Lesbók Morgunblaðsins - 23.07.1978, Blaðsíða 4

(SWMYND MOP A T> TT TYTT'Q a t
iVX Vy JtVxxXA/cJ 1 U-LJOÍxl forsætisráðherra Indlands mátti bíða síns tíma framyfir áttrætt
Forsætisráðherra ind-
lands, Morarji Desai er orö-
inn 82 ára að aldri en pó eru
engin ellimörk á honum aö
sjá. í júní fór hann til fundar
viö Callaghan í London.
Þaðan hélt hann til New
York og flutti ræöu á af-
vopnunarráðstefnu Samein-
uðu pjóðanna og átti síðan
viðræður við Carter Banda-
ríkjaforseta í Washington. í
nóvember síðastliðnum lenti
hann í flugslysi í Indlandi.
Fimm farpeganna, sem í
flugvélinni voru með honum
biöu bana. Sjálfur slapp
hann lítið meiddur og aö-
stoðaði viö aö kalla til fólk til
hjálpar hinum sem lifðu
slysiö af.
Vinnudagur hans er lang-
ur. Lengri en menn mundu
almennt láta bjóða sér.
Dagurinn hefst klukkan 4 að
morgni. Þá leggst Desai á
bæn í 3 klukkutíma. Frá
klukkan 7—10 tekur hann á
móti fólki í viðtöl eöa spjall-
ar við mannfjöldann sem
stöðugt safnast saman fyrir
utan heimili hans. Eftir
morgunverð fer hann í ping-
húsið sitji pingið aö störfum
eða á skrifstofu sína og
vinnur par til klukkan hálf
sjö. Klukkan sjö snæðir
hann máltíð dagsins og
hverfur til herbergja sinna
klukkan hálf tíu.
Af pessu sést að maður-
inn er siðavandur mjög ef
ekki beinlínis meinlætamað-
ur. Sumir landa hans pykj-
ast eiga til fleiri lýsingarorö
yfir skapgerð hans. Þeir segja hann
sneyddan umburðarlyndi, einráöan,
ósamvinnupýðan, prjóskan, hrokafullan,
heittrúaðan og haröan í horn aö taka.
Sjálfur segir hann menn af sinni ætt
orðlagða fyrir skaphita, hreinskilni og
sjálfstæði í skoðun.
Og Desai er vissulega hreinskilinn í allri
afstööu sinni til þjóömála. Hann varö
ráöherra í Bombay þegar Indland hlaut
sjálfstæöi. Þar var hann orðlagður fyrir
hve ríkt hann gekk eftir því aö öllum
lögum væri framfylgt til hins ýtrasta, svo
mönnum fannst nóg um. Skopmyndir af
honum í blööum frá þeim tíma sýna ekki
annaö en prik meö Gandhi-húfu og allir
vissu hver átti aö vera. Hann er hár vexti
og grannur svo þrikið átti vel viö hæð
hans og vaxtarlag, en prikið átti líka við
lögregluprikið „lathi“ sem notaö var gegn
óróaseggjum.
Englendingur nokkur, sem minntist
þess hve Desai sjálfum gekk illa aö semja
sig aö lögum og reglum stjórnvalda fyrr
á árum, spurði hann eitt sinn hvernig
þessi nýja afstaða samræmdist hinni fyrri.
Hann svaraði því til aö á stjórnartímum
Breta í Indlandi heföi ekki aðeins veriö
leyfilegt heldur nauösynlegt aö brjóta lög.
Þau hafi veriö sett yfir Indverja af
óvinveittum ráöamönnum.
Morarji Desai fæddist árið 1896. Faðir
hans var skólastjóri í smáþorpi. Hann
framdi sjálfsmorð þegar Desaji var
fimmtán ára. Desaji varö þá að sjá fyrir
ömmu sinni, móður, þremur systrum og
©
tveim bræðrum auk eiginkonu sem hann
hafi gpngiö aö eiga þrem dögumfyrir
andlát fööurins.
Hann stundaði nám við Wilson-College
í Bombay og varð nú að senda fjölskyld-
unni námsstyrkinn, 10 rúpíur á mánuöi, en
lifði sjálfur á því sem hann vann sér inn
með kennslu í einkatímum.
Áriö 1918 gekk hann í herinn. Brezkar
skýrslur sýna að þar hafi hann þjónað við
lítinn oröstír en vera má að vitnisburöur-
inn sé ekki sem traustastur. Áriö 1930
gerðist hann meölimur í andspyrnuhreyf-
ingu Gandhis.
Eftir þaö fór hann að láta til sín taka
á stjórnmálasviðinu en þaö var ekki fyrr
en löngu síðar sem nokkuð fór aö kveða
að honum þar aö ráöi.
Hann var oröinn sextugur þegar hann
var gerður aö fjármálaráöherra í stjórn
Nehrus árið 1958.
Desaji þótti líklegur eftirmaður Nehrus
þótt ekki væri nema vegna aldurs síns.
Stjörnuspámaður haföi aö vísu sagt svo
fyrir að hann ætti eftir að verða
forsætisráðherra Indlands, en Nehru var
á annarri skoöun og fleiri af ráöherrum
hans. Desaji var hægrisinnaöur og í
mörgu á öndverðum meiði við skoöanir
Nehrus. Aö lokum fót svo, að hann var
sviptur ráðherraembætti og settur í
óæðra flokksstarf. Mörgum fannst að
Nehru væri meö þessu aö greiða götu
dóttur sinnar, Indiru Gandhi, í ráöherra-
stólinn.
Þegar Nehru andaðist 1964 uröu hvorki
Desai losnar ekki við þá
meinloku, að menn skuli
leggja sér til munns sitt
eigið þvag til að hreinsa
óholla vessa úr líkamanum.
Hann lifir að sumu leyti
meinlætalifnaði og telur
það veg sinn til guðs.
Indira Gandhi né Desaji arftakar hans.
Þingmenn úr smærri héruðum Indlands
bundust samtökum og völdu Lal Bahadur
Shastri til forystu. Hann dó tveimur árum
síðar á feröalagi í Rússlandi. Þá tók Indira
Gandhi viö völdum með aðstoð sömu
samtaka en Desaji haföi einnig gefið kost
á sér í þaö framboð.
Eftir kosningarnar 1967 varð hann aftur
fjármálaráðherra og vara-forsætisráö-
herra þangaö til Indira setti hann af áriö
1969. Áriö 1971 vann hún stórsigur í
kosningunum. Desaji var hvergi í náðinni
þá. Þá var líklegast að stjörnu-
spámanninum heföi skjátlast spáin. Áriö
1975 voru sett herlög í landinu og Desaji
mátti dúsa í fangelsi í 20 mánuði.
Hann bar fangavistina meö þögn og
þolinmæði og stóöst allar sáttaumleitanir
Indiru Gandhi. Sú afstaöa aflaöi honum
fylgis meöal vinstrisinna og þegar veldf
Indiru Gandhi hrundi á síöasta ári, komst
hann og Janata-flokkur hans til valda..
Stjörnuspámaöurinn var þá sannspár eftir
allt saman. Desaji var þá oröinn 81 árs.
Til samanburðar mætti geta þess aö
Churchill var 65 ára þegar hann varö
forsætisráöherra og fannst mörgum hann
fullgamall.
Á síöasta ári var ritskoðun aflétt í
Indlandi, borgaralegt frelsi aukiö og
dómstólar hlutu aftur sinn viröingar og
valdasess. En kosningaloforðið um að
afnema ákvæöi sem Indira Gandhi setti
um aö heimilt væri aö hneppa menn í
fangelsi án dóms og laga væri öryggi
landsins taliö í hættu, hefur enn ekki veriö
afnumið.
Sonur Desaji, Knatilal, er 52 ára og meö
framkomu sinni er hann talinn fööur
sínum óþægur Ijár í þúfu og honum
skeinuhættur í stjórnmálabaráttunni,
alveg eins og sonur Indiru, Sanjai, var
henni. En Desaji þráast við og lætur hann
fara sínu fram.
Þrákelkni Desaji, eða á að segja
þrautseigja, kemur víðar fram en gagnvart
syninum. M.a. í ötulli baráttu hans fyrir
algeru áfengisbanni í landinu. Hann reyndi
aö koma því á í ráðherratíö sinni í
Bombay. Aö sögn Krishna Menons varð
árangurinn ekki annar en sá aö menn tóku
að brugga áfengi heima fyrir í stórum stíl
og eru þaö alþekkt viöbrögö gegn slíku
banni víöar. Sögö er saga af handtöku
sem fór fram á veitingahúsi á þessum
banntíma í Indlandi. Þar var setið viö
ólöglega drykkju. Fimmtán manns voru
teknir fastir. Ellefu þeirra reyndust vera í
lögregluliöinu. Héraösdómarinn lét málið
niöur falla.
Áfengisbanniö mun kosta Indland, ef
það kemst á, 200 milljónir punda í
framkvæmd og ríkissjóöurinn verður 500
milljónum punda fátækari við að missa
hagnaö af sölunni. í Delhi er því hent á
lofti aö ófrjósemisaðgerðirnar (nasbandi)
hafi fellt Indiru Gandhi en að áfengisbann-
iö (nashabandhi) muni felia Desaji.
Þá mætti nefna aöra meinloku sem
Desaji losnar ekki við en þaö er staöföst
trú hans aö menn skuli leggja sér til
munns sitt eigiö þvag til aö hreinsa óholla
vessa úr líkamanum. Sjálfur nærist hann
aðallega á rjómamjólk einum lítra á dag,
blönduöu rótardufti og ávöxtum. Helst kýs
hann sérstök vínber, ræktuö í Afganistan.
Ein máltíð hans getur kostað allt að 30
rúpíur, sem er tíu sinnum hærri upphæö
en þorpsbúi fær í dagvinnukaup. Sjálfur
hælir hann sér af því aö hafa sagt skilið
viö allt kynlíf þegar hann var 32 ára.
Öfgar og meinlætalifnaöinn má rekja til
trúarafstööu hans — þetta segir hann aö
sé vegur sinn til guös. Mahatma Gandhi
ástundaöi svipaö meinlæti en hann lagði
ekki síður áherzlu á mannkærleika og
allsráðandi góövild.
Viö persónuleg kynni viröist hæglæti
eða jafnvel kyrrstaöa — einkenna fram-
komu Desaji. Áöur en honum þóknast að
svara spurningu getur hann allt eins
einblínt á viömælanda sinn í nokkrar
mínútur. Þetta verkar heldur óþægilega á
suma.
Desaji er mikið snyrtimenni í klæða-
buröi, háriö stuttklippt, hörundið ótrúlega
slétt. Þegar hann var í fangelsi fyrr á árum
hélt hann sér í hæfilegri þjálfun með því
aö ganga klukkustundum saman á
Framhald á bls. 13