Dagblaðið Vísir - DV - 19.06.1999, Blaðsíða 15

T^'\F LAUGARDAGUR 19. JÚNÍ 1999
15
Kristján Ragnarsson hefur ver-
ið áberandi í íslensku þjóðlífi
undanfarin þrjátíu ár, enda staðið
í eldlínunni fyrir Landssamband
íslenskra útvegsmanna, LÍÚ, sem
framkvæmdastjóri og formaður.
Enginn sem kominn er til vits og
ára hefur komist hjá því að kynn-
ast Kristjáni i gegnum fjölmiðla
og flestir hafa myndað sér
ákveðna skoðun á þessum ötula
talsmanni útgerðarmanna. Nú
hefur Kristján tekið fyrsta skrefið
út af sviði fjölmiðlanna og látið af
störfum sem framkvæmdastjóri -
næsta skref verður að líkindum
stigið á komandi ári.
Hægt er að velta því fyrir sér
hvers vegna Kristján Ragnarsson
lætur af störfum framkvæmda-
stjóra hagsmunasamtaka sem telj-
ast ein þau öflugustu, hvort held-
ur er fjárhagslega eða pólitískt.
Innri ágreiningur og átök eru þær
skýringar sem fjölmiðlar hafa gef-
ið og flest bendir til að svo sé.
Ákvörðun stjórnar LÍÚ í vikunni
að ráða nýjan framkvæmdastjóra
er hins vegar táknræn fyrir þau
kynslóðaskipti sem eru að verða í
íslensku viðskiptalífi við alda-
hvörf.
Kynslóðaskipti
Á undanfórnum árum hafa orð-
ið gífurlegar breytingar á um-
hverfi viðskiptalífsins hér á
landi, fyrst og fremst með til-
komu „alvöru" fjármálamarkað-
ar. Það eru ekki mörg ár síðan
opinn hlutabréfamarkaður fór af
stað. Fáir litu á hlutabréf sem
raunhæfan valkost í fjárfesting-
um og spamaði - steinsteypan
var tryggari. Jarðvegurinn fyrir
þessa framþróun var undirbúinn
með auknu frelsi og stöðugleika í
efnahagslífinu.
Á sama tíma og fjármálamark-
aðurinn hefur verið að slíta
bamsskónum, með öllum þeim
kostum og göllum sem honum
fylgja, hafa ungir menn verið að
hasla sér völl í valdastöðum við-
skiptalífsins - nýir leikendur
hafa komið fram á sjónarsviðið.
Fyrir einstaklinga er það ekki
alltaf auðvelt að draga sig í hlé
eftir áratugastarf. Sumir bera
gæfu til þess að þekkja sinn vitj-
unartíma, aðrir sitja eins lengi
og sætt er. Að lokum er þeim
ýtt til hliðar með góðu eða
illu. Það getur einnig verið
erfitt fyrir fyrirtæki og
jafnvel heilu at-
vinnugrein-
arnar að sjá til þess að kynslóða-
skipti, sem á endanum em óum-
flýjanleg, gangi rólega og eðlilega
fyrir sig.
Indriði Pálsson er gott dæmi
um m,ann sem kaus sjálfur að
láta af öllum trúnaðarstöðum í
stað þess að halda áfram - hann
stóð upp fyrir sér yngri mönnum
og tryggði þannig að kynslóða-
skipti gengu eðlilega fyrir sig.
Indriði var um árabil einn valda-
mesti maður viðskiptalífsins hér
á landi. Árið 1971 tók hann við
sem forstjóri Skeljungs hf. og því
starfi sinnti hann fram á mitt ár
1990, þegar hann lét af starfi að
eigin ósk. Indriði tók hins vegar
að sér stjórnarformennsku í
Skeljungi og árið 1992 var hann
kjörinn formaður stjórnar Eim-
skips. Það var í gegnum þessi
embætti sem valdaþræðir Ind-
riða vom ofnir - þræðir sem
hann hefur nýlega sleppt hend-
inni af. Raunar mun hann hafa
haft hug á því að draga sig mun
fyrr í hlé, en vegna þrábeiðni sat
hann lengur en ella á valdastól-
um.
Einn nánasti samstarfsmaður
Indriða í gegnum árin er Hörður
Sigurgestsson, forstjóri Eim-
skips. Hörður stendur að mörgu
leyti í svipuðum spomm og Ind-
riði þegar hann lét af starfi for-
stjóra Skeljungs árið 1990 eftir
tuttugu ára starf. Þá var Indriði
63 ára gamall.
Hörður Sigurgestsson hefur
verið forstjóri Eimskips frá 1979
og fagnar því 20 ára starfsafmæli
á þessu ári en annan dag þessa
mánaðar varð hann 61 árs gam-
all. Engum ætti
því að koma
á
óvart þó Hörður sé farinn að
hugsa sér til hreyfings, enda
byggt upp gífurlegt viðskipta-
veldi sem teygir anga sína vítt
um íslenskt þjóðfélag. Með réttu
má halda því fram að Hörður
hafi innleitt nýja hugsun og
breytta stjórnunarhætti i ís-
lenskt viðskiptalif, eins og breyt-
ingin á Eimskip er órækt merki
um.
Hver eftirmaður Harðar verð-
ur á eftir að koma í ljós, en þar
ræður Benedikt Sveinsson
stjórnarformaður mestu og ekki
er ólíklegt að hann velji ein-
hvem sem stendur honum nærri
til að taka við einhverju valda-
mesta starfi landsins.
Ný valdastátt
Með nokkram sanni má segja
að við fjölmiðlungar séum of upp-
teknir við vangaveltur um hverjir
séu að hætta og hverjir að taka
við í rótgrónum fyrirtækjum og
hagsmunasamtökum, en gleymum
þeirri byltingu sem hefur og er að
eiga sér stað í viðskiptalífinu.
Staðreyndin er auðvitað sú að
nýir valdamenn era komnir til
skjalanna í gegnum ung og öflug
fyrirtæki. Hin hefðbundna skipt-
ing viðskiptalífsins, annars vegar
í einkaframtakið og hins vegar í
samvinnuhreyfinguna - kol-
krabba og smokkfisk - heyrir sög-
unni til. Ekki aðeins vegna þess
að Sambandið er liðið undir lok
sem valdastofnun heldur fyrst og
fremst vegna þess að nú eru
komnir fram á sjónarsviðið ungir
athafnamenn sem hafa fjárhags-
legt og viðskiptalegt bolmagn til
að kljást við hvern sem er.
Þessir menn sækja ekki
völd, áhrif eða fjármuni
til hinna gamalgrónu
fyrirtækja.
Kaup Óla Kr. Sigurðs-
sonar á Olís árið 1986
markaði á margan hátt
tímamót í íslensku við-
skiptalífi, en þar hafði
hann betur í glímunni
við Skeljung og Eim-
skip. Þar með komst
„utanbúðarmaður" inn
í hið virðulega umhverfi
viðskiptalífsins. En Óli
Kr. er langt frá því að vera
eini „útanbúðarmaðurinn"
sem náð hefur að hasla sér
vöO þar sem áður vora fá-
einir útvaldir. Sam-
herjafrændur,
með Þor-
stein Má
Bald-

Oli Björn Kárason
ritstjóri
vinsson i broddi fylkingar, eru
dæmigerðir fyrir hugvitssama
unga menn sem af atorku hafa
byggt upp stærsta útgerðarfyrir-
tæki landsins.
Róbert Guðfinnsson og Ólafur
Marteinsson eru ekki ættstórir,
en lögðu allt sitt undir þegar þeir
keyptu Þormóð ramma af ríkinu.
Fyrirtækið er nú í hópi stærstu og
öflugustu útgerðarfyrirtækja
landsins. Róbert stýrði fyrir
nokkrum mánuðum hallarbylt-
ingu í Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna í andstöðu við valdablokk
Eimskips og Sjóvá-Almennra. Fyr-
ir nokkrum mánuðum hefði það
þótt óhugsandi að „strákur" frá
Siglufirði velti formanni, sem
naut stuðnings þessara aðila,
úr stóli.
Róbert er dæmigerð-
ur fulltrúi nýrra
tíma, viðhorfa og
viðskiptahátta,
með svipuðum
hætti og Hörð-
ur Sigurgests-
son fyrir 20
árum. Hann
hefur hafist
upp af sjálf-
um sér og
tekur aðra
hæfilega há-
tíðlega
mætir valda-
mönnum á jafh-
réttisgranni.
Til atlögu
Þannig eru
kynslóðaskiptin í
íslensku við-
skiptalífi ekki
aðeins að eiga
sér stað innan
rótgróinna
fyrirtækja
og hags-
munasam-
taka, held-
ur ekki
síöur með því að ungir menn eru
að byggja upp öflug fyrirtæki.
Þeir eru farnir að leggja til atlögu
við gamalt valdakerfi og bera
enga sérstaka virðingu fyrir þeim
sem fyrir eru. Völdin era smátt og
smátt að færast til og dreifast.
Þegar Kári Stefánsson stofnaði ís-
lenska erfðagreiningu höfðu fáir
trú á fyrirtækinu. Þremur árum
síðar berjast menn um hlutabréf-
in eins og kom i ljós þegar inn-
lendir aðilar keyptu hlutabréf fyr-
ir sex milljarða króna og tryggðu
þar með að meirihluti hlutafjár
kæmist i íslenska eigu. Eignar-
haldsfélagið Hof var einn kaup-
andinn, en þar situr Sigurður
Gisli Pálmason við völd. Undir
hans stjórn eru Hof og tengd fyrir-
tæki orðin ein valdamesta sam-
steypa landsins. Svipað er að
segja um Baug undir forystu Ósk-
ars Magnússonar og Jóns Ásgeirs
Jóhannessonar. Áhrifamesti ein-
staklingurinn í íslenskum tölvu-
heimi er án efa Frosti Bergsson,
sem byggt hefur upp Opin kerfi
hf. og í gegnum það mikið við-
skiptaveldi. Hugsanlegt er að for-
vígismenn ævintýrafyrirtækisins
OZ komist í þennan hóp nýrra
valdamanna, rætist þær vonir
sem við fyrirtækið era bundnar.
Þannig er hin nýja valdastétt
viðskiptalífsins að verða til. Áhrif
og völd hinna gömlu peninga eru
þannig að þynnast hlutfallslega
út. Við aldahvörf er slík þróun af
hinu góða. Auðvitað höldum við
áfram að velta því fyrir okkur
hver taki við af Herði Sigurgests-
syni eða af hverju Kristján Ragn-
arsson hætti sem framkvæmda-
stjóri LÍÚ. Slíkar vangaveltur
skipta hins vegar minna máli en
áður.