dvalarheimili, ef iif-
eyrisþeginn getur ekki greitt
fyrir vistina af eigin tekjum.
Þannig er tryggt, aö almanna-
tryggingar greiða það sem á
vantar fyrir daggjöldum. En nú
skal vikiö nánar aö þvi.
Greiðslur á elli-
og dvalarheimili
Þegar lifeyrisþegi fer á elli-
eöa dvalarheimili, fer greiösia
fram á tvennan máta eftir þvi
hvernig vistinni er variö: dvöl á
venjulegri vist greiöir lifeyris-
þeginn sjálfur meö aöstoö
Tryggingastofnunar rikisins, ef
þörf gerist, en ef hann fer á
hjúkrunar- eöa sjúkradeild elli-
heimilis, greiöa sjúkratrygg-
ingar allan kostnaöinn. Lifeyr-
isgreiðslur frá llfeyrisdeild
Tryggingastofnunarinnar falla
þá niður (þó ekki fyrr en eftir
fjögurra mánaöa dvöl á sjúkra-
stofnun á siöustu 2 árum, ef
hann fer beint að heiman á
Á manuoi:
.....................23,919 kr.
360,000
-120,000
240,000
251.904
+132,000
hjúkrunar- eöa sjúkradeild.) Þó
skal i báöum tilvikum alltaf séö
um, aö vistmaður hafi aö
minnsta kosti 5000 kr. til eigin
afnota á mánuöi og kallast þaö
„vasapeningar”.
Á venjulegri vist elli-
heimilis:
Eins og áöur sagöi bætir
Tryggingastofnun viö þvi sem á
vantar tii þess aö maður geti
greitt daggjöld sin á elliheimili.
Ef viö hugsum okkur tekjulaus-
an mann, sem hefur haft ellilif-
eyri og fulla tekjutryggingu,
samtals 44,911 kr. á mánuöi,
veröur elliheimilisgreiösla hans
þannig, en vistgjald er nú um
73,000 kr. á mánuði.
Ellilifeyrir ..........................................23,919 kr.
Tekjutrygging...........................................20,992 kr.
Elliheimilisuppbótþaö sem á vantar 73,000 kr...........28,089 kr.
Samtals 73,000 kr.
eöa þar um bil. Þessi maður heföi svo 5000 kr. á mánuöi I vasapen-
inga.
Llfeyrisþegi, sem hefur 30.000 kr. I eftirlaun úr lífeyrissjóði, kæmi
hins vegar þannig út:
Ellillfeyrir...........................................23,919kr.
Tekjutrygging .......................................... 9.992 kr.
Mánaðarleg skeröingarupphæö (sjá l.útreikn.) ...........11,000 kr.
Elliheimilisuppbót þaö sem á vantar 73,000 kr...........28,089 kr.
Samtals 73,000 kr.
119,904:12
9.992 kr.
Alls 44.911 kr.
Þessi maöur greiöir 11.000 kr.
af eftirlaunum sinum til elli-
heimilisins, en heldur eftir
19.000 kr. til eigin afnota. Hann
fengi þá enga vasapeninga frá
Tryggingastofnun vegna tekna.
Sá maður sem hefur svo há
eftirlaun, aö hann á engan rétt á
tekjutryggingu (meö tekjur um
578,000 á ári) fer þó miklu verr
út úr dæminu. Hann á þá nóg
fyrir dvöl sinni af eigin fé, i
þessu tilviki elliilfeyri og eftir-
launum. Hann fengi ekkert
nema vasapeninga til eigin af-
nota, og þykir þaö aö vonum oft
þunnur þrettándi. Hann er þá
nákvæmlega á sama báti og
maður sem á engan rétt tii eftir-
launa.
Dvöl á sjúkra-
eða hjúkrunardeild:
Þar greiöa sjúkratryggingar
dvölina aö fullu og daggjöld eru
þar nokkru hærri. Þá fær vist-
maöur engan ellillfeyri, en held-
ur eftirlaunum sinum óskertum.
Þessi mismunun veldur mörg-
um vistmanni mikilli undrun og
sárindum, og vlst má það und-
arlegt teljast aö fullfriskt fólk á
venjulegri vist þurfi aö greiöa
vistina af eftirlaunum sinum, en
veikt fólk á sjúkradeild haldi
sinum eftirlaunum óskertum.
Þetta er varla viöunandi, og
aö minu mati er engin ástæöa til
mismunandi vistgjalds eftir þvi
hvort maöur er á almennri vist
eöa á hjúkrunar- eöa sjúkra-
deild á elliheimili. Þaö er kunn-
ara en frá þurfi aö segja, aö
ekkert elliheimili hér á landi
rekur fullkomna sjúkradeild
meö þeirri þjónustu, sem ætla
má aö hærra gjald réttlæti þess
vegna. Þaö þarf að breyta þessu
hiö fyrsta og koma á sama dag-
gjaldi fyrir alla vistmenn elli-
heimila. Sjúkratryggingarnar
ættu einnig aö taka þessar
greiöslur á sinn reikning, og þá
héldu allir vistmenn eftirlaun-
um sinum. Þaö er lika alkunna,
aö margfalt fleira fólk er skráö
á sjúkradeildir elliheimilanna
en kemst þar fyrir, svo aö
stökkiö yröi ekki stórt. Astæöan
fyrir þvi hversu óeölilega marg-
ir eru á umræddu sjúkratrygg-
ingagjaldi er tvlmælalaust sú,aö
daggjöld eru of lág á almennri
vist. Þess vegna er þrýstingur
frá stofnunum aö koma vist-
mönnum á sjúkratryggingu.
Þaö er þvl oft erfitt að útskýra
fyrir tveim manneskjum, sem
búa I sama herbergi á elliheim-
ili, hvers vegna annar aöilinn
hefur eftirlaun sln óskert, en
hinn fær sáralitib af slnum. En
ástæöan er venjulega sú, aö
annar er á sjúkratryggingum,
hinn greiöir vist slna sjálfur.
Þaö skal tekið fram, aö oftast
er þaö svo, að sá sem greitt er
fyrir af sjúkratryggingum
þarfnast einhverrar meiri þjón-
ustu en hinn, en þennan mun má
jafna með hærra gjaldi fyrir
alla.
Vistmenn i
Hátúni 12
1 húsi Sjálfsbjargar aö Hátúni
12 býr mjög fatlaö fólk, og
greiöa sjúkratryggingar dvöl-
ina. Vistmenn fá I eigin hendur
5000 kr. á mánuði, ef þeir eru al-
veg tekjulausir. Og flestir
þeirra eru það.
Hugmyndin meö þessari hús-
byggingu hygg ég hafi verið sú,
aö þarna gæti illa fatlaö fólk bú-
iö I eigin herbergi en aö ööru
leyti notiö þeirrar þjónustu, sem
húsiö býöur upp á. Þetta fólk
átti annars aö lifa sem eölileg-
ustu lifi, margir geta ekiö bif-
reiö og fariö feröa sinna, enda
gert ráð fyrir þvi viö byggingu
hússins. Þetta hljómar allt vel.
En — hvers konar lifi er hægt aö
lifa i okkar ágæta þjóöfélagi
fyrir 5000 kr. á mánuöi? Reynd-
in er vitanlega sú, aö enginn
getur rekiö bifreiö af þessum
peningum jafnvel þó aö honum
hafi einhvern veginn áskotnast
sllkt farartæki. Og þaö er eins
meö allt annaö: þaö er ekkert
hægt aö fara né gera. Afleiöing-
in er sú, að þetta hús er alveg
eins og hver önnur stofnun —
hæli — sem þaö átti einmitt ekki
aö vera.
Er hægt að
breyta þessu?
Þegar rætt er um ástand þess-
ara mála, hættir fólki til aö
hugsa kalt til Tryggingastofn-
unar rlkisins. En það er ekki
hún, sem ræöur þessu. Trygg-
ingastofnunin gerir ekki annað
en framkvæma þau lög, sem al-
þingi setur. Allar breytingar á
lögum um almannatryggingar
eru pólitisk ákvörðun, sem full-
trúar okkar allra — alþing-
ismenn —taka. Og þar hafa elli-
llfeyrisþegar og öryrkjar tölu-
vert vald. I landinu eru nú um
20,000 manns yfir 67 ára aldri.
Hver stjórnmálamaður þættist
sæll aö eiga þau atkvæöi vis.
Þetta vald ættu menn aö nota að
yfirveguðu ráöi, þá kynni svo aö
fara aö hagur þeirra vænkaöist.
Sá tlmi er löngu liöinn, aö bætur
almannatrygginga séu ölmusa.
Þær eru réttur hvers manns,
sem hefur lokið starfi sinu I
þjóöfélaginu — eöa hefur neyðst
til aö hætta þvi vegna sjúkleika.
3.3. 1977. G.H.
Jafnrétti, samstaða, mann-
réttindi, frelsi og friður
Undir þessum kjörorðum fylkja
konur um víöa veröld liöi til bar-
áttu fyrir bættum heimi i dag, 8.
mars, alþjóöabaráttuaegi
kvenna. Þetta eru viöfeöm kjör-
orð og langtima markmið. Þaö er
ekki tilviljun aö þessi kjörorö eru
hér tekin sem heild, þvi svo sam-
slungin eru þau, aö barátta fyrir
einu þeirra veröur markleysa,
nema hin fylgi meö.
Sá heimur, sem logar af kúgun
og misrétti, stór hluti mannkyns-
ins sveltir, biliö veröur æ breiö-
ara milli fátækra þjóöra og rlkra
og fólki er varpað I fangelsi og
pyntað þar i stórum stll, þaö er
ekki sá heimur, sem við viljum
skila komandi kynslóöum I arf.
1 slikum heimi er tómt mál aö
tala um friö og jafnrétti, þar rikir
ekki frelsi.
A meðan æ meira fé er varið til
vigbúnaöarkapphlaupsins, og
sifellt hættulegri drápstæki eru
framleidd, er ekki von til þess, aö
nokkurt af þessum sjálfsögöu
kjörorðum, sem Alþjóöasamband
lýöræöissinnaðra kvenna hefur
valiö þessum degi, veröi að veru-
leika. Verum þess minnug, aö
hver króna sem varið er til þró-
unarhjálpar vanþróaðra rikja,
skilar sér aftur meö margföldum
hagnaöi 1 vasa hinna iönvæddu
þjóöa, þar sem vopna-
framleiöendur hirða sinn hlut af
ágóðanum og nota beinlinis til
framleiðslu nýrra drápstækja til
Framhald á bls. 18
Avarp Menningar- og friðarsamtaka islenskra kvenna 8. mars 19"7