Dagblaðið Vísir - DV - 20.12.2003, Blaðsíða 22

22 LAUGARDAGUR 20. DESEMBER 2003
Fókus EV
„Saga sú sem jólakort fyrri tíða segja okkur er mik-
il og gefur góða innsýn í líf genginna kynslóða. Mynd-
irnar á kortunum eru vitnisburður um listasögu þjóð-
arinnar en einnig er fróðlegt að lesa þá pistla sem
sumir hafa skrifað á kortin. Áður fyrr tíðkaðist meira
en nú er að fólk skrifaði á jólakortin svolítinn annál
ársins. Núna sendir fólk hinsvegar bara tölvupóst og
eyðir honum strax eftir lestur. Þannig glatast mikil-
vægar heimildir og því höfum við skjalaverðir einmitt
áhyggjur af,“ segir Jóhanna Helgadóttir safnvörður á
Borgarskjalasafni Reykjavíkur.
Á safn en ekki í gáma
Af mörgu forvitnilegu í varðveislu safnsins eru
jólakort frá liðnum áratugum. Tildrög þess að safnið
fór að bera sig eftir þeim var útvarpsviðtal við Ög-
mund Einarsson framkvæmdastjóra Sorpu dagana
milli jóla og nýárs 1997. Þar bauð hann upp á að fólk
gæti komið með jólakort sín í endurvinnslugáma fyr-
irtækisins.
Hjá Borgarskjalasafni sá fólk sér hinsvegar leik á
borði, úr þvf þessi umræða var komin upp. Send var
út fféttatilkynning og óskað eftir að fá Kprtin á safnið
í stað þess að þau færu í ómælisdjúp gáma og rusla-
hauga. Viðbrögðin við þessu ákalli til jólabarna
landsins létu ekki á sér standa og síðustu árin hafa
safninu borist þúsundir korta frá ýmsum tímum.
Undir bragandi norðurljósum
Á öllum tímum hefur tíðkast að senda jólakort
með myndum af fæðingu frelsarans, sveitabæjum
undir bragandi norðurljósum eða landinu í búningi
hvítrar fannar. Lengi vel tíðkuðust hér á landi varla
annað en kort prentuð erlendis, en síðan breyttist
það og fjölbreytnin jókst.
„Það var einnig vinsælt lengi að senda nýárskort.
Sum þeirra komu frá Danmörku og voru jafnvel með
mynd af danska kónginum, einsog við sjáum dæmi
um af sumum kortanna okkar hér,“ segir Jóhanna
Helgadóttir.
Sá siður að senda jóla- eða nýárskort fór fyrst að
skjóta rótum hér á landi á öðrum og þriðja áratug síð-
ustu aldar. Hjá Borgarskjalasafni telur fólk skýringar
þessa margþættar. Fyrir það fyrsta hafi þá fyrst verið
farið fyrir alvöru að prenta jólakort, en einnig hafi á
þessum tíma vegna búsetubreytinga í landinu verið
orðið lengra fólks í millum en áður var. Því hafi marg-
ir fyrst við slíkar aðstæður séð tilefni til að senda kort
til að óska vinum og ættingjum gleðilegra jóla, en
einnig til að segja þeim helstu tíðindi úr lífi og starfi
liðins árs.
Bjartsýnisandi á kortum
Þegar líða fór á 20. öldina fóru stefnur og straum-
ar í jólakortatískunni að breytast. Á Borgarskjalasafni
má sjá kort frá því um miðja síðustu öld með mynd-
um af til dæmis Þingvöllum, Laugarvatni og öðrum
merkum sögustöðum. Jafrivel sjást einnig kort með
myndum af minnisvörðum. Allt hefur þetta, að ætla
má, skírskotun til fullveldisbaráttunnar sem var ekki
á enda kljáð fyrr en með stofnun lýðveldisins árið
1944. Sá áfangi fyllti þjóðina bjartsýnis- og baráttu-
anda sem varð yfir og allt um kring í lífi hennar, starfi
og viðhorfúm, meira að segja einnig á hinni heilögu
hátíð.
„Skemmtilegust þykja mér alltaf heimagerðu kort-
in, sem því miður eru þó í miklum minnihluta. Og
síðan líka þau þar sem fólk segir ofurlitla sögu, en
ekki bara skrifar undir hina stöðluðu áprentuðu
kveðju um gleðileg jól, enda þó svo hugurinn sem að
baki býr sé það sem alltaf skiptir mestu máli hvað
jólakortin varðar," segir Jóhanna Helgadóttir að síð-
ustu.
sigbogi@dv.is
Gluggað í möppur Jóhanna
Helgadóttir skjaiavörður skoð-
ar möppur með jóiakortum.
Safnið á fjölda slikra og kortin
sem telja má í þúsundum eru
fráýmsum tímum.
Þingmenn fá og senda sæg af jólakortum.
Tvöhundruð korta kona
„Líklega er fjölskyldan að fá
einhversstaðar nærri 200 kort
urn hver jól, enda þó svo ég
hafi aldrei talið þau,“ segir
Margrét Frímannsdóttir al-
þingismaður. Hún og aðrir
þingmenn Samfylkingar í Suð-
urkjördæmi senda kort til
flokksmanna í kjördæminu og
eru þau fjöldaprentuð. Þing-
mannsstarfs síns vegna kveðst
Margrét aukinheldur alltaf
senda kort til dágóðs hóps
fólks annars sem hún hafi ver-
ið í samskiptum við á árinu
vegna þingmannsstarfsins.
„Ég eða fjölskyldan höfum
hinsvegar aldrei haft einhvern
ákveðinn jólakortalista. Þetta
rokkar til frá ári til árs,“ segir
hún. í anddyrinu á heimili
Margrétar og eiginmanns
hennar Jóns Gunnars Ottós-
sonar í Kópvoginum er búið að
setja upp kassa sem jólakortin
eru sett í um leið og þau koma
með póstinum.
„Þetta er hluti af hefðunum
hjá okkur, rétt einsog að opna
kortin ekki fyrr en á aðfanga-
dagskvöld. Þannig má viðhalda
svolítilli spennu. Engu að síður
er oft hægt að þekkja hvaðan
kortin koma, svo sem af rit-
hönd eða póststimpli."
Laugarvatn Sumarmyndir frá Laugarvatni á jólakorti frá þvi um 1960.
Geisladiskur með myndum, söng og sögum
Annáll er jólasending
„Hjá mér og mínum hefur myndast
sú hefð að senda sem jólakort til nán-
ustu fjölskyldu geisladisk sem er eins-
konar annáll ársins. Ljósmyndir, sög-
ur og söngur þar sem segir frá börn-
unum, ferðalögum, öllu veraldlegu
vafstri og þannig má áffarn telja. IjTc-
lega fá um tuttugu manns geisla-
diskinn góða, en öðrum sendum við
hefðbundin kort. Líklega fá allt í allt
um áttatíu manns jólasendingu frá
okkur,“ segir Heiðar örn Stefánsson
framkvæmdastjóri Fnkirkjunnar í
Reykjavík.
Misjafnt er manna á meðal hvenær
kortin góðu eru opnuð. Sumir stand-
ast ekki freistinguna og opna kortin
jarðharðan og þau berast, aðrir á að-
fangadagskvöld og svo framvegis.
Hreiðar og hans fólk opnar kortin
hinsvegar í hádeginu á jóladag, það er
strax eftir hangikjötið sem vísast er á
borðum á flestum bæjum einmitt þá.
„Það dreifir álaginu;“ segir Hreiðar.