Þjóðviljinn - 12.11.1986, Blaðsíða 8

MENNING
Söngur og eldglæringar
Jerry Lee Lewis hélt ferna tón-
leika á Broadway um síðustu
helgi. Undirritaður sá hann á
föstudagskvöldið, og vill hér með
þakka „The Killer“ sjálfum og
öllum öðrum sem lögðu hönd á
plóginn fyrir stórkostlega
skemmtun.
Hinsvegar þykist ég vita að það
sem gaf að sjá og heyra þarna í
Mjóddinni kom flatt upp á ýmsa.
Jerry Lee treður ekki upp á sam-
kunduhúsum til að gefa fólki kost
á að upplifa eina kvöldstund þá
gömlu góðu daga; brosa gegnum
tárin meðan ljúfsárir straumar
minninganna hríslast gegnum
hugann. Flestir áttu kannski
skiljanlega von á slíku: Það er
alltaf verið að draga upp gamla
skemmtikrafta, menn sem voru í
sviðsljósinu fyrir langalöngu eru
drifnir uppá svið í gömlu tvi-
stbuxunum, þriflegir kjötkaup-
menn og vörpulegir lögreglu-
varðstjórar kasta máttarstólp-
agrímunni eina kvöldstund til að
þykjast sleppa fram af sér beis-
linu. „Manstu gamla daga...“
Rokkárin? Bítlaárin? Hernáms-
árin? The roaring twenties? Svo
eru pantaðir að utan rykfallnir
safngripir skemmtanalífsins sem
ferðast um með þrautskipulagðar
sýningar í anda velmektarár-
anna: Fats Domino flytur Blu-
berrie Hill á nákvæmlega sama
hátt og fyrir þrjátíu árum. Hann
hefur bara ekkert látið á sjá kall-
inn! Dave Brubeck spilar að
sjálfsögðu Take Five, enda er
mættur fullur salur til að heyra
hann taka nákvæmlega það lag.
Samt taka allir þátt í blekking-
unni; það þarf að klappa hann
sérstaklega upp til að spila Take
Five. Bill heitinn Haley hélt
áfram í aldarfjórðung eftir að
hann hætti að láta sig dreyma um
að gera nokkuð nýtt að ferðast
um með gamla Cometbandið og
spila Rock Around the Clock.
Bill sjálfur með lokkinn fræga
límdan á ennið, hljómsveitin í
gömlu rauðköflóttu jökkunum
og salurínn æpti einsog fyrrum
þegar bassistinn lagðist oná kont-
rabassann. „Gee, it’s just like
back in the fifties!"
Jerry Lee og félagar hans voru
ekki í neinum hljómsveitarbún-
ingum um helgina. Hann var ekk-
ert að þykjast vera „gamli góði
Jerry,“ hann er ekki sá sami og
tróð upp tvítugur fyrir þrjátíu
árum, ekki sá sami og fyrir tíu
árum, ekki sá sami og í gær; hann
er ekki með neitt samanvalið
endurminningaprógramm eða
fasta röð laganna. Hann spilar
lögin fríhendis á píanóið og jafn-
Jerry Lee Lewis pumpar píanóið
framt spilar hann á salinn, það
veltur á stemmningunni meðal
áheyrenda og stuðinu á kallinum
sjálfum hvað viðkomandi lag
verður langt, hversu hratt það er
flutt og hvað skuli tekið í fram-
haldi af því. Maður getur ímynd-
að sér að það sé erfitt fyrir undir-
leikarana að fylgja honum eftir,
vera nákvæmlega inná því hvað
hann ætlar að gera næst. Hann
byrjaði tónleikana á föstudags-
kvöldið á því að gera nokkuð sem
hann sagðist aldrei hafa gert
áður: Hann stóð upp, hristi spað-
ann á bassaleikaranum og bað
hann afsökunar á að hafa rekið
hann útaf sviðinu kvöldið áður.
Sá góði bassaleikari, Bob Norm-
an, er þó enginn fúskari á sínu
sviði, hann lék undir hjá Elvis
heitnum í mörg ár, en einsog
mörgum er kunnugt var Elvis í
þeim verðflokki að menn urðu að
kunna sitt fag til að komast í
hljómsveitina hjá honum.
Það er ekki hægt að álasa
gömlum rokkurum fyrir að gefast
upp á að vera alltaf í fremstu víg-
línu, þvælast um í löngum erfið-
um tónleikaferðum með ólifnaði,
drykkjuskap, vökum og einmana
hótelherbergjum; gefast upp á að
hljóðrita nýjar plötur og æfa upp
ný lög, heldur setjast bara í helg-
an stein og dusta kannski af sér
rykið öðru hvoru til að gefa sýnis-
horn af gömlu töktunum. Fæstir
halda líf rokkarans út nema í
nokkur ár, ár sem taka toll af
heilsunni og þróttinum. Meira að
segja Bítlarnir gáfust upp á enda-
lausum tónleikaþvælingnum eftir
stuttan tíma. Jerry Lee hefur ver-
ið óstöðvandi í þrjá áratugi. Ferill
hans hefur verið slíkur að hefði
hann nokkurntíma leyft sér að
slaka á er viðbúið að hann hefði
þurrkast út af korti dægurtónlist-
arinnar. Svo hefur hann líka
djöful að draga; hann er svo trú-
aður að hann er sannfærður um
að þeir sem spili rokkmúsík selji
sál sína Myrkrahöfðingjanum.
Þannig að það er engin leið til
baka, það er sama hvernig ver-
öldin leikur rokkarann, það er
ekki til neins að gefast upp. Hans
bíður engin fyrirgefning. Hann
verður að berjast áfram án þess
að slaka á.
Og þrír villtir áratugir setja
mark sitt á manninn. Hann kom
óstöðugur inná svíðiö, augun
voru tekin, andlitið strekkt og
líkamsburðurinn bar meira en
hálfri öld vitni. Hann settist við
píanóið og ávarpaði gestina, hálf
drafandi og röddin óskýr. En um
leið og hann byrjaði að spila og
syngja komst hann í þennan
djöfulmagnaða ham. Röddin
orðin eldri og lífsreyndari, en
krafturinn óbilandi. Og sama
hversu hratt hendurnar geystust
yfir hljómborðið: Aldrei heyrðist
fölsk nóta. Hann renndi sér í
gegnum 18 lög, rokkið í fyrirrúmi
og ekkert hlé. Svo hvarf hann af
sviðinu umkringdur stæðilegum
harðjöxlum sem maður hafði á
tilfinningunni að væru fremur til
að styðja hann en verja.
Þessir tónleikar á föstudagsk-
völdið voru hverrar krónu virði,
og Björgvin Halldórsson og fé-
lagar hans eiga þökk skilda fyrir
að hafa fengið þennan stórbrotna
mann hingað til lands í fyrsta og
líklegasta síðasta sinn. Þeir hjá
Broadway hafa fundið upp for-
múlu sem gerir þeim kleift að fá
listamenn eins og þessa gömlu
stóqneistara sem þeir hafa verið
að ná í, hingað til landsins. Hinu
er ekki að neita að maður hafði
það ekki á tilfinningunni að Jerry
Lee væri á heimavelli á þessum
dragfína stað með öllum puntuðu
matargestunum sem höfðu keypt
sig inn fyrir 3200 krónur. Manni
flaug í hug að margir gestanna
væru þarna komnir af þeirri einu
ástæðu að þeir höfðu efni á því.
Fæstir þeirra hefðu komið ef mið-
inn hefði kostað 500 kall og tón-
leikarnir verið haldnir í Austur-
bæjarbíói. Þangað hefðu hins-
vegar margir komið sem betur
skilja rokkmússík og það sem
Jerry Lee hefur uppá að bjóða.
En þarna er við smæð samfélags-
ins að sakast en ekki þá sem
komu því í kring að þessi lifandi
goðsögn tyllti rokkskónum þetta
skreipa sker. Og söm er þeirra
gjörðin.
Einar Kárason
Andrés Indriðason:
Með stjörnur í augum.
Mál og mennlng 1986.
Andrés Indriðason er þegar
kunnur barna- og unglingabók-
ahöfundur. Þessi nýja bók hans
fjallar um unglinga í mennta-
skóla, strák og stelpu sem byrja
að vera saman, ástarsamband
þeirra. Stelpan sem er 17 ára og
heitir Sif segir frá. Öll sagan er
því sögð frá sjónarhorni hennar
og kynnist lesandi best daglegu
lífí hennar, fjölskyldu og um-
hverfí og um leið hugsunum
hennar og tilfinningum.
Höfundur lætur það móta mál-
far sögunnar að verið er að lýsa
lífi unglinga. Alls kyns orð og
orðatiltæki sem flokkast undir
slangur koma einkum fram í sam-
tölum unglinganna en einnig í
Með stiömur í augum
PÓST- OG
SÍMAMÁLASTOFNUNIN
óskar aö ráða: Bréfbera
til starfa í Reykjavík.
Um er að ræða hálfsdagsstörf frá kl. 8.00 til
12.00.
Nánari uppiýsingar verða veittar á skrifstofu
póststofunnar Ármúia 25 og öllum póstútibúun-
um.
Tilkynning til sölu-
skattsgreiðenda
Athygli söluskattsgreiðenda skal vakin á því, að
gjalddagi söluskatts fyrir októbermánuð er 15.
nóvember. Ber þá að skila skattinum til inn-
heimtumanna ríkissjóðs ásamt söluskattsskýrslu
í þríriti.
Fjármálaráðuneytið 10. nóvember 1986.
frásögn stúlkunnar. Þetta gefur
sögunni auðvitað raunsæislegan
blæ og undirstrikar að hér eru
unglingar á ferð. Þó jaðrar við að
mörg þessara orða séu ofnotuð
svo að þau verða hvimleið og stíl-
linn hálfflatneskjulegur á
köflum. Sif lýsir t.d. tilfinningum
sínum til Amars oft með þessum
orðum: „Hann var sætur! Æðis-
lega sætur!“ eða „Hann var bilað-
ur! Yndislega bilaður!“ Engu að-
síður er sagan ágætlega sögð og
nokkuð skemmtileg aflestrar.
Framan af er bókin fremur
hversdagsleg lýsing á ástarsam-
badi krakka í menntaskóla, þótt
sagan sé svo sem nógu viðburðar-
ík: bíóferð, „meiriháttar partý,“
busavígsla í M.R. svo nokkuð sér
nefnt. Þegar líður á söguna verð-
ur hún meira spennandi og átak-
ameiri. Samband þeirra breytist
og óvíst hvort þau halda áfram að
vera saman eða ekki. í ljós kemur
að þau eiga von á barni og verða
auðvitað að taka afstöðu til þess;
afstöðu sem varðar framtíðina og
h'f þeirra allt.
Helsta viðfangsefni sögunnar
er reynsla unglinga af ást og kyn-
lífi og í sögunni verður lesandinn
margs vísari um þau mál, t.d. um
tíðahring kvenna, hvernig maður
útvegar sér pilluna, hvar þungun-
arpróf eru gerð o.s.frv. Hér er
auðvitað ekki um þurrar upplýs-
ingar að ræða, heldur fjallað um
þetta í eðlilegu samhengi, í
tengslum við tilfinningar og
reynslu lifandi fólks.
Þetta er saga um fyrstu kynlífs-
reynslu ungrar stúlku. Þessari
reynslu hennar, sem er langt frá
því að vera ánægjuleg, lýsir höf-
undur á sannfærandi hátt. Það
sem helst orkar tvímælis er hvað
það tekur Sif langan tíma að sjá í
gegnum piltinn. Því má auðvitað
svara til að „ást er fædd og alin
blind,“ en það skiptir líka máli að
hún virðist ekki þekkja neinn
strák sem eitthvað er varið í. Það
er ýmislegt í fari Arnars sem hún
sættir sig illa við, einkum afstaða
hans til stelpna og kynlífs. Hún
ímyndar sér að karlmenn séu
bara svona. „Eða voru augun í
strákum öðruvísi en í stelpum?
Þeir gláptu þau úr sér, afklæddu
mann með þeim, gleyptu mann í
sig og slefuðu eins og hann
sagði.“ Hennar viðhorf er annað:
„Eg var að reyna að toga upp úr
honum hvort hann væri raun-
verulega hrifinn af mér...“ (bls.
91).
Þegar Amar og Sif standa
frammi fyrir þeim vanda að eiga
von á barni svona ung, kemur
raunvemlega í ljós hvað í þau er
spunnið. Amar hefur alltaf
veigrað sér við taka ábyrga af-
stöðu og hann velur að hlaupa frá
vandanum. Hann veit nefnilega
um „leið út úr svona málum“,
svona „klúðri“, eins og hann orð-
MARGRÉT
EGGERTSDÓTTIR
ar það. Athyglisvert er að Amar
sem vill ekki láta neitt spilla fram-
tíðarhorfum sínum er í raun
miklu síður líklegur til að spjara
sig. Hann er þegar búinn að gef-
ast upp á skóianum og ekkert að
marka raup hans um að verða rík-
ur tannlæknir. Miklu líklegra er
að Sif takist að ná því sem hún
stefnir að, einmitt vegna þess að
hún tekst á við vandann í stað
þess að flýja af hólmi.
Með stjörnur í augum er að
mörgu leyti ágæt bók. Þar er tek-
ist á við vandamál sem sennilega
mæta öllum unglingum. Sagan
kemur ekki með nein skjót og
einföld svör, en hún flytur boð-
skap sem er alltaf góður og gild-
ur: Það skiptir máli að vera
traustur og sannur og maður ber
ábyrgð bæði gagnvart sjálfum sér
og öðrum. Einnig má læra af sög-
unni að láta ekki glepjast af glysi,
prjáli og annarri yfirborðs-
mennsku. Þetta er saga ungrar
stúlku sem verður fyrir talsverðri
lífsreynslu og vonbrigðum. í
mörgum barnabókum höfundar
lýsir hann barni sem hinir fullorð-
nu bregðast á einhvem hátt. í
þessari sögu eru það hins vegar
foreldrar stúlkunnar sem reynast
henni best og sennilega er það
stuðningur þeirra sem ræður úrs-
litum um það að Sif vex með
vandanum og reynist sterk og
sönn manneskja.
Það er vandi að skrifa bækur
fyrir unglinga. Það er líka vandi
að gagnrýna unglingabækur þeg-
ar maður er ekki lengur ung-
lingur sjálfur. Höfundur leggur
sig greinilega fram um að setja sig
í spor sögumannsins, reynir að
lýsa tilfinningum og viðhorfum
17 ára stúlku. Honum tekst það
stundum ágætlega, en þó er auð-
fundið að það er fjarlægð milli
höfundar og sögumanns; Sif á að
vísu samúð lesandans en hún er
einum of yenjuleg til þess að hún
snerti mann sem persóna og verði
beinlínis eftirminnileg. Persónu-
sköpun er því nokkuð áfátt og
einnig er heimur unglingsins ein-
faldaður talsvert. En um leið má
segja höfundi það til hróss, að
hann heldur sínu striki, fjallar
markvisst um ákveðið viðfang-
sefni og gerir því góð skil.
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Mlðvlkudagur 12. nóvember 1986