Lesbók Morgunblaðsins - 23.07.1978, Blaðsíða 6

200
MEISTARA-
VERK
öhölfu
þriöja öri
Siguröur
Guöjönsson
skrifar um
tönsköldiö
HUGO
WOLF
Hann var einhver frumlegasti tónsnill-
ingur sem sungið hefur á þessari jörð. En
ævi hans var jafnframt svo átakanleg að
hún á varla sinn líka í píslarsögum hinna
miklu meistara. Ég veit ekki til aö um
Hugo Wolf hafi verið skrifað stakt orð á
íslenzku. Þess vegna langar mig til aö
geta hans aö nokkru þó mér dyljist ekki
aö margir væru mér hæfari til slíkrar
kynningar.
Hugo Wolf fæddist 13. marz 1860 í
Windischergátz í Steiermark í Austurríki.
Eftir friöarsamningana 1919 var fæðingar-
borg hans innlimuð í Júgóslavíu og heitir
hún Slovenski Gradec. Móðir Hugo hét
Katharina Nussbaumer (f. 1824) en faðir
hans Philip Wolf (f. 1828). Hann var sútari
og rak fjölskyldan einhverskonar heimilis-
iðnað. En hún hafði líka yndi af músik og
iökuðu synirnir þann siö að leika kvintett
með föður sínum og vinum hans. Hugo lék
aöra fiðlu. Philip mun hafa ætlast til að
sonur hans leggöi sitt af mörkum viö
heimilisfyrirtækið.En hugur hans dróst
allur að skáldskap og tónlist. Auk þess var
hann einrænn í lund og fálátur, sinnti lítt
skólalærdómi og bakaöi sér skömm
kennara og vcnbrigði foreldra með
„slæmri hegöan.“ Þegar drengurinn var
fimmtán ára gamall hófst hið gamla stríð
að marka honum lífsbraut. Hugo var
þrjózkur og harður í horn aö taka og loks
samþykkti faðir hans meö tregðu að hann
freistaði gæfunnar við Tónlistarskólann í
Vínarborg. Þar var Hugo samtíða og félagi
jafnaldra síns er síðar varö frægur vítt og
breitt. Sá hét Gustav Mahler. Kennari
hans í tónsmíöum var serenöðutónskáldið
Robert Fuchs. En sá mæti maður talaði
daufum eyrum yfir nemenda sínum sem
hirti lítið um „gamlar og góðar reglur.“ Þar
kom að Hugo Wolf varö ósáttur við
skólastjórann og tilkynnti upp í opiö geðiö
á honum að skóli hans hefði ekkert að
kenna sér. Var honum þá vísaö frá námi
eftir tveggja ára dvöl. Fyrsta árið sem
Hugo var í Tónlistarskólanum, 1875,
gerðist atburður er hafði djúp og róttæk
áhrif á líf hans og starf. Richard Wagner
heimsótti Vínarborg til að stjórna upp-
færslu á Tannhauser og Lohrengrin. Strák
tókst að fá áheyrn þessa fræga manns
nokkra stund og hefur lýst því atviki
nákvæmlega í bréfi til foreldra sinna. Og
þó hann fengi lítið upp úr krafsinu annað
en meira og minn góölátlegt gys spá-
mannsins varð hann frá þessari stundu
einlægur aödáandi og lærisveinn meistar-
ans. Eftir brottreksturinn úr Tónlistarskól-
anum var skólaganga Hugo Wolfs á enda.
En hann var haldinn brennandi fróðleiks-
fýsn og varð er fram liðu tímar einhver
fjölmenntaðasti tónlistarmaöur. Þó líf
hans rambaöi oft á hungurbarmi var hann
mjög iðjusamur, óeigingjarn og framsæk-
inn við aö tileinka sér skáldskap og tónlist
auk ýmissa fræða er virðast þessum
efnum óskyld. Hann öðlaðist mikla
þekkingu, fágaðan smekk, hárfínt næmi
og ótrúlegt innsæi og skilning á samvíxlan
tóna og Ijóölistar er síðar bar ríkulegan
ávöxt í tónsköpun hans. Hugo Wolf dáðist
að Göethe og Heine, hreifst að Eichen-
dorf, Gottfried Keller og Lenau, dýrkaði
Kleist (en persónuleiki þeirra virðisí hafa
verið nokkuð líkir og örlög þeirra ekki
óáþekk), heillaðist af Grillparzer og
Hebbel, löngu áður en þeir ööluðust þá
frægð og viðurkenningu er þeim bar —
en síðast en ekki sízt varð hann einn
fyrstur manna til að uppgötva Ijóðperlur
Mörike sem hann víðfrægði með söngvum
sínum. En áhugi Hugo Wolfs var ekki
eingöngu bundinn við þýzkumælandi
skáld. Hann dróst einnig að enskum og
frönskum bókmenntum og í allri sinni
fátækt, andstreymi og erfiðleikum vann
hann þaö afrek aö nema þessar erlendu
tungur til að geta lesiö ritsnillinga þeirra
á frumnálinu.
Tónlist læröi Hugo at vini sínum Josef
Schalk, sem var prófessor við Tónlistar-
skólann í Vínarborg. En aðallega nam
hann af eigin rammleik. Með áhuga, elju
og þrautseigju rannsakaöi hann tónlist á
bókasöfnum og sagan segir að hann hafi
stundum lesið gömlu meistarana, Bach,
Mozart, Gluck og Beethoven, sitjandi á
bekk í Prater Park í Vín en Hugo átti ekki
píanó. Hugo Wolf var líka vel að sér í
franskri músik og dáði sérstæða snilli
Berlioz sem sumir eiga enn erfitt aö átta
sig á. En fyrst og fremst var Wagner
átrúnaðargoð hans og lærifaðir. jþá var
hann persónulegur vinur gamla Antons
Bruckners sem haföi hjartalag og heiðar-
leika til að greiða götu ungra hæfileika-
manna, sem rétttrúnaður þeirra tíma hafði
á fyrirlitningu og skömm, alveg eins og á
hans eigin stórbrotnu tónsmíðum. Auðvit-
aö þarf varla aö geta þess aö Hugo Wolf
sökkti sér niður í meistara hins þýzka
lieders: Schubert og Schumann. Hugo
Wolf er fagurt dæmi um mikinn listamann
sem eyðir mörgum árum í að afla sér
alhliða menntunar viö erfið skilyrði til að
geta virkjaö hæfileika sína, sem hann er
sannfæröur um aö búa yfir, löngu áður en
þeir koma fram í sköpun. Hann hafði enga
beina fyrrmynd
að því sem hann sjálfur óskaði að láta í
Ijós og átti ekki annars úrkosti en byggja
sín eigin lögmál. Þaö tók hann nokkur ár
og sú mikla vinna er hann lagöi í þessa
hugsjón sína og erfiðleikarnir sem
hvarvetna biöu úrlausnar, ekki aöeins
listræn vandamál, heldur einnig barátta