Dagblaðið Vísir - DV - 20.12.2003, Blaðsíða 35

DV Fókus
LAUGARDAGUR 20. DESEMBER 2003 35
heimildir og kallaði sig De Pontis de
Sainte-Hélene greifa og ofursta í
hinum konunglega her. Og fáeinum
dögum síðar fór það sem eldur í sinu
um alla Parísarborg að lögreglan
hefði ekki varpað Daríusi öfugum á
dyr og kannski meira að segja dæmt
hann til hýðingar fyrir að ljúga sök-
um upp á virðulegan greifa eins og
við hefði mátt búast. Þvert á móti
hafði Daríus stutt mál sitt svo sterk-
um rökum að lögreglan hafði látið
sannfærast, og De Pontis greifí og
ofursti í Parísardeildinni væri nú í
haldi eins og hver annar ótýndur
glæpamaður.
Smátt og smátt spurðist sann-
leikurinn út um borgina og reyndist
svo ótrúlegur að jafnvel Alexandre
Dumas hefði átt í erfiðleikum með
að fá fólk til að trúa öðru eins í skáld-
sögu - og kallaði höfundur Greifans
af Monte Christo þó ekki allt ömmu
sína í þeim efnum. Því greifinn De
Pontis var vissulega fýrrum tukthús-
limur og þjófúr að nafni Pierre
Coignard og hafði líka verið hlekkj-
aður við Daríus í fjögur löng ár í hinu
illræmda fangelsi í borginni Toulon í
Suður-Frakklandi. En það var ekki
allt og sumt - því ævi Pierre Coign-
ards var flóknari en svo að „einföld"
svikabrögð eins og að taka sér nafn
annars manns segðu þar alla sög-
una.
Hið iilræmda fangelsi íTou-
lon
Pierre Coignard reyndist vera
sonur ediksframleiðanda í héraðinu
Langeais og fimmtán ára gamall hóf
hann iðnám og_ hugðist verða hatt-
ari. Þetta var á fnestu umrótstímum
frönsku byltingarinnar og Pierre
gekk í hinn nýja byltingarher árið
1792. Til að drýgja tekjur sínar fór
hann brátt að draga sér aukna björg
í bú með smáþjófnuðum og færðist
með tímanum æ meira í fang. Hann
var orðinn þrautþjálfaður þjófur og
svikahrappur þegar upp um hann
komst árið 1801 og hann var dæmd-
ur til fjórtán ára þrælkunarvinnu
fyrir þjófnaði sína og fjársvik. Þess-
um árum skyldi eyða í fangelsinu í
Toulon sem þekkt var fýrir illan að-
búnað og harðneskju við fanga. Til
marks um það var hann hlekkjaður
við annan smáglæpamann, vin vorn
Daríus.
Talið var óhugsandi að sleppa úr
fangelsinu í Toulon. Þeir fáu sem
það reyndu náðust næstum undan-
tekningarlaust og voru dæmdir í lífs-
tíðarfangelsi eða hreinlega teknir af
lífi. En Pierre Coignard var einn
þeirra örfáu sem lifðu af flóttatil-
raun. Hann undirbjó sig líka vand-
lega og lét ekki til skarar skríða fyrr
en árið 1805 þegar hann braut með
einhverjum hætti af sér hlekkina og
lét sig hverfa. Daríus hugsaði hon-
um greinilega þegjandi þörfina fyrir
að hafa skilið sig eftir - og það átti
eftir að reynast honum dýrt.
Altént komst Pierre Coignard
undan og létti ekki för sinni fyrr en
hann var kominn til Barcelona í
Katalóníu á Spáni. Þá hafði Napóle-
on verið í mörg ár að reyna að brjóta
Spánverja undir sig og á Spáni var
því fjölmennur franskur her. En þar
var líka áköf andstaða við yfirráð
Frakka og auk þess höfðu safnast
þangað íjölmargir franskir útlagar
sem flúið höfðu byltinguna og stjórn
Napóleons. Útsjónarsamir ævin-
týramenn áttu því ýmissa kosta völ
og þarna datt Pierre Coignard í
lukkupottinn.
Hin heittelskaða Rósa
Fyrst kynntist hann stúlku að
nafni Rósa Marcen og þau felldu
hugi saman. Þótt ekkert bendi til
annars en ást Pierre á Rósu hafi ver-
ið einlæg spillti það síst áhuga hans
að hún var í býsna einstakri aðstöðu.
Hún var nefnilega þjónustupía hjá
gömlum útlægum greifa sem hét De
Pontis de Sainte-Hélene. Hann
hafði hrökklast frá Frakklandi við
byltinguna og glatað mestöllum eig-
um sínum, svo hann bjó í raun við
fátækt þarna í Barcelona. Skömmu
eftir að Pierre kom til leiks andaðist
svo greifinn, saddur lífdaga, og þar
sem hann átti enga erfingja féllu
hans lítilfjörlegu reitur í skaut þjón-
ustustúlkunnar. Þar var um að ræða
kistil sem hafði að geyma skilríki
hans, vottorð um herforingjatign
hans í konungshernum gamla, og
annað þvíumlíkt. Þegar Rósa
Marcen fór í gegnum kistilinn eftir
lát greifans - ásamt sínum
heittelskaða Pierre Coignard -
Napóleon „G reifinn “ barðist fyrst á móti
honum en gekk siðan i her hans
kviknaði fljótlega hjá tukthúslimn-
um fýrrverandi sú trú að þarna hefði
hann fengið upp í hendur tækifæri
sem algjörlega ástæðulaust væri að
láta framhjá sér fara. Þau Rósa
gengu nú í heilagt hjónaband og
gerðust um leið greifi og greiíýnja.
í upphafi 19. aldar voru að sjálf-
sögðu engar hagstofur komnar til
sögunnar og ekki búið að finna upp
ljósmyndatæknina, hvað þá DNA-
greiningar, og því var auðveldara
um vik en nú mundi reynast að taka
á sig gervi annars fólks. De Pontis de
Sainte-Hélene hafði heldur ekki ver-
ið í fararbroddi franska aðalsins;
hann var í reynd lítt kunnur, átti fáa
ættingja og í svipinn voru litlar líkur
á að einhver birtist í Barcelona sem
þekkti greifann og kæmi auga á að
hinn nýi De Pontis væri öllu spræk-
ari en hann ætti að vera. Greifinn
hafði sem fýrr greinir verið háaldr-
aður en Pierre Coignard var um þrí-
tugt um þetta leyti. Enda efaðist
enginn um greifatign Pierres, né
heldur liðsforingjanafnbót hans. Pi-
erre gekk nú í spænska herinn sem
barðist gegn Napóleon, iíkt og fjöl-
margir franskir útlagar höfðu gert.
Hann þótti djarfur hermaður og gat
sér gott orð í orrustum en þar kom
að hann ákvað að gerast liðhlaupi og
stökk yfir í franska herinn. Þar var
honum tekið með kostum og kynj-
um enda kunni Napóleon vel að
meta það þegar útlagar sneru aftur.
Flúið úr stríðsfangabúðum
Coignard fékk hershöfðingjana í
her Napóleons til að skipa sig majór
og síðan hélt hann enn til orrustu,
nú til að berja á spænska hernum
sem hann hafði tilheyrt fyrir
skemmstu. Hann vann sér enn góð-
an orðstír, en svo illa vildi til að hann
var brátt tekinn höndum og settur í
búðir fyrir franska stríðsfanga. Sem
betur fer áttuðu Spánverjar sig ekki
á því að hann hefði áður gerst lið-
hlaupi úr þeirra eigin herliði - ef það
hefði runnið upp fyrir þeim hefði
hann sjálfsagt verið tekinn af lífi.
Fremur auðvelt reyndist fyrir
mann sem hafði sloppið úr fangels-
inu í Toulon að laumast brott úr
spænskum fangabúðum og Pierre
lagði brátt á flótta ásamt nokkrum
Frökkum öðrum. Þeir komust til Ai-
sír og þaðan komst Pierre til Frakk-
lands. Hann gerði sinni trúu og
tryggu Rósu orð að hitta sig í París og
þangað kom hún með kistilinn góða
með öllum skilríkjum De Pontis de
Sainte-Hélene greifa.
Pierre tók vitaskuld mikla áhættu
með því að halda til Parísar en þar
voru náttúrulega mestar líkur á að
einhver yrði til að bera brigður á að-
alstign hans. Jafnframt átti hann á
hættu að einhver kæmist að því að
hann hefði barist með Spánverjum
gegn Frökkum en ekki höfðu allir
sama umburðarlyndi fýrir því og
Napóleon sjálfur. En pappírar Rósu
komu í veg fyrir allar spurningar og á
skömmum tíma komu þau hjón sér
vel fyrir í höfuðborginni. Pierre
Coignard var viðurkenndur sem
hraustur hermaður er barist hefði af
djörfung og dug fyrir Frakkland og
var hann nú hækkaður í tign og skip-
aður ofursti.
íburðarmikill lífsstíll
Umrótin sem varð þegar Napóle-
on féfl af stóli árið 1815 megnaði
ekki að hrófla neitt við De Pontis de
Sainte-Hélene greifa, þeim ágæta
manni. Hann tók einfaldlega við
sömu stöðu í konungshernum og
hann hafði áður gegnt í her Napóle-
ons. Þau hjón héldu sig með mikilli
sæmd í París og ef einhver spurði
um lifibrauð hans - sem hlaut að
vera eitthvað annað og meira en rétt
og slétt ofurstalaunin - þá kvaðst
hann hafa hlotinn mikinn arf eftir
föður sinn sem verið hefði forríkur
maður.
En sannleikurinn var allur annar.
Coignard hafði fundið sér annað
viðurværi til að viðhalda þeim
íburðarmikla lífsstíl sem þau greifa-
hjón höfðu tamið sér. Hann var sem
sé - milli þess sem hann heimsótti
dagstofur hinna ríku og ættstóru í
París eða marseraði með hermönn-
um sínum - orðinn foringi í þjófa-
flokki!
Aðgangur Pierres, sem greifa, að
heimilum hinna ríku gerði honum
kleift að skipuleggja bíræfin innbrot
og lögreglan í París tók að furða sig á
því hvernig á því stæði að einhver
tiltekinn þjófaflokkur virtist alltaf
vita nákvæmlega hvar mestra verð-
mæta væri að leita. Og Coignard
notfærði sér einnig sambönd sín í
hernum og mælt er að einu sinni
hafi þjófaflokkur hans brotist inn á
aðalskrifstofurnar í sjálfu stríðs-
málaráðuneytinu og brotið upp
peningaskáp sem þar var, og haft á
brott með sér gull og silfur sem
geymt var í skápnum.
Gæfan rennur út
Og þannig lifði Pierre Coignard
tvöföldu eða öllu heldur þreföldu lífi
um skeið og allt virtist ganga honum
í haginn. I rauninni var hann Pierre
Coignard, fýrrum refsifangi sem
þóttist vera De Pontis de Sainte-Hél-
ene greifi og fínn maður en var svo í
rauninni innbrotsþjófur og foringi í
bófaflokki. Ekki er að vita nema
þessi blekkingarvefur Pierres hefði
vel getað viðhaldist árum saman og
jafnvel til hans æviloka - ef lukkan
„Þessi maður er ekki
De Pontis de Sainte-
Hélene greifil Þetta er
bara hann Pierre
Coignard, og við sát-
um saman í fangelsi í
gamla daga. Við vor-
um mestu mátar og
það var líka eins gott,
fyrst við vorum
hlekkjaðir saman."
Loðvík 18. Eftir að hann náði völdum af
Napóteon vænkaðist enn hagur„greifans“
hefði ekki loks yfirgefið hann hinn
örlagaríka haustdag árið 1817 og
þrjóturinn Daríus ekki komið auga á
hann þar sem hann sat stríðsfák
sinn á Vendome torginu.
Sem fyrr segir trúði lögreglan um
síðir sögu Daríusar og grefinn De
Pontis var kallaður til yfirheyrslu og
síðan handtekinn. En Pierre hafði
séð það svartara og gerði sér lítið fyr-
ir og strauk umsvifalaust úr fangels-
inu - ekki í fýrsta sinn. Um leið og
hann var laus reið gffurleg innbrota-
alda yfir París og var því líkast sem
hann og þjófaflokkur hans væru að
flýta sér að mjólka þekkingu hans og
bíræfni áður en aðallinn og yfirvöld-
in áttuðu sig til fulls á því hvernig að
innbrotunum var staðið. En með
stóraukinni starfsemi lagði þjófa-
flokkurinn sig líka í aukna hættu og
svo fór að lögreglan handtók allan
hópinn í einu lagi eftir vel heppnaða
fyrirsát - nema Pierre Coignard sjálf-
an sem slapp enn úr greipum yfir-
valdanna. Um síðir var hann þó
handtekinn líka eftir að ást hans á
eiginkonunni Rósu hafði leitt hann á
villigötur. Hann stóðst ekki mátið að
fara að finna hana þótt hann mætti
vita að lögreglan hefði strangt eftirlit
með henni og enn var hann kominn
undir manna hendur.
Ekki konunni að kenna
í þetta sinn var lögreglan reynsl-
unni ríkari og gætti hans héðan í frá
svo vel að honum varð ekki framar
undankomu auðið. I júní 1819, tæp-
um tveimur árum eftir að Daríus ráf-
aði af tilviljun inn á Vendome torg til
að fylgjast með hersýningu, þá lauk
sögu De Pontis de Sainte-Hélene
greifa endanlega með því að Pierre
Coignard var dæmdur í lífstíðar-
fangelsi fyrir að hafa tekið sér nafn
hans og nafnbætur - og svo að sjálf-
sögðu fýrir innbrotin og aðra glæpi
sem tókst að sanna á hann. Coign-
ard lagði við réttarhöldin þunga
áherslu á að Rósa kona sín ætti eng-
an þátt í óhæfúverkum hans og fór
svo að hún var sýknuð og því laus
allra mála.
Ekki eru til heimildir fyrir því um
hvað Rósu varð, hvort hún lét sig
einfaldlega hverfa eða hvort hún
hélt til nálægt fangelsinu þar sem Pi-
erre Coignard var geymdur og heim-
sótti sinn heittelskaða eiginmann
reglulega. Af honum er það hins
vegar að segja að hann sat fimmtán
ár í fangelsinu og andaðist í sjúkra-
húsi þess árið 1834, þá sextugur að
aldri. í fangelsinu var hann aldrei
kallaður annað en Greifinn og ans-
aði reyndar varla nema hann væri
ávarpaður fullu nafni De Pontis de
Sainte-Hélene ofursti og greifi.
Var hann vinsæll maður og hvers
manns hugljúfi. illugi@dv.is