Lesbók Morgunblaðsins - 04.05.1969, Blaðsíða 10

Áramótin 1924—25 íiðueinsog
önnur tímamót. Veðráttan var
yfirleitt mjög góð. Þó hafði kom
ið stórhríðarkafli fyrir jólin og
nýárið, en eftir áramótin lagð
ist hann í froststillur.
Það mun hafa verið á mið-
þorra að Sigurður bóndi á Egg
var á ferð úti á Sauðárkróki.
Hitti hann pabba sem bauð hon
um heim til að fá kaffi. Ég var
að koma úr skólanum í þann
mund er þeir komu. Hann heils
aði okkur sem gömlum og góð-
um vinum, eins og venja hans
var, því að hann var að eðlis-
fari mjög glaðlegur maður og
framúrskarandi barngóður. Við
okkur bræðurna var hann mjög
hlýlegur, frá fyrri kynnum á
Söndum. Á meðan setið var yf-
ir kaffinu var talað um daginn
og veginn og helztu atburði sem
gerzt höfðu í héraði-nu og spurt
frétta af kunningjum sem báðir
aðilar þekktu.
Allt í einu spyr Sigurður mig
hvort ég vilji vera hjá sér létta
strákur næsta sumar. Ég man
ekki hvort ég svaraði því nokk
uð, en hvað um það. Pabbi og
Sigurður bundu það fastmæl-
um að ég yrði hjá honum frá
vori til gangna næsta sumar.
Svo líður veturinn fram til
mánaðamóta marz og apríl. Þá
var háð á Sauðárkróki hin ár-
lega sæluvika, og kom þanigað
fólk viðsvegar að úr Skagafirði
og jafnvel lengra að.
Eitt kvöldið, meðan sæluvik-
an stóð yfir, kemur Þórður son
ur Sigurðar á Egg heim til okk
ar og spyr eftir mér. Erindi
hans var að bjóða mér með sér
í bíó. í þá daga var slíkt svo
mikill viðburður í lífi fátæks
drenigs, og alþýðufólks yfirleitt.
að það orkaði á ímyndunarafl-
ið þannig, að manni fannst mað
ur jafnvel vera eitthvað meira
en „sauðsvartur almúginn". Heim
ilið á Egg var í þá daga talið
vera með betri stöðum í Skaga-
firði hvað snerti efni, og þá auð
vitað alla menningu. Þórður var
þegar hér var komið eitthvað
skólagenginn og hafði það auð-
vitað sitt að segja. Hann var
allmiklu eldri en ég en mjög
ræðinn og mér fannst hann vita
miklu meira en allir aðrir sem
ég hafði kynnzt á hans aldri.
Þegar foreldrar mínir bjuggu
á Borgareyjunni, hafði Sigurð-
ur á Egg þann sið að reka allt
fé sitt snemma á vorin, helzt
rétt eftir sumarmál, fram á eyj
una til okkar, þar eð heima-
land jarðarinnar Egg var mjög
lítið en á eyjunni var nálega
ótæmandi landrými. Öll þau ár
sem við áttuim þarna hekna
hélzt þessi sigur. Ærnar, sem
voru nálega 300 að tölu, þurftu
manninn með sér, og kom það í
hlut Þór'ðar að annast um þær
á meðan á sauðburði stóð.
Þegar þessi tími fcyrjaði varð
mikiil breyting á hjá akkur sem
vorum búin að vera fjögur á
heimilinu allan veturinn, og höfð
um varia séð afbæjarmann frá
því á haustnóttum. Fannst okk
ur það mikil tilbreyting að fá
nú mann, sem fylgzt hafði með
helztu viðburðum í sveitinni og
jafnvel lengra til, því að frétt-
ir bárust seint á þeim
tímum, og var harla lít-
iil samgangur á milli baeja,
nema þar sem þéttbýlast var.
En nú byrjaði mjög skemmti-
legur annatími á Borgareyjum.
Sauðburður hófst laust fyrir
miðjan maí-mánuð. Til fjárins
varð að ganga tvisvar á dag,
og helzt að vita alltaf hvað þar
væri að gerast, því að eins og
fyrr getur voru þarna miklar
tjarnir og kílar, og þegar ísa
fór að leysa voru hætturnar mikl
ar, því að enginn ís er eins
viðsjáll og vorísinn. En með-
fram tjarnarbökkunum og í svo
nefndum lágmýrum komu fyrstu
gróðursprotarnir í Ijós og auð-
vitað sótti sauðkindin þangað,
og á meðan ísinn var að leysa
þurfti að hýsa féð á nóttunni.
Fjárhúsin voru gömul og mjög
stór. Það voru svonefnd sam-
stæðuhús, einn geimur með
þremur görðum og sex króm.
Á meðan ærnar voru ekki farn
ar að bera var öllu fénu troð-
ið þar inn.
Trúlega hefir Þórður boðið
mér með sér í bíóferðina minnis
stæðu vegna þessara fyrri kynn
og einnig vegna þess að ég ætl-
aði að vera heimilismáður á
Egg næsta sumar. En hvað um
það!
HJÁ
SIGURDI
ÍEGG
Sérðu það sem
ég sé?
Minningar
Hafsteins
Björnssonar,
miðils.
Við skemmtum okkur mjög
vel og ég man ennþá eftir öll
þessi ár, hvað myndin hét. Það
var konungur konunganna.
Mér féll alltaf mjög vel við
Þórð. Hann var mjög geðþekk-
ur maður, alltaf fræðandi og
framkoma hans einkenndist af
góðleik og samúð með þeim sem
minnimáttar voru.
Veturinn leið og nú var kom-
ið vor. Laust fyrir miðjan maí
kom Sigurður á Egg út á Sauð-
árkrók og hafði hann með sér
lausan hest handa mér. Undir
kvöld lögðum við af stað laus-
ríðandi fram að Egg. Ég man
inú ekki Ijóslega einstök atriði
ferðarinnar að öðru leyti en
því, að mér er minnisstætt hve
veðrið var unaðsflega gott. Það
var eitt af þessum lognkyrru
skaigfirzkiu vorkvöldrum, þegar
jörðin er að klæðast sínum feg
ursta skrúða, fuglamir fljúga
um í leit að maka eða hæli fyrir
böm og bú, og kyrrðin er svo
mikil að fjöllin standa á höfði
í vötnunum, en undir vakir urr
iði eða bleikja.
Við riðum sem leið liggur
austur Borgarsand að Vestur-
vatnabrú, en hún tengir Hegra-
nesið við vesturhluta héraðsins.
Þegaæ yfir i Hegranes er kom-
ið liggur vegurinn austur hjá
Keflavík, síðan beygir hann suð-
ur fyrir vestan Ás, en austan
bæjarins Vatnskots. Þegar kem
ur fram fyrir Ás sem er
á vinstri hönd, tekur við í
sömu bæjaröð kirkjustaðurinn
Ríp, en þar fram af Beingarð-
ar og Keta. En á hægri hönd
er Vatnskot og vestar Hróars-
dalur og Keldudalur, en þar
fyrir framan er Egg og stend-
ur bærinn vestan á Hegranes-
inu. Landslagi er þanndg hátt-
að, að þar skiftast á allháar
klettaborgir með aflíðandi
grasigrónum brekkum og sutns
staðar mólendi fyrir neðan, en
annarsstaðar fúamýrum. Það
þykir yfirleitt mjög fagurt í
Nesinu, eins og það er nefnt,
sérstaklega á Egg og Kárastöð-
um sem er næsti bær fyrir ut-
an Hróarsdal, en þar fyrir ut-
an er höfuðbólið Helluland, sem
stendur mér nú fyrir hugskots-
sjónum uppljómað huigljúfum
endurminningum.
Á leiðinni fram Hegranesið
létum við hestana rölta hæga-
gang. Sigurður talaði við mig
um eitt og annað, sem fyrir
augu okkar bar á leiðinni. f
kyrrð þessa fagra vorkvölds
voru menn á ferð milli bæja,
en aðrir unnu við ávinnslu á
túnum og búsmalinn dreifði sér
í kringum bæina.
En þarna voru líka aðrir í-
búar sveitarinnar á ferð, tvær
litlar telpur voru að reka tvær
kýr og lítinm káJf. Þær iitiu tii
mín og kinkuðu kolli. Ég heils-
aði þeim í huganum, einhvern-
veginn fannst mér sú kveðja
myndi duga. En undarlegir
voru þessir hamrar fyrir vest-
an Vatnskot, þar var hver bæj
arburstin við aðra, sumsstaðar
stóð fólk og hestar á hlaðinu,
en annairsstaðar stóð fólk í
dyrum. Sumir voru klæddir að
sið alþýðumanna, en aðrir að
höfðingjasið. Ég veit ekki hve
miklu ég tók eftir af því sem
Sigurður var að tala um við
mig ,ég var með hugann bund-
inn við það sem ég sá. Allt í
einu hrökk ég upp úr hugledð-
ingum mínum við það að hest-
urinn hnaut, svo ég var nálega
hrokkinn af bakL
Þegar við komum heim að
Egg, var fólkið i fjósinu við
mjaltir. Við sprettum af hest-
unum fyrir utan og neðan
túndð og bárum reiðverin heim.
Þegar þangað kom tók Þórður
á móti okkur, og heilsaði hann
okkur mjög glaðlega. Heimilis-
fólkið á Egg voru hjónin, Sig-
urður Þórðarson og Pálína
Jónsdóttir. Þau voru þegar hér
var komið, bæði orðin nokkuð
fullorðin og höfðu búið að Egg
allan sinn búskap. Böm þeirra
voru fjöguir: Þórður sem fyrr
getur og var elztur, og þrjár
dætur, Sigríður Halldóra og
Jónína. Tvær þær síðast
nefndu höfðu verið fermdar þá
um vorið, en Sigríðiur var elzt
þeirra systra. HaiHdóra var
öðruvísi en annað fólk, hafði
hún veikzt 5 æskiu og bar merki
þess sjúkleika.
Sigiurður hafði kynnzt trú-
arskoðunum Arthurs Cooks
á Akuireyri og orðið mjög
snortinn af trú hans, og til-
einkaði hann sér og heimili
sínu skoðanir þessa svonefnda
Sjónarhæðasafnaðar. Ég minn-
ist þess ennþá, eftir öll þessi
ár, að fyrsta sunnudaginm sem
ég var á Egg, var haldin
veizla í tilefni af fermingu
dætranna. Ég man samt ekki
hvort þetta var aðalveizlan
eða einhverjair eftirhreytur.
Þennan dag var eins gott veð-
ur og bezt gat verið. Um morg-
uninn var farið á fætur kl. 6
og hófust þá mjaltir. Ég þurfti
einindg að fara snemma á fætur,
því að mitt starf var að koma
kúnum í haga. Mér dvaldist
nokkuð í þeirri ferð, því að
bæði var veðrið mjög gott og
mér hetfir Mklega fundizt að
mér lægi ekkert á.
Þarna var reykurinn áð
koma upp á bæjunum í kring,
og þarna komu kýrnar frá
Rein ösflandi yfir mýrarsund-
ið, sem var á milli jarðanna,
en kýrruar á þessum tveimur
bæjum gengu saman á daginn,
en skildu sig að á kvöldin.
„Ég má vist ekki vera að
slæpast“, hugsaði ég. „Ég
verð að koma mér heim til þess
að moka fjósið. Það er bezt að
ég hlaupi heim klappirnar, þá
verð ég fljótari." Eg legg af
stað, en þegar ég kom að göt-
unni sem lá í sneiðing upp á
klappirnar, þá nam ég undr-
andi staðar og hlustaði. Hvað
var þetta? Hver var að syngja?
Þetta hljóta að vera margir
menn! Ég Mjóp upp kflappirn-
ar og 'leit vestur af þeim, en
sá ekkert óvenjuilegt, en ómur
af fjarlægum söng hljómaði
í eyrum mér. Ég held til baka
og þá skírist söngurinn til
muna. Ég geng á hljóðið, nið-
ur fyrir klettana og meðfram
þeim, að glufu sem klauf þiljur
bergsins og myndaði fljótt á
litið einskonar skáp. Nú ómaði
söngurin.n á móti mér með sterk
um hireim og voru það eintóm-
ar karlaraddir. Ég hafði á til-
finningunni að þarna færi fram
einhverskonar guðsþjónusta.
Ég hlustaði um stund, en þeg-
ar ég mundi hvað tímanum leið,
hraðaði ég mér í átt ti'l bæjar.
En í dag ætflaði að verða taf-
samt að komast heim og huldu-
heimar sveitarinnar voru ó-
venjulega opnir, því að þegar
ég kem heim undir túnihliðið, sé
ég tvo litla krakka vera að
hlaupa í götuskorningum sem
lágu út frá hliðinu og upp á
brekkuna. Þar lögðust þau fyr-
ir framan þúfu og litu glettn-
islega til mín. Forvitni mín var
vakin og ég hljóp til þeirra,
en þegar ég nálgaðist færðu
þau sig ofuriítið upp í brekk-
una, brostu til mín og gáfu mér
til kynna að ég skyldi skoða
þúfuna. Ég lagðist niður hjá
þúfunnd og fann op a einum
stað, er gras var breitt fyrir.
Sá ég þá að þetta var þúfutitl-
ingshreiður með 6 eggjum.
Þetta voaru þau að sýna mér!
Ég setti stein á þúfuna til þess
að ég týndi henni ekki, því að
ég hugsaði með mér að gaman
væri að sjá þegar ungarnir
kæmu úr eggjunum. Síðan
flýtti ég mér heim. Mikið væri
nú gott að fá eitthvað að
drekka.
Þegar ég nálgaðist bæinn tók
ég eftir því að allt virtist vera
á ferð og flugi. Systurnar Dóra
og Jónína voru þar á harða-
hlaupum og eins var með þá
feðgana Þórð og Sigurð. Þegar
ég kom heim á hlaðið gekk Sig
urður til mín og var gustmik-
ill, spurði hann mig hvað ég
hefði verið að hangsa, hvort ég
hefði ekki vitað að ég átti að
flýta mér, ég ætti eftir að moka
fjósið og snúast sitthvað fleira.
Mér varð svarafátt og fór rak-
leitt út í fjós til þess að moka
flórinn. Bn þegar það var bú-
ið var liðið fast að hádegi, og
fann ég nú að ég var orðinn
mjög hungraður. Ég fór inn í
bæ og þvoði mér um hendum-
ar. Síðan var setzt að borðium
og að máltíð lokinni gengu kon
ur frá eldhúsverkum og síðan
var tekið til við húslestur.
Um þetta leyti, þ.e.a.s. árið
1928, munu húslestrar hafa
verið farnir að leggjast allmik-
ið niður. Þó var þessum gamla
sið haldið á einstöku heimil-
um. Eins og fyrr var getið hafði
Sigurðuir á Egg komizt í kynni
við söfnuð þann, er Arthur
Cook stjórnaði á Akureyri og
af því að Sigurður var ekki
há'lfur í neiinu sem hann tók
sér fyrir hendur, þá var heldur
engin hálfvelgja í honum við
trú sína. Hann gekk að því
með oddi og egg að hafa guðs-
orð um hönd, og vitnaði í Bibl-
íuna í tíma og ótíma. En ekki
vissi ég þá og veit raunar ekki
enn í dag hvort hann „galt keis-
aranum það sem keisaranc var
og guði það sem honum bar“.
Hvað sem því leið þá upphófst
nú þennan sólfagra sunnudag
feiknmikill sálmasömgur með
allskonar látbragði og tilburð-
um. Hjónin stóðu við orgelið
með hinar nýfermdu dætur sín-
ar á milli sín og verð ég að
segja etas og eir, að aumingja
Dóra fór í h'láturtaugar mínar,
þar sem hún stóð þarna við
hlið föður síns og söng. Hún
hefir lík'lega ekki farið að öllu
leyti rétt með lag eða Ijóð. því
að allt í einu hnipti Sigurður
í hana og fataðist henni þá ad-
veg sönglistin, en eldroðnaði
upp í hársrætur, eða réttara
sagt blánaði, því að hörunds-
litur hennar var óeðlilega rauð
ur, en þegar hún varð fyrir
snöggri geðshræringu blánaði
hún og jafnvel hendur hennar
þrútnuðu og svo var í þetta
skipti. Vandræðakippir fóru um
herðar hennar og færðu sig
niður eftir bakinu og niður í
hnjáinðina. Við alla þessa ká-
tínu varð þessi atburður svo
broslegur í mínum augum, að
engu munaði að ég skelti upp
úr. En einhvem veginn gat ég
snúið mér við þannig að ég fór
að glápa út um gluggann, og
nú vildi það mér til happs að
hinu megin við Héria'ðtsvötnin
véir allstór hópur af stóðhross-
um. Reyndi ég nú að beina at-
hyglinni að þeim með því að
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
4. maí 1969