Vísir - 05.09.1969, Blaðsíða 9

V ís
ar 5. september 1969.
9
TTér gefst ekki ráðrúm til að
fara mörgum orðum um
æviferil Þorláks Ottesen. Hann
er fæddur í Galtarholti í Skil-
mannahreppi í Borgarfiröi sex
vetrum fyrir aldamót, en ólst
Iað mestu upp hjá afa sínum í
Brynjudal í Hvalfirði, fyrst að
Ingunnarstöðum, en síðan Hrisa-
koti. Hann fluttist alfarinn til
Reykjavíkur, þegar hann hafði
þrjá um tvítugt. Þar festi hann
ráð sitt fljótlega og gekk aö
eiga Þuríði Friðriksdóttur bónda
á Þorgrímsstöðum I Vestur-
Húnvatnssýslu. Hann starfaöi
síðan alla sína tíð við hafnargerð
i Reykjavík, lengst af sem verk-
stjóri. Þá hefur Þorlákur gegnt
Imargvfslegum trúnaöarstörfum
fyrir verkalýð og hestamenn
Blaðamaður Vísis sótti Þorták
fyrir skömmu heim og rabbaði
við hann um sitt af hverju. Á
vistlegu heimili hans er margt
fallegra gripa og f ljós kemur,
að flestir eru þeir viðurkenning-
arvottar frá verkamönnum við
Reykjavíkurhöfn. Talið barst
fyrst að vinnunni við höfnina og
aðstöðumun verkamanna nú og
fyrir rúmum fimm áratugum,
þegar Þorlákur kom til Reykja-
víkur.
„Þá var oft hart í ári á marga
lund, en aðbúnaður hafnarverka
Imanna hefur sem betur fer far-
ið batnandi eftir því sem tímar
liðu. Það var til dæmis svo, þeg-
ar ég byrjaði að vinna við hafn
argerö í Reykjavík, að vinnutím
inn hófst kl. 6 að morgunlagi og
unnið var til 7 — 8 á kvöldin,
einungis með tveimur hálfrar
klukkustunda kaffihléum, fyrst
frá 9—9,30 og síðan 2 — 2,30
Þá var unnið á Batterísgarðinum
svonefnda úti í Örfirisey, en
þangað þurfti að róa uppskip-
unarbátnum á hverjum morgni
Grjótinu í Norðurgarðinn, sem
verið var að ganga frá fyrsta ár-
ið mitt við höfnina, var ekið i
járnbrautarlestinni ofan úr
Öskjuhlíð. Verkfærin voru ekki
margbrotin, tveggja manna hand
‘ snúinn krani; Jámkarlar og'eán
járnslegin tré-vogarstöng.“
— En hvað um réttindi verka-
mannanna?
„Réttindin voru í upphafi alls
engin, veikindi voru alltaf dreg-
in frá og hin minnsta fjarvera.
Og ef menn mættu ekki á rétt-
um tíma til vinnu á morgnana,
voru þeir í hegningarskyni látn-
ir bíða fram að kaffihléinu, að
sjálfsögðu kauplaust. — Nú,
réttindin fóru svo að smá auk-
ast fyrir tilstilli Dagsbrúnar og
fleiri baráttuaðila. Þaö var þó
ekki fyrr en árið 1937, að ein
frlvika var veitt að sumrinu fast
ráðnum verkamönnum. Réttindi
þeirra tóku úr því að aukast
verulega, en lengra var auðvitað
I land fyrir þá, sem hvergi áttu
fastan samastað og þurftu aö
farið á stjá í bítið hvern morg-
un með vonina eina að vega-
nesti. Nú fóru tryggingar fast-
ráðinna verkamanna einnig að
koma til og aukast stig af stigi.
Ef um slys var að ræða, fengu
menn svonefnt tryggingafé, en
það var þó ekki nema um 30%
af venjulegu vikukaupi verka-
manns Þá var það, að einstöku
atvinnurekendur tóku það ráð,
af velvild sinni, að greiða hin-
um slösuðu áfram tímakaup, en
taka sjálfir tryggingaféð, en
betta varð verkamönnum auðvit
að mikl" drýgra. Ég minnist sér
staklega velvildar Þórarins heit
ins Kristjánssonar, hafnárstjóra,
en hjá honum þótti að jafnaði
bezt að vera. Það er óþarfi að
fara mörgum oröum um þróun-
ina í tryggingarmálum síðan, en
aðstaða verkamanna er nú gjör-
ólík því, sem áður var.“
— Þá skulum viö snúa okk-
ur að öðrum bætti í lífssögu
þinni, Þorlákur, hestamennsk-
unni. Ég veit, aö þú hefur á-
kveðnar skoöanir á hlutverki
hestsins í uppbyggingu landsins
frá alda öðli.
„Ég trúi því staöfastlega, að
aldrei hefði tekizt að byggja
Iandið með þeim menningarbrag
sem raun var á, nema með til-
styrk hestsins. Ég er líka þeirr-
ar skoöunar, þótt fræðimenn séu
á öðru máli, að hér hafi fólk
búið með ströndum fram, áður
en Norðmenn komu með allan
sinn bústofn. Þessir frumbyggj-
ar, sem ýmsir hellar á Suður-
landi og örnefni bera vott um,
gátu ekki byggt landið til fram
búðar vegna þess, að þeir voru
án hesta og komust því hvorki
feröa sinna né tókst að yrkja
landið, svo sem nauðsyn var
á. Það er óskráð saga og ótrú-
leg, hvernig mönnum tókst aö
stofna hér til allsherjarríkis og
ferðast um á hestum að vild
og nauðsyn. Það væri sannar-
lega efni f heila doktorsritgerð
að rannsaka, hvernig svo stór-
um hluta þjóðarinnar tókst æv-
inlega að komast um óravegu á
Þingvöll, þar sem þjóðmenning
var sköpuð og mótuö um alda-
raðir. Og ég stend á því fastar
en fótunum, að þarna eigi um
alla framtíð að vera sá staður,
sem íslendingar geti lært að
þekkja sjálfa sig og meta land-
ið og menningu þess“.
— Finnst þér þá ekki nóg að
gert með varðveizlu þjóðgarös-
ins á Þingvöllum?
„Það er óumdeilanleg stað-
reynd, að þjóðgarðurinn hefur
farið síhrörnandi, síöan búskap-
ur þar var látinn hætta, að Skóg
arkoti, Hrauntungu og Þingvöll-
um. Ég er þeirrar skoðunar, að
það sé gagnlegt skógi, að fénað-
ur gangi þar einhvern tíma. Um
þetta eru, sem vonlegt er, mjög
skiptar skoðanir, og við skulum
ekki fara frekar út I þaö. En
þjóðgarðinn þarf að endurbæta
á margan hátt og gera lífrænan
fyrir unga og gamla, láta þá
þar komast í snertingu viö helgi
og menningarsögu Þingvalla.
Mér dettur f hug, að þarna gæti
verið um tilvalið verkefni fyrir
2 — 300 unglinga að ræða við að
leggja göngustíga um svæðið,
hreinsa kalviði og hlúa að gróðri
2 — 3 mánuði á ári næsta áratug-
inn. Þetta svæði, sem ég á fyrst
og fremst við, er sem leið ligg-
ur frá Þingvallahæðum austur
að Hrafnagjá og þaöan norður
að Hrauntungu, sem er suður
undan Ármannsfelli. Skógarkot-
ið gamla væri þá í hjarta þessa
afmarkaða svæðis og því tilvalið
að byggja þar bæ í elzta stíl,
sem ásamt endurbættu umhverf
inu gæti minnt á fornan tíma.
Ég held, að unglingar þeir, sem
fengju að vinna þetta þióðþrifa-
verk, myndu kunna til muna
betur að meta landið eftir en
áður, — í stað þess að slæpast
og læra ekkert nema óknytti“.
— Svo við víkjum aftur aö
hestamennskunni, — hvað finnst
þér um hrossaútflutninginn?
„Við erum ýmissa hluta vegna
á góðri leið með að eyðileggja
annars ágætan markað, enda
vanþróaðir á þessum svið-
um ekki síður en ýmsum öðrum.
I fyrsta lagi þarf þessi útflutn-
ingsvara okkar aö vera til fyr-
irmyndar í hvivefna, en það er
hún sfður en svo í dag. Við er-
um beinlínis aö senda út ó-
unna vöru. Útflutningshrossin
þurfa öll að vera tamin og ekki
endilega þannig, sem við kysum
helzt, heldur að geðþótta kaup-
endanna. Það gagnar lítið að
segja öðrum að gera sér úldinn
fisk aö góðu, þótt okkur kunni
aö þykja hann góður og fáir
eru þeir útlendingar, sem geta
borðað sviðin okkar — þeim
finnast þeir beinlínis vera að
borða mannshöfuð. Þetta er eins
með tamningu og sölu hrossa
til útflutnings. Við verðum að
senda út unga menn til þess
að læra, hvað bezt hentar á þess
um erlendu mörkuðum, og haga
temslunni eftir því. Nú, í öðru
lagi ættum við aldrei að selja
út nema vanaða hesta, enda gæt
um við þannig haft markað fyr-
ir alla þá hesta, sem viö
mættum missa úr landi. Mark-
aðurinn erlendis er I mikilli
hættu, ef svo fer enn fram,
sem verið hefur, og ég býst við
því, að nú þegar sé búið að eyði
leggja markaðinn um hríð, þótt
hætt væri algjörlega að senda út
hryssur og graðfola“.
— Þú hefur ferðazt mikiö á
hestum, Þorlákur, er ekki svo?
„Jú, ég hef ferðazt á hestum
um byggðir og öræfi frá árinu
1942, en þá haföi ég ekki átt
hesta í aldarfjórðung, — varð
að fella hestana mína, þegar ég
kom til Reykjavíkur 1917 vegna
þess, að þá hafði ég hvorki að-
stöðu né efni til þess að hirða
um þá. Síðan hef ég aldrei far-
ið annað í sumarfríinu en eitt-
hvað út í buskann á hestunum
mínum, mest um hálendið, þótt
víða eigi ég enn eftir að koma.
Og ég vil segja, að í öræfunum
hef ég átt ótalmargar og ógleym
anlegar stundir með góðum fé-
lögum, bæði mönnum og mál-
leysingjum. Þetta hefur verið
andleg næring, sem ég hef lifað
á milli ferða, og ég er þakklát-
ur fyrir hverja ferð, sem ég get
farið. Þaö er einn mesti menn-
ingarauki, sem hugsazt getur,
ekki sízt fyrir ungt fólk, að ferð
ast um landið, gangandi eða á
hestum, og komast þannig I
nána snertingu við náttúru þess.
Samt er það svo, því miður, að
margir landar okkar eru allvel
kunnugir ytra, en að mestu ó-
kunnir hér heima“.
— Viltu segja roér eitthvað
að lokum Þorlákuf’
„Ég hef litlu við að bæta,
enda nóg komið. Einu vildi ég
þó bæta við og leggja mikla
áherzlu á. Það hafa allir verið
mér góöir á lífsleiðinni, bæði
samfylgdarfólk og þeir verka-
menn, sem ég hef verið svo lán
samur að kynnast í starfi. Fyrir
allt þetta er ég ósegjanlega þakk
látur“.
P.H.
ir ImdiB ekki
□ Sú kynslóð á íslandi, sem öðrum frerrur hefur
séð fortíð og framtíð fléttast samrn, nýja tíma
leysa forna og gróna þjóðlífsháttu af hólrm og véla-
drunur rjúfa aldalanga kyrrð einang'-una.1 er senn
að komast til hárrar elli. Þeir, sem þarnig hafa lifað
tímana tvenna eða þrenna, eru sannarlege öfunds-
verðir á margan hátt, og vonlegt, að af þeim sé
vænzt bæði lífspeki og fróðleiks. ísienzka þjóðin
á og enda ekki kost á heil’avænlegri læ.-ifeðrum,
hafi þeir haldið skynsemi sinni óbriálaðri í slíku
breytinganna stormviðri.
□ Einn þessara margreyndu íslendinga er Þor-
lákur G. Ottesen, hugprúður baráttumaður, sem
víða hefur staðið fótum og ekki sízt meðal þeirra,
sem síður berast á. Það mun til dæmis að taka
vandfundinn sá verkamaður í Reykjavík. sem slitið
hefur barnsskónum, eða hestamaður á eða yfir
miðjum aldri, að hann kenni ekki, hvar Þorlákur
fer. Þorlákur Ottesen var verkstjóri við Reykjavík-
urhöfn í nærfellt fjóra áratugi og forystumaður
hestamanna um langt skeið. Hann er nú setztur í
helgan stein, ef svo má að orði komast, en hann er
þó jafnan í návist gæðinga sinna, gamalla og ungra.
Hér situr Þorlákur gæðing sinn Börk, 22 vetra, á æskuslóð-
unum í Brynjudal í sumar.
Rætt v/ð Þorlák G. Ottesen um hafnarvinnu, Þingvelli og hestamennsku