Þjóðviljinn - 30.06.1989, Blaðsíða 21

Ég er búinn aö vinna hér á
Þjóðviljanum í ein tuttugu og
sjö ár. Má nærri geta að á
þeim tíma heyrir maður
allrahanda athugasemdir um
blaðið og framgöngu þess og
eins og að líkum lætur voru
þær flestar neikvæðar. Það
var alltaf eitthvað að og blaðið
vont og alltaf var það betra
fyrir tíu árum. En nú á seinni
vikum er annað sem er meira
áberandi: Áhyggja um sjálfa
framtíð og tilveru vinstrimann-
ablaðs. Menn spyrja: Hve
slæmt er ástandið? og eru
samúðarfullir í framan eins og
þeir væru að tala við sjúkling.
Pað er ekki nema rétt að þetta
blað á í erfiðleikum og það ekki
litlum. Við höfum orðið að draga
saman seglin eins og lesendur
vita. Starfsmönnum hefur fækk-"
að. Þessar vikurnar heitir einn
maður ritstjóri þar sem þrír voru
áður og ég segi eins og er: Mér
þykir það mjög miður því þau
sem fóru höfðu margt ágætt til
brunns að bera. Og síðan erum
þessa kenningu um daginn. Hans
röksemdir voru á þá leið, að fyrst
yrði til blað sem væri aðlaðandi
fyrir kaupendur og svo kæmu
auglýsendur skokkandi á eftir. í
raunveruleikanum gerast hlutirn-
ir ekki þannig. Á tilteknu „mark-
aðssvæði" hefur eitt blað náð for-
ystu - til dæmis Morgunblaðið, til
dæmis með því að vera elst og
fara af stað með stuðningi kaup-
manna og þeim mun meiri fjár-
ráðum en önnur blöð til að halda
úti stærra blaði sem getur þjónað
fleiri hópum. Og síðan vindur
dæmið upp á sig. Frá upphafi er
það auglýsingavelvildin sem
skapar blöðum afar misjafnan til-
verugrundvöll og þegar fram í
sækir ræður hún úrslitum. Og
hvernig sem menn annars viija
meta íslensk blöð, þá dettur eng-
um það í hug að útbreiðslan (sem
auglýsendur haga sér mest eftir)
sé einhver sjálfvirk ávísun á gæði
blaðs. í grannlöndum eru slúður-
blöð vitanlega útbreiddari miklu
en hin „virtu“ blöð. Við fslend-
ingar erum svo í þeirri sérstöðu
að okkar blöð hafa verið skrýtin
blanda af „alvörublaði", sveita-
mennsku (eða eyjamennsku)
hlutdrægni í pólitík og léttmeti.
Raus um Þjóðviljann
við í einskonar biðstöðu með
marga hluti.
Aö refsa
Þjóöviljanum
Það er svosem ekkert leyndar-
mál, enda oftsinnis fram tekið, að
erfiðleikar Þjóðviljans eru annar-
svegar pólitískir, hinsvegar
tengdir markaðsaðstæðum í
breyttum fjölmiðlaheimi. Þeir
pólitísku eru tengdir því, að þeg-
ar vinstrihugmyndir hafa mótbyr,
eins og verið hefur um skeið,
kemur enn greinilegar fram en
áður hin mikla einstaklings-
hyggja vinstrimanna. Éghefi sagt
það áður og hefi ekkert á móti því
að endurtaka það, að hægrimenn
eru einhvernveginn betur reyrðir
saman allskonar hagsmunabönd-
um en vinstrisinnar. En hver og
einn þeirra hefur komið sér upp -
með nokkurri fyrirhöfn skulum
við vona - sínum minnihlutavið-
horfum sem ganga gegn megin-
straumum í þjóðfélaginu. Og
telja þá sín viðhorf, sinn pólitíska
sannleika svo heilagan, að þeir
taka það ekki í mál að aðrir
vinstrisinnar fari að hrófla við
honum. Þetta er nú dálítið af-
strakt hjal. En í pólitískum
hvunndagsleika vinstriblaðs eins
og Þjóðviljans kemur þetta þann-
ig út, að þegar tekist er á á vinstri-
kanti er hver hópur með ýmsum
ráðum að paufast við að gera það
að „sínu“ blaði eftir því sem unnt
er. Það er togað í blaðsins menn
og þeir teygðir á allan hátt: kann-
ski gæta menn þess ekki sem
skyldi að halda sér í gagnrýninni
fjarlægð frá innbyrðis átökum,
það má vel vera - en það er held-
ur ekki auðvelt að horfa „fræði-
lega“ og kalt á allt saman, því
einhverjar skoðanir hafa menn
væntanlega á ágreiningsmálum.
Og í sjálfu sér eru ágreiningsmál
vinstrisinna og þá Alþýðubanda-
lagsfólks hátíð - meðan menn
halda sér við þau hver eftir sinni
málefnalegri getu. En því er bar-
asta ekki að heilsa. Útkoman er
því miður sú að menn sameinast
um eitt: að berja á Þjóðviljanum
fyrir hvaðeina sem þeim mislíkar.
Fyrirfram sekir
Af þessu eru ótal dæmi og sum
ótrúleg. Á einni tíð segja menn
upp Þjóðviljanum vegna þess að
ÁB skrifar ekki eins og þeim
finnst að skrifa eigi um Sovétrík-
in. Aðrir vilja ekki sjá blað sem
er halit undir trottara og aðra
ystuvinstrivillu - meðan ystu-
vinstrimenn kalla blaðið ekki á
vetur setjandi vegna þess hve
„borgaralegt" það sé og meira að
segja háð andskotanum sjálfum,
auglýsingum neysluþjóðfélags-
ins. Enn líða fram stundir - og
menn refsa Þjóðviljanum fyrir að
tala of mikið eða of lítið við til-
tekna verklýðsforingja eða
flokkshöfðingja (fyrir nú utan þá
sem hafa áhyggjur af málaflokk-
um - t.d því að annaðhvort vanti
meiri menningu í blaðið eða hún
sé alltof mikil). Nú - svo segja
menn að Ólafur Ragnar sé vond-
ur við kennara, og enn skal það
djöfuls blað Þjóðviljinn fá að
kenna á því.
Enn skulu nefnd nýleg dæmi:
Þegar Alþýðubandalagsfélagið í
Reykjavík datt í tvennt í dögun-
um hitti ég konu ágæta í sundi.
Hún spurði hver fjandinn væri á
seyði í þessu Reykjavíkurfélagi.
Ég sagðist ekki vita það svo
gjörla. Ég verð bara að fara sð
segja upp Þjóðviljanum, sagði
hún. Gáðu að guði manneskja,
sagði ég - ber hann ábyrgð á
ófriði í þessu flokksfélagi? Nei,
eiginlega ekki, sagði hún. En
þetta er barasta svo mikið rugl
allt. Ölafsmenn eða ekki Ólafs-
HELGARPISTILL
ÁRNI
BERGMANN
menn, klofningur eða ekki klofn-
ingur, ég þoli þetta ekki.
Semsagt: það er sama hvað
gerist til leiðinda á vinstrikantin-
um, það kemur allt í einn stað
niður. Þjóðviljamaður er eigin-
lega eins og Gyðingur í fjandsam-
legu umnhverfi: hann er sekur
fyrirfram um hvað sem vera skal.
Það getur náttúrlega vel verið
að hann sé sekur um eitthvað - í
þeim einfalda skilningi að hann
hafi skrifað einhverja vitleysu.
En verst er að hann fær eiginlega
ekki tækifæri til að vera saklaus af
neinu. Konan í sundlauginni er
ekkert einsdæmi: í þessari viku
hringdi til mín ágætur áskrifandi
og vildi segja upp Þjóðviljanum
vegna greinar sem Úlfar Þor-
móðsson, fyrrverandi formaður
útgáfustjórnar, hafði skrifað um
stofnfund stjórnmálafélagsins
Birting í Morgunblaðið! Sem bet-
ur fór komumst við að friðsam-
legu samkomulagi um það, að
ekki væri rétt að bregðast svo við
afleiðingum málfrelsis eins tiltek-
ins manns og það í allt öðru blaði.
En semsagt: Dagarnir bjóða upp
á margar sérstæðar uppákomur.
Vald
auglýsinganna
Nú og svo er það markaðurinn.
Ég skal segja alveg eins og er:
ég hefi lengi verið hræddur við
það að þróun fjölmiðlamarkað-
arins væri mjög hættuleg, gott ef
ekki lífshættuleg smærri blöðum
hér á landi. Hún hefur þegar
slátrað miklum fjölda blaða út
um allan heim - og það engra
smáblaða. Sum, eins og t.d. krat-
ablöð á Norðurlöndum, gátu gert
út á verulega pólitíska velvild og
sjóði verklýðshreyfingarinnar en
það dugði ekki til. Astæðan er
blátt áfram sú, að auglýsendur
ráða því í æ ríkari mæli hvaða
blöð lifa og deyja í heiminum.
Auglýsingar greiða svo mjög nið-
ur allan þeirra framleiðslukostn-
að, að sá sem ekki er í náðinni hjá
auglýsendum er í lífsháska fyrr en
varir.
Ég orðaði þetta svo í viðtali á
dögnum, að málfrelsið eða að
minnsta kosti útgáfufrelsið færð-
ist alltaf lengra og lengra til þeirra
sem auglýsa láta. Víkverji Morg-
unblaðsins var að fetta fingur út í
Hvaö nú veröur...
Við vitum að fleiri blöð eru í
vanda en Þjóðviljinn - Tíminn og
Alþýðublaðið hafa tekið slæmar
dýfur líka og þeirra dæmi munu
og erfið nú um stundir, þótt allir
beri sig karlmannlega eins og
siður er. Menn hafa látið sér
detta í hug að sameina þessi blöð
þrjú í nafni þeirrar hugsjónar að
búa til eitt vandað vinstrimanna-
blað. Ég segi fyrir sjálfan mig: síst
hefi ég á móti því að menn skoði
þann möguleika. En vegna þess
hvernig kaupin hafa gerst á fjöl-
miðlaeyrinni undanfarin ár, hefi
ég tilhneigingu til þeirrar bölsýni,
að kannski sé það ekki vandað
sameinað vinstrimannablað sem
veruleg útbreiðslusmuga er fyrir
á markaðnum - heldur kannski
frekar æsiblað. En hvað veit ég,
kannski er þetta vitleysa.
Sendiö inn línu
Hvort sem er: sameining blaða
er stórpólitískt mál sem ég ætla
mér ekki þá dul að reyna að glíma
við nú og hér. Þjóðviljinn er okk-
ar viðfangsefni og hans framtíð -
sem fer mjög eftir því, hve margir
þeir eru sem vilja mynda blað um
þá strauma sem saman koma í
Þjóðviljanum og hvað þeir vilja
leggja á sig. Enn er ekki komið að
því að spyrja menn nánar út í þá
sálma - nú er sumar og allir út og
suður og bráðabirgðaástand ríkj-
andi. En meðan ábyrgir menn
hugsa sitt ráð, ætla ég að leyfa
mér að biðja lesendur að gera
okkur greiða, sem nær út fyrir
fróma ósk um að okkur sé sýnd
nokkur þolinmæði. Hún er þessi:
Venjulega berst okkur meir en
nóg af aðsendum greinum sem
birtast undir umræðuhattinum
„viðhorf“. En nú er sumar og vill
verða misbrestur á skriftargleði
manna - þess hinsvegar lítill kost-
ur að hringja út og suður og
spyrja menn, hvort þeim liggi
ekki eitthvað á hjarta. Þess í stað
er nú þessi pistill notaður til að
minna lesendur á að það er engin
ástæða til að hætta að hugsa eða
skrifa um pólitíkina, menninguna
og réttlætið þótt sumar sé úti -
með öðrum orðum: Sendið okk-
ur greinarkorn, það kemur sér
vel.
Föstudagur 30. ]úní 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 21