Þjóðviljinn - 06.08.1982, Blaðsíða 6

6 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 5. ágúst 1982
Lýðræði í Kína:
Harðir dómar
kveðnir upp yfir
lýðræðissinnum
Þann28. maí síðastliðinn
voru kveðnir upp i Peking
dómar yfir tveimur kin-
verskum lýðræðissinnum
þeim Wang Xizhe og He
Qui. Báðir hlutu þeir langa
fangelsisdóma, Wang fékk
14 ár og He Qui 10 ár. Þeim
var báðum gefið að sök að
hafa stundað gagnbylt-
ingarstarfsemi.
Þessir dómar eru tilefni
eftirfarandi hugleiðinga
um kinverskt lýðræði sem
birtust í danska blaðinu
Information 2. ágúst
síðastliðinn.
Kinversk stjórnvöld taka
ómjúkum höndum á þeim sem
beita sér fyrir lýöræði þessa siö-
ustu mánuði i Kina. Dómarnir
yfir Wang Xizhe og He Qui bera
vitni þeirri skelfingu sem kin-
versk yfirvöld eru gripin þegar
þau telja að flokkurinn sé aö
missa tökin á kinversku þjóöinni.
Nú um nokkurt skeiö hefur staða
kinverska kommúnistaflokksins
veikst verulega. Þessi þróun á
rætur sinar aö rekja, — merkilegt
nokk, til aögeröa sjálfrar mið-
stjórnar kommúnistaflokksins.
Sú afdráttarlausa stefna sem kin-
verska stjórnin hefur tekiö i efna-
hagsmálum hefur ekki einungis
opnaö Kina fyrir vestrænni tækni
heldur sömuleiöis félags- og
menningaráhrifum. Sérstaklega
hafa þessi áhrif náö tökum á
ungum kinverjum. Það unga fólk
i Kina sem i dag talar um lýöræöi
og frjálsa skoöanamyndun er
bein afleiöing af þeirri efnahags-
pólitik sem núverandi valdhafar i
Kina reka.
Hinir ruddalegu dómar yfir
kinversku lýöræöissinnunum
veröa ekki minna einkennilegir
þegar þaö er haft i huga að þaö
voru einmitt kröfurnar gegn
flokksræði og fyrir lýöræöi sem
fleyttu Deng Xiaoping til æöstu
valda.
Fimmta apríl 1976 söfnuöust
tugþúsundir kinverja saman á
Torgi hins himneska friöar. Til-
efniö var aö minnast Zhou Enlais
fyrrum forsætisráöherra sem
dáið haföi i janúar sama ár.
Samkoman þróaöist úr minn-
ingarathöfn yfir i hreinan mót-
mælafund gegn fjórmenn-
ingunum fyrir lýöræöi. Fundar-
mönnum og lögreglu lenti saman
og tugir féllu i valinn. Þessi
fundur markar upphaf kin-
verskrar lýöræöishreyfingar.
Daginn eftir þessi átök var til-
kynnt i Peking að Deng Xiaoping
heföi verið sviptur öllum opin-
berum embættum. Hann var meö
öörum oröum gerður ábyrgur og
samsekur i uppþotinu 5. april
1976. Þótt Deng Xiaoping hafi
verið einangraður og sviptur
embættum tókst ekki aö lægja
þær öldur óánægju sem risiö
höföu. Það var fólk úr valdakliku
Deng Xiaopings sem steypti fjór-
menningunum af stóli i október
1976.
1 þeirri baráttu sem fylgdi eftir
aö fjórmenningarnir voru fallnir
skirskotaöi Deng til þeirrar al-
mennu óánægju sem rikti meö
ægivald fjórmenninganna. Virkt
lýöræöi, raunverulegt frelsi voru
meöal þeirra markmiða sem
Deng lýsti yfir. „Látum hundraö
blóm blómstra” eins og þaö var
kallaö i hinni myndriku stjórn-
málaumræöu I Kina. Deng Xiaop-
ing gaf hinni kinversku lýöræöis-
hreyfingu aö mestu leyti lausan
tauminn meöan hann var aö losa
sig viö hreinræktaöa Maóista úr
valdastööum. Hua Guafeng og
fleiri menn sem höföu veriö hand-
gengnir Mao voru á þessum tima
sviptir embættum eöa einangraö-
ir og gerðir valdalausir.
Voriö 1979 haföi Deng Xiaoping
tryggt stööu sina i öllum stofn-
unum kinverska þjóöfélagsins, —
Lyöræöi, — f þeirri merkingu sem viö leggjum í oröiö, viröist eiga erfitt
uppdráttar í Kina. Myndin sýnir Mao og Lin Piao meöai fólksins. Lin'
Piao var einn af mörgum sem hlotiö hafa hjá kinverska kommúnista-
flokknum fyrst æöstu mctorö, síöan dauöadóm.
jafnt i flokknum, hernum og
öörum rikisstofnunum. Þá, —
voriö 1979, varö kúvending á af-
stööu kinverskra stjórnvalda til
lýöræöishreyfingarinnar.
Leiöandi menn hreyfingarinnar
voru handteknir og dæmdir,
veggspjöldin i Peking þar sem
hver og einn gat sagt sina skoðun
voru bönnuö.
Dómarnir yfir lýöræöissinn-
unum Wang Xizhe og He Qui eru
nöturlegur vitnisburður um aö
yfirvöid i Kina ætla sér aö beita
fuliri hörku við allt þaö sem taliö
er ógna völdum flokksins i þjóö-
félaginu. Lýöræöishreyfingin
naut velgengni aöeins meöan hún
þjónaöi einni valdakliku i baráttu
gegn annarri. Um leið og armur
Deng Xiaopings hafði tryggilega
boriö sigurorö af fjórmenn-
ingunum tóku yfirvöld upp hat-
ramma baráttu gegn lýöræöis-
hreyfingunni. Nú virðist sem aö
mestu hafi verið þaggaö niður i
lýöræðishreyfingunni en vanda-
máiiö um lýöræði og sósialisma
hefur ekki verið leyst.
Rofar til í evrópskum bílaiðnaði:
FIAT snýr vörn í sókn
t þeirri kreppu sem herjað
hefur á hinn vestræna heim
siöastliöinn áratug er bila-
iönaöurinn sú atvinnugrein sem
oröiö hefur hvaö haröast úti.
Arin eftir 1973 var ekki annaö
séö en framleiösla bíla i Evrópu
legöist aö mestu niöur. 1 jafn
rótgrónu bilafra mleiöslulandi
sem Bretiand var bullandi tap
af allri framieiöslu bila aö Rolls
Royce einum undanskildum.
Enn i dag er Bretland þaö land I
Evrópu sem verst gengur aö
snúa vörn I sókn i bilafram-
ieiöslu. Tilvera fornra gæöa-
vagna einsog Rover, Jagúar og
Austin hangir á bláþræöi.
Misjafnlega hefur gengið hjá
bílaframleiðendum i Evrópu aö
ná sér á strik eftir bágindin I
byrjun dttunda áratugsins, sem
ekki stöfuöu bara af slæmu
efnahagsástandi heldur stööugt
aukinni samkeppni frá Japan.
Fyrir utan breskan bllaiðnað
voru þaö franskir og ftalskir
bilaframleiöendur sem haröast
uröu úti á áttunda áratuginum.
1 öllum þessum löndum hefur
bilaframleiöslan veriö endur-
skipulögö frá grunni á siöustu
árum. Þessi endurskipulagning
hefur boriö misjafnan árangur.
Þýskir bilaframleiöendur hafa
hinsvegar staöiö nokkuö vel aö
vigi — sérstaklega á þetta viö
um suöurþýsku bilana
Mercedes Benz og BMW.Sömu-
leiöis hefur sænsku verksmiöj-
unum sem eru minnstu bfla-
framleiðendur I heimi vegnaö
nokkuð vel þvert ofani aila
spádóma.
Umskipti hjá Fiat
Þaö sem vakiö hefur hvaö
mesta athygli i evrópskum bfla-
iönaöi allra siöustu misseri er
sú kúvending sem orðiö hefur
hjá FIAT (—Fabbrica Itaiiana
di Automobili Torino). Allur
áttundi áratugurinn varð FIAT
erfiöur. Frá þvi aöráöa yfir 18%
af evrópskum bilamarkaöi féll
hlutdeiid Fiat niöur I 11% 1979.
Auk minnkandisölu einkenndist
áttundi áratugurinn hjá Fiat af
þvi ótrygga ástandi sem rikti á
Italiu. Efnahagsmál voru i
megnasta ólestri, gengi lir-
unnar var ótryggt og lengst af
skráö yfir raungildi. Pólitiskt
ástand általiu-sem kunnugter á
margan hátt ógnvænlegt.
Hryöjuverk Rauöu herdeild-
anna og fasista settu mark sitt á
ítlalskt þjóöllf. Þetta kom m .a.
fram i samskiptum stjórnar og
verkalýös I FIAT verksmiöj-
unum.
Siðustu ár hefur öll starfsemi
FIAT veriö stokkuö upp frá
grunni. Starfsemi þessa risa-
fyrirtækis spannar ekki ein-
ungis yfir bilaframleiöslu
heldur nær yfir alla þá starf-
semi sem fram fer i miljóna
borginni Torino. Þótt banda-
risku risarnir GM og Ford setji
sterkan svip á Detroit er þaö
mark sem FIAT setur á Torino
enn sterkara. Allt frá stál-
bræöslum yfir I Utfararskrif-
stofur og dagblöð (— La
Stampa”) eru i' eigu FIAT i
Torino. öll þessi starfsemi var
endurskipulögö.
Svo viröist sem þessi endur-
skipulagning hafi boriö þann
árangur sem forráöamenn
FIAT höföu vænst. Tvö síöustu
ár hefur FIAT aukiö hlutdeild
sina á Evrópumarkaöi Upp i
13,6%. Þetta gerist á sama tlma
og aörir bllaframleiöendur utan
Japan ( — og reyndar Svi-
þjóöar) tapa stórlega markaös-
hlutdeild. Þetta á viö um
Renault, Brittish Leyland,
Volkswagen og Opel.
Uppstokkunin hjá FIAT
beindist fyrst og fremst aö þvi
aö auka framleiöni um leiö og
kostnaöur var minnkaöur. Ekki
alveg ókunn úrræöi sem sé.
Þessu marki náðu ráöamenn
FIAT meö þvi aö auka sjálf-
virknium leiö og starfsmönnum
var sagt upp. Vélamaöur er
ódýrari ai verkamaöur. Meö
þessu tókst aö auka framleiöni
verksmiöjanna svo mikiö aö
FIAT hefur á siöustu árum
veriö sambærilegur viö
japanska bílaframleiöendur
hvaö viö kemur framleiöni.
Um leiö og framleiöni var
aukin var lagt Uti gifurlegar
fjárfestingar I rannsóknum og
hönnun nýrrar fram
leiöslu. Arangurinn af þessu er
hinn svokallaði grunnbill „Typo
Uno” sem allir aörir bilar FIAT
veröa byggöir á. Aöur fram-
leiddi FIAT 29 ólfkar týpur bíla
sem byggöar voru á 14 grunn-
módelum, — þ.e. „Typo Uno”.
Þessar aögeröir FIAT hafa
tekist það vel aö stjómendur
FIAT ftillyröa nú aö fyrirtækiö
muni ekki aöeins lifa kreppuna
af heldur halda áfram aö sækja I
sig veöriö á komandi árum.
Möguleikar og tak-
markanir stéttasam-
vinnu
Þaö sem gerst hefur á siðustu
árum hjá FIAT er á margan
hátt talandi dæmi um þá mögu-
leika og takmarkanir sem laun-
þegar hafa I samvinnu viö eig-
endur framleiöslutækja.
FIAT var allan seinni hluta
áttunda áratugarins fyrirtæki á
barmi gjaldþrots. Minnkandi
salaá framleiöslu fyrirtækisins,
ótryggt ástand i þjóðlifi og efna-
hag Italiu lögöust á eitt og urn
tima leit Ut fyrir að FIAT
verksmiöjurnar hættu starf-
semi. Hundruö þUsunda heföi
oröiö atvinnulaus, — milljóna-
borg heföi lagst i eyði. Nú hefur
stjóm FIAT tekist aö snúa viö
þessari þróun og mikilli félags-
legri hörmung er bægt frá I
Italiu, — a.m.k. um stundar- I
sakir.
En þótt ráöamenn FIAT hafi J
reynst vera klárir karlar eru
þaö ekki þeir sem unniö hafa
stærstu afrekin eöa fært stærstu
fórnirnar. Þessi breyting sem
oröiö hefur hjá FIAT hefur fyrst I
og fremst krafist mikils af
verkafólki og launþegum *
Torino. Tugþúsundir hafa oröiö
aö sætta sig viö atvinnuleysi I
eftir að vélmennin hófu innreiö
sina i verksmiöjur FIAT. Eftir
hótanir um aö leggja niöur
verksmiöjur hafa launþegar *
iðulega falliö frá launakröfum. !
Þaö sem vinnandi alþýöa i Tor-
ino hefur unniö á þessari lipurö
er aö meirihluö fólks heldur J
fullri atvinnu. Þaö sem hún fer á
mis viö er, — einsog fyrri dag-
inn, hlutdeild i gróöa og aukiö
forræöi. bv.
„Padro Pardone” Giovanni
Agnelli forstjóri FIAT.