Tíminn - 13.04.1966, Blaðsíða 9

MIÐVIKUDAGUR 13. apríl 1966
ur yfirmaður MVD, og hafði
það hlutverk, að fá læknana til
þess að „játa“ hvað svo serai
það kostaði. En allt í einu
hættu Gyðingaofsóknirrwr, 24.
eða 25. febrúar — annað hvort
vegna þess að Ignatjev taldi
það réttast eða vegna þess, að
hann fókk sikipun um að hæcta.
Sennilega hefur Stalín verið
ýtt út úr spilinu einhvern tíma
um þetta leyti. Og þesisi tími,
24. febrúar til 5. marz, er al-
gjört tómarúm.
Allir voru hræddir
Hafi hann verið drepinn,
hver gerði það þá? Á því augna
blild, þegar Stalín lézt mitt í
Gyðingaofsóknunum, gátu all-
ir leiðtogamir óttast um líf
sltt. Líti maður á lista yfir
meðlimi æðsta ráðsins, kemur
í ljós, að þeir áttu allir til
Gyðinga að telja, eða voru
tengdir Gyðingum á einn eða
annan hátt: einn var kvæntur
Gyðingakonu, annar hafði Gyð
inga að einkariturum, sá þriðji
hafði mörgum sinum varið
Gyðinga.
Margt bendir til þess, að
þeir hafi af sjálfsbjargarhvöt-
inni einni, orðið sammála um
á þessari stundu að ryðja yrði
Stalín úr vegi. En þeir gátu
ekM komið sér saman um, hver
skyldi verða hinn nýi leiðtogi,
og ekki voru þeir heldur viss-
ir um, hver áhrif dauði Stalíns
myndi hafa á þjóðina. Þeir
urðu að vinna tíma, tíma til
þess að flytja MVD-sveitir til
Moskvu, tíma til þess að Beria
og Malenkov gætu komið sér
saman um, hver sfcyldi verða
„arftakinn“. Þeir höfðu heppn
ima með sér, í því tilliti, að
menn hugsuðu um bessar
mundir mest um kosningarnar,
því verið var að kjósa f ráð
stjórnir hinna einstöku hér
aða og borga, en þegar tilkynn
ingin kom, 4. marz, um að
Stalín hafði verið einróma kjör
inn leiðtogi ráðstjórnarinnar í
Moskvu, og ljóst var, að iiann
yrði að koma fram opinberlega,
hann yrði kvikmyndaður og
myndaður í bak og fyrir, varð
eitthvað að gerast, og það í
skyndi. Stalín hlaut að hafa
dáið löngu áður — og þegar
varð að semja hina op-
inberu tilkynningu og lækna
skýrslumar, fengu menn nóg
um að hugsa, enda bera þær
það báðar með sér.
Frásagnir um dauðs-
fallið
Til eru fjórar eða fhnm út-
gáfur af því, hvernig Stalin
lézt, og eru þær hafðar eftir
Krushchev, dóttur Stalíns, Svet
lönu, og Ponomarenku, amh-
assador Sovétríkjanna í Varsjá.
Samkvæmt frásögn Krushcrevs
kallaði Iífvörðurinn meðlimi
æðstaráðsins til landseturs Stal
íns, þar sem „við sáum Stalín
liggjandi á jörðinni, klæddan
marskálksbúningi sínum. Allir
ruddust fram til þess að geta
séð betur, og svo heyrðist Ber-
ia hrópa — Harðstjórinn er
dáinn — dáinn — dáinn. Ég
veit ekki, hvað það var, sem
fékk mig til þess að lcrjúma
á kné, hélt Krushchev áfram
— en allt í einu sá ég, að augu
hans voru galopin — það voru
ekki augu dauðs manns. held
ur hins lifandi Stalíns Ég
stökk á fætur og færði mig aft
ur á bak. Þeir hinir, sem stóðu
fyrir aftan mig skildu hvern-
ig á stóð, og færðu sig líka, og
út um dyrnar. Ég flýði og þeir
með. 'Aðeins einn maður varð
eftir, landi Stalíns, yfirmaður
lögreglunnar, sem menn óttuð
ust svo mjög, Beria.
Beria kom upp um sig
Með þessu er gefið í sikyn —
og það var líka meiningin —
Beria hefði gert út af við Stal
in. Því hann hafði komið upp
um sig. í lýsingu Ponomarenk-
os, sem var enn áhrifameiri (og
þar á Stalín að hafa dottið nið
ur á fundi æðlsta ráðsins í
Kreml), á hinn skelfilegi Ber
ia að hafa kastað sér á gólfið,
eftir að hann uppgötvaði, að
Stalín var ekki dáinn, og hróp
að: — Kæri Josef Vissariono-
vich, fyrirgefðu mér! Þú veizt,
hversu trúfastur ég hef alltaf
verið, gagnvart þér. Trúðu mér.
það mun ég verða framvegis.
Fyringefðu mér . . .
f mörgum lýsinganna er vitn
að í orð læknanna, sem kallað
ir voru til, en þeir eiga að hafa
sagt, að Stalín hefði mátt
bjarga, ef kallað hefði verið á
læíknana fyrr. Síðan á Krushc
hev — en þesisi orð eru ekki í
hans útgáfu af sögunni — að
hafa sagt: — f kvöld grefur
músin köttinn . . .
Kæfður á fundinum
Einnig má finna margar út-
gáfur af sögunni um dauða Ber
ia, aðeins fjórum mánuðum síð
ar, þegar valdabaráttan hafði
þegar staðið nofekurn tíma.
Samfcvæmt einni útgáfu sög-
unnar, sem sögð var ítalska
kommúnistanum Eugenio
Reale, var Beria ginntur til
þess að koma á fund í æðsta
ráðinu — eftir að leiðtogamir
höfðu svo mánuðum skipti
verði að boma sér tryiggilega
fyrir í flokksráðsbyggingunni,
í utanríkisráðuneytinu og svo
framvegis undir vernd tryggra
fylgismanna sinna — og þeg
ar svo Beria uppgötvaði sér
til skelfingar, að hann hafði
gengið í gildru, greip hann til
byssu sinnar, en þá böistuðu
Konjev, Moskolenko, Mikoyan
og Malenkov sér yfir hann og
kyrktu hann með berum hönd
um . . .
Kannski morðingi Stalíns
hafði þannig verið drepinn, —
kannski hinir raunverulegu
morðingjar hans hafi drepið
þann mann, sem, vegna þekk
ingar sinnar, og lögregluliðs,
var þeim hættulegur.
Öllu þessu er enn ósvarað —
einnig í bók Paynes. Aðeins
eitt virðist öruggt.: Stalin lézt
efcki á þeim tíma, og á þann
rátt, sem opinberlega var til-
kynnt.
TÍMINN
9
Einar Sigurðsson
bóndi Stórafjalli
Hinn 31. marz andaðist Einar
Sigurðsson að heimili sínu Stóra-
fjalli í Borgarhreppi, eftir þung-
an sjúkdóm.
Foreldrar Einars voru Sigurður
Magnússon Björnssonar á Lamba-
stöðum á Mýrum, og konu hans
Guðrúnar Sigurðardóttur frá Hofs
stöðum í Stafholtstungum, Einars
sonar, en móðir hennar var Krist
rún Einarsdóttir í Múlakoti,
Snorrasonar prests að Húsafelli,
Björnssonar. Móðir Einars var
Guðrún Tómasdóttir Eiríkssonar
að Ketilsstöðum í Hörðudal.
Foreldrar Einars hófu búskap á
Ketilsstöðum 1889 og litlu síðar
fluttu þau að Hólmlátri á Skóg-
arströnd, en fluttu að Svignaskarði
í Borgarhrepp árið 1895, bjuggu
þar til ársins 1903 en fluttu þá
að Stórafjalli í sömu sveit og
keyptu þá jörð, og bjuggu þar síð-
an.
Einar var fæddur 30. marz 1890
að Ketilsstöðum, en flutti ásamt
foreldrum sínum að Svignaskarði
og síðar að Stórafjalli. Systkipi
Einars eru:
Magnús, lögregluvarðstjóri,
Reykjavík, Guðrún, var verzlunar
mær í Reykjavík, en er látin, Sig
ríður, var gift Tómasi Jónassyni
bónda í Sólheimatungu sem er
látinn.
Einar stundaði nám í Fiens-
borgarskólanum í Hafnarfirði og
lauk þaðan burtfararprófi.
Árið 1919 kvæntist Einax eft-
irlifandi konu sinni Hólmfriði
Jónsdóttur frá Ölvaldsstöðum í
Borgarhrepp, og hófu þau búskap
á Stórafjalli sama ár og bjuggu
þar síðan við mikla rausn og
skörungsskap.
Stórafjall var landmikil jörð en
slægjurýr á forna vísu áður en
ræktun hófst, en beitiland gott, og
talin með beztu sauðfjárjörðum.
Einar gerðist brátt hagsýnn og
gildur bóndi, snyrtimenni í allri
umgengni, fór vel með allar
skepnur og hafði því gagnsamt bú.
Hann fylgdist af áhuga með öll-
um nýjungum í búskap, sem á
öðrum sviðum, var einlægur sam-
vinnumaður og stuðningsmaður
allra félagslegra umbóta.
Fyrir 12 árum hófst Einar
handa um stórfelldar umbætur á
jörð sinni, færði öll hús jarðar-
innar á hagkvæmari stað í land-
areigninni, þar sem ræktunarskil-
yrði voru betri og styttri leið á
þjóðveg, ennfremur aðstaða til að
fá rafmagna. Það er mikið átak að
byggja frá grunni íbúðarhús, stórt
og vandað, fjós yfir 20 gripi, fjár-
hús yfir 400 fjár ásamt stórum og
vönduðum heygeymslum, ræsa
fram tugi hektara lands og rækta,
ennfremur girða allt land jarðar-
innar með fjárheldri girðingu.
Kom hér að góðu haldi greind
og framsýni Einars. Öll störf hugs
uð vel áður en þau voru fram-
kvæmd, og fjárhagsgrundvöllur
tryggður. Framkvæmdir Einars
hafa vakið athygli allra sem til
þekkja, og mun ekki ofmælt að fá
býli hafi tekið jafnmiklum stakka-
skiptum á skömmum tíma, sem
Stórafjall.
Einar á Stórafjalli gegndi fjölda
trúnaðarstarfa ásamt umfangsmikl
um búskap.
Hann var i hreppsnefnd Borg-
arhrepps í 38 ár og hreppsnefnd-
aroddviti mörg síðustu árin, en
lét varaoddvita taka við störfum
i september sl. en þá voru líkams-
kraftar hans á þrotum, en and-
lega óbilaður var hann sem ung-
ur og alheill væri. Einar átti enn-
fremur sæti í stjórn Búnaðarfé-
lags Borgarhrepps um fjölda ára,
í sóknarnefnd Stafholtskirkju, um
skeið deildarstjóri Borgarhrepps-
deildar við kaupfélag Borgfirð-
inga og fulltrúi á aðalfundum K.B.
og mætti á sýslufundum um skeið,
formaður sjúkrasamlags Borgar-
hrepps í mörg ár og allt til dauða-
dags, í skólanefnd og eftir að
skóli var byggður sameiginlega fyr
ir alla Mýrarsýslu að Varmalandi,
átti hann sæti í þeirri skóla-
nefnd til æviloka.
Dagsverk Einars á Stórafjalli er
mikið. Við, sem þekktum dreng-
lund hans og trúmennsku vissum
að í höndfim hans var málum vel
borgið. Reglusemi í opinberum
störfum var viðurkennd, og sem
dæmi má nefna að sjúklingar úr
Borgarhrepp er þurftu að fá fyrir-
greiðslu á spítölum var nóg að
nefna Einar á Stórafjalli — aðra
ábyrgð þurfti ekki, þeir höfðu þá
reynslu af viðskiptum við hann,
að þar brást ekki greiðsla. Slíkra >
manna er gott að minnast, þeir
eru sómi síns héraðs og horn-
steinar okkar fámennau þjóðar.
Einari og Hólmfríði varð 6
barna auðið, en eitt þeirra, Jón
Ragnar dó 12 ára gamall, efnis-
og greindar drengur og varð það
foreldrum hans mikill harmur, en
þrek þeirra og stilling voru þá
Sem endranær óbilandi.
Börn þeirra sem lifa, eru:
Guðrún, kennari, gift Magnúsi
Guðmundssyni, búsett i Grinda-
vík, en munu flytjast að Stóra-
fjalli í vor. Sigurður, er heima og
hefur ávallt unnið a* búi með
foreldrum sínum, ókvæntur. Tóm-
as, kennari að menntun, er rann-
sóknarlögregluþjón í Reykjavík,
kvæntur Kristínu Stefánsdóttur.
Ragnhildur, gift Óskari Guð-
mundssyni frá Litlubrekku í Borg-
arhrepp, búandi á Tungulæk í
sömu sveit.
Unnur ljósmóðir, gift Guðmundi
Lárussyni húsasmíðameistara í
Hafnarfirði og búsett þar
Þetta er mannvænlegur barna-
hópur. Þau nutu mikillar umönn-
unar foreldra sinna í uppvexti og
nutu góðrar menntunar.
Samheldni barnanna og um-
hyggja þeirra fyrir foreldrum sín-
um birtist í hjálp systranna við
fös»r ?in,- sjúkan. en þær skipt-
ust á að hjúkra honum heima á
Stórafjalli síðustu mánuðina, enda
þótt þær hafi allar heimili og ung
böm.
Einar var hugsjónamaður, hann
trúði á framtíð íslenzkra sveita,
gladdist yfir framförum, og sýn«
í verki hvað hægt er að gera, þar
sem unnið er að af festu og fyr-
irhyggju. Þá var Einar einn af
traustustu og ákveðnustu stuðn-
ingsmönnum skólamála héraðsins
og áttl sæti í skólanefnd, sem
áður greinir.
Ég minnist þess ávallt með virð
ingu þegar hann sjúkur sótti síð-
ustu skólanefndarfundina og tók
þátt í afgreiðlu vandasamra mála
af þeirri festu og framsýni sem
alheill væri, og sýnir þetta hvílík-
ur þrekmaður Einar var.
Rækbunarmál sveitanna voru
hans hjartans mál. Hann vissi
'hvaða þýðingu það hafði fyrir
landbúnaðinn að ræktun landsins
ykist — hafði á unga aldri orðið
sjáandi að heyleysi og jafnvel felli
en hann sá þá ósk rætast, að slíkt
endurtæki sig ekki.
Einar var einn af fyrstu bænd-
um, sem lét land til skógræktar,
30 hektara í fallegri hlíð og þar
hafa verið gróðursettir í barrvíðir
sem munu vaxa og vitna um fram
farahug Einars á Stórafjalli, þeg-
ar árin líða.
Traustur var Einar í kynningu,
greiðasamur og góðviljaður, vildi
ávallt hjálpa þeim sem erfiðara
áttu í lífsbaráttunni.
Stórafjallsheimilið verður okkur
ávallt minnisstætt sem þekktum
það. Mér finnst að án slíkra heim
ila mundi þjóðin missa hluta af
sjálfu sér — þann hluta sem hún
má sizt við að missa á tímum
hraðans og óvissunnar.
Á Stórafjallsheimilinu var reglu
semi og vinna í heiðri höfð. Verk-
leg og bókleg menning, húsbónd-
inn bókhneigður og stálminnugur,
átti einnig gott bókasafn. Gest-
risni var mikil og ávallt opið hús
fyrir öllum og veitt af frábærri
rausn. Þar var gott að koma, og
húsbóndinn ræðinn og gamansam-
ur; tíminn var því oft fljótur að
líða á heimili Stórafjallshjónanna.
Einar og Hólmfríður voru sam-
hent og öll stjórn á heimilinu til
fyrirmyndar .
Þegar veikindi Einars ágerðust
sýndi Hólmfríður frábært þrek og
létti manni sínum þrautirnar með
góðri hjúkrun og umönnun á all-
an hátt, og uppfyllti hans heitu
ósk að geta dvalið síðustu stund-
irnar heima á Stórafjalli.
Ég heimsótti Einar nokkru fyr-
ir andlát hans. Hann hafði þá
óbilað andlegt þrek og ræddi um
framtíð héraðsins og þau mál sem
efst eru á baugi, af áhuga og skiln
ingi.
Að lokinni viðdvöl minni fylgdi
hann mér til dyra — ró og frið-
ur hvíldu yfir svip hans — ég
kvaddi hann í síðasta sinn.
Eg þakka Einari á Stórafjalli
góðu kynnin og samstarfið — og
að síðustu þakka ég honum ná-
grennið sem var mér mikils virði.
Eg votta þér, Hólmfríður, og
börnum ykkar mína samúð og bið
ykkur blessunar á ókomnum árum.
Daniel Kristjánsson.
______\ ____________________
SERVÍETTU-
PRENTUN
SÍMI 32-101.