Tíminn - 03.06.1967, Blaðsíða 5

5
LAUG'ARD'AGTJR 3. juní 1967
TIMINN
Gísli Kristjánsson; Hafnarfirði
„Ellin
Grein hr. Gísla Sigurbjörnssonar
forstj. með yfirskriftinni, „Það
er svo margt sem er aðkallandi",
snertir vandamál hinna öldruðu,
en þau hafa hann og faðir hans
borið fyTÍr brjósti í áratugi, til
verðugs lofs þeim báðum.
Elli- og hjúkrunarheimilið
Grund mun hafa tekið til starfa
1922 Gísli Sigurbjörnsson segir
i þessari grein í Tímanum 1. des-
s, ,, stliðinn. „Ef einhver sem les
þ’ssa grein, hefði áhuga á, að fá
F'imilispóstinn þá er sjálfsagt að
senda hann. Líklega verða þeir
i ekki margir. Að minnsta kosti varð
■ sú reyndin á um daginn er ég
! skrifaði eina blaðagrein að ég
; væri ávailt til reiðu, ef einhver
vildi tala við mig um þessi mál,
■ að enginn kom.“
Og ennfremur segir G. S. „Áhug
inn er nefnilega lítill nema þegar
í óefni er komið. En væri nú ekki
rétt að fara að huga um úrræði
■ áður en allt lendir í vandræðum"
Þetta skrifar G. S. og margt
fleira varðandi málefni hinna ald-
urhningnu. Allir geta víst tekið
undið orð Gísla Sigurbjörnssonar
forstjóra. Vá er fyrir dyrum.
Elli- og hjúkrunarhekníli vantar
endalaust ef svo hekhir fram sem
horfir. Ég leyfi mér að benda á
það, að meðan svona standa sakir
má auðveldlega draga úr aðsókn
i eða aSstreymi aldraðra til elli-
lllieinrila. Fjarri er mér þó að gera
flSBEPiSr lofsverðri baráttu forsvars
Imanna í málum hinna aldurhnignu,
e®a. dS®a m'arkið sem þeir stefna
að. Lofevert er Dvalarheimili
aWra&a sjómanna er veitir mörg
®m ákjóígóða höfn.
BFú eldast menn betur en fyrr á-
tómnm- ASbúnaður og vinnuskil-
yxði ólíkt betri. Það ber að stuðla
að því að aldurhnigið fólk fái
starf við sitt hæfi. Það á ekki
endilega að hreppa helzt það sem
aðrir sízt vilja starfa, götuhreins
un og annað því líkt, hvernig sem
viðrar. Það bætir ekki gigtina sem
býr ekki sízt í eldri kynslóðinni,
sem í ungdæmi átti þess ekki
kost að njóta skjólklæðnaðar sem
þó nú er tiltækur. Var því í upp-
hafi auvelt herfang gigtarinnar
sem hefur verið henni trygg fylgi
kona, en síður aðlaðandi. Lög-
bjóða mætti, að aldrað fólk ætti
kost á störfum við sitt hæfi. Störf
in eru mörg.
Þetta, ásamt freiru varðandi aldr
að fólk hrópar til löggjafar til
verndar. Illa sæmir að beita ein-
staklinga og hjón vægðarlausum
opinberum gjöldum að grafar-
bakka á naumar vinnutekjur, sem
með nýtni~og sparsemi vart
hrökkva til daglegra þarfa.
Ég endurtek, vinnutekjur, þurft-
artekjur. Tekjur umræddra eru oft
í meðferð skattiþjónustu fengnar
verulega upp með því að bæta við
naumar vinnutekjur, tekjur af
dvöl í eigin íbúð, árlega 10—12
þús. krónur, ellilífeyri o. fl. ef
finnst. Og það er lítið sem hunds
tungan finnur ekki. Ef um hjón
er að ræða, á sjötugs og áttræðis
aldri með lágar vinnutekjur hvort
hallar
er þetta lagt saman og á eign-
manninum lagt sem einn skatt-
greiðanda. Hefndargjöf á hjón.
Fara þó starfsmenn skattþjónustu
eftir skráðum reglum eða lögum.
Hér sýnast ekki brotin lög, en aug
um í mörgum tilfellum lokað fyrir
staðreyndum. Ástæður skattiþegns
ekki metnar sem má og á að gera,
af hinum ýmsu er að þessu vinna
og þeim virðist nokkuð í sjálfs-
vald sett. Að leita leiðréttinga er
oft torsótt, t. d. til ríkisskattanefnd
ar sem virðist mjög störfum hlað
in og má þakka fyrir ef kærur
ekki hljóta hjá henni hinztu hvíld.
Skýr kæruatriði eru óskyld flókn-
um, margslungnum framtölum
hinna ýmsu stærri fyrirtækja. Ein-
föld framtöl, er þó leiða til kæru
af hendi framteljanda sem finnst
hann órétti beittur, lenda í langri
bið. Það mætti þó aðskilja sauði
frá höfrum. Afgreiða, smáar, skýr
ar kærur, þótt flóknari lendi í
lengri bið. Þetta á einkum við
framtöl heilsuveilla og gamalla,
sem sífellt er verið að skattpína.
Stofna þarf enn eitt félagið; félag
til verndar öldruðu fólki. Eins og
á sínum tíma var stofnað félag
til verndar búfénaði o. fl. eftir
hróplega illa meðferð þessara
málleysingja, sem settir voru á
guð og gaddinn. Hjó þar sá er
hlífa skyldi. Er svo enn hvað við-
kemur öldruðu fólki. Þjóðfélagið
heggur en hlífir ekki. Samt geta
allir orðið gamlir ef lifa lengi. Ég
sem skrifa þetta, er gamall. Nú
er ellin góð, en mér ofbýður það
handahóf sem ríkir af hálfu lög-
gjafans varðandi velferð og líðan
og öryggiskennd aldurhniginnar
alþýðu landsins. Margt af þessu
fólki á ekki eins góða elli og æski
legt væri. En ekki eru allar syndir
guði að kenna. Á það, að hver sé
sinnar gæfu smiður, trúi ég var-
lega. Og mikið yrði þá smíðað í
hverji horni. Eitthvað er þó ef-
laust til í þessu með gæfusmiðina.
Löggjafinn er ekki eini synda-
selurinn, er sljór í mörgu, sem al-
þýðu varðar. Hið aldraða fólk kýs
ef auðið er að búa að sínu. í íbúð
sinni ,við muni sína er minna á
liðna daga. Máske marga hamingju
daga einnig.
Árlega er flutt inn fólk til starfa
við atvinnuvegi þjóðarinnar og er
þar misjafn sauður í mörgu fé. Hér
er ekki átt við frændur okkar og
nágranna Færeyinga, hina ágæt-
lega vinnuhæfu menn. Atvinna
hefur verið hér nóg og verður
vonandi. Hvers vegna ekki að finna
sem flest verkefni handa öldruðu
fólki, sem margt er lengi vinnu-
fært og vill flest vinna meðan
kostur er, sé starfið við þess hæfi.
Sé alveg hætt að vinna, er ellinni
í mörgum tilfellum og skilningi
blátt áfram boðið heim. Það er
staðreynd að svo illa hefur til tek
izt að sparifé þess fólks sem nú
er gamalt orðið, hefur að mestu
glatazt því í varðveizlu peninga
stofnana og skyldra. Sá sem átti
andvirði íbúðar; á í jafnhærri upp-
hæð tölulega, fyrir einni útihurð.
Húsið er týnt. Gufað upp. Engu
var þó stolið beinlinis af þessu
sparifé ekki viljandi minnsta kosti,
en glataðist samt. Ríkisstjórnir fs-
lands hafa hingað til verið sein-
heppnar í því að varðveita fé þjóð
arinnar. Helsta þjóðráð þeirra
er að fella gengi krónunnar. Hafa
fetað í fótspor blóðtökumannanna
gömlu, sem vildu það þá einnig til
í öllu fúskinu, að láta sjúklingnum
blæða út. Þau verða eflaust örlög
ísl. krónunnar í höndum ráða-
manna ef þessu heldur áfram. Vel
mætti sjá það við gamla fólkið
sem svipt var meginhluta spari
fjár síns. Varð fyrir tjóni. Bæta
því að nokkru. Þegar ýmsar séttir
verða fyrir tjóni svo sem útgm.,
bændur og fl. er leitazt við að
bæta það eftir föngum. Lasta ég
það ekki. Éinnig mætti sjá þetta
við gamla grnnlausa fólkið er
missti sparifé sitt. Hvers á það að
gjalda, sem margt lifir síðustu æfi-
stundir. Er þó skattpínt þar til
dánarvottorði er veifað og verður
vart haft að féþúfu lengur.
Velferð þjóðarinnar er slík, að
alheimsatihygli vekur um langt
árabil. Tekjur eru þannig að ís-
land er þriðj,a land tekjuhæst í
heimi, miðað við einstakling.
ístöku byggðarlagi hér á landi
örlar á meiri mannúð í garð ald-
urhniginna, en yfirleitt. Hví er
ekki álagning á aldrað fólk studd
skýrum lagaboðum, heldur mis-
vitrir og misjafnlega velviljaðir og
sannsýnir menn á hverjum stað,
látnir þjóna lúnd sinni um við-
horf til háaldraðs fólks.
Hafa menn hugleitt hvað gam-
all maður sparar bæ og ríki eða
byggðarlagi sínu, meðan hann get
ur, vill og fær að vinna fyrir sér,
í stað þess að byggðarlagið taki
hann á sínar arma og kosti alla
framfærslu, troði honum á yfir-
full elliheimili, til þeirra sker
hið opinbera hjálpina við nögl. Á
elliheimili gefst oft ekki kostur
á vinnu fyrir vistmenn, þótt leit-
ast sé við af forráðamönnum að
bæta úr því eftir fönggm. Á elli-
heimili er vistgjald vart undir
75 þús. krónum árl. fyrir einstakl
ing. Ellilífeyrir var um 32 þús-
kr. á s. 1. ári. Mismuninn verður
þá í flestum tilfellum bær eða
ríki að greiða.
Eg leyfi mér að vekja athygli
á því, að þótt allra mannúðarleg
ustu ráða verði leitað undir for
ustu Alþingis og ríkisstjórnar er
með málefni þjóðarinnar fer
hverju sinni, til þess að veita öldr
uðu fólki alla sjálfsagðs, hugsan
lega hjálp til þess að sjá sér sem
lengst farborða með eigin vinnu —
þá verður aðsóknin til vistheim
ila, nægilégt viðfangsefni þeim
mönnum sem helga starfskrafta
sína mannúðarmálum og því, að
létta mönnum elliárin.
Það á að fría aldurhnigið fólk
öilum gjöldum af þurftartekjum
ef það þá yrði fært um að sjá
sér sem lengst farborða. Þannig,
losa samfélagið við allan veg og
vanda af því. Nóg er nú samt,
skilst manni. Það á að varast að
hæna fólk, sem annars getur séð
fyrir sér, á spena hins opinbera.
Lofa öldruðu fólki og vinnufúsu
að sjá fyrir sér, en torvelda því
ekki róðurinn.
Ég ætla að segja hér efnisþráð
úr sögu sem ég las á barnsaldri.
Sagan er gömul, samt alltaf ný og
heitir „Á hann ekki einnig móður“
„Á ströndinni stóð fólkið og horfði
á stormbarið hafið og sjóana sem
brotnuðu þar, eftir að hafa risið
hátt og ógnandi. í brimgarðinum
sást skip óljóst, það hrakti nær
og fólkið kom auga á mann i
reiða þess. Hraustir sjómenn
þustu að björgunarbátnum, vildu
freista þess að koma til liðs við
manninn í reiðanum. Meðal hinna
fórnfúsu sjómanna var ungur mað
ur einn. Móðir þessa unga manns
grátbað son sinn að hætta sér ekki
út í opinn dauðann, hún ætti hann
einan eftir. Annar sonur hennar
hafði farið í siglingar fyrir mörg
um árum og ekkert hafði til hans
spurzt: Ungi maðurinn var í mikl
um vanda, hverju svara skyldi bæn
móðurinnar sem hann unni. Hvort
heldur fara, eða ekki fara. Augna-
blikin liðu, og timinn var dýrmæt
ur ef lánast mætti að bjarga manns
lífi í stað þess að sjá það tortím
ast fyrir augum fólksins. Og ungi
maðurin ávarpaði móður sína svo-
felldum orðum „Á hann ekki
einnig móður.“ Hann hvarf frá
henni til félaga sinna, og ham-
ingjan var með þeim. Eftir tvísýna
baráttu við storm og haf, auðnað
ist þeim að ná skipbrotsmanninum
og björgunarbáturinn lenti heill.
Fólkið þusti að og gladdist yfir,
þótt sárt væri jafnframt að hugsa
til afdrifa allra hinna sem hafið
tók. Móðir unga mannsins kom
nær, hún vildi fagna syninum sem
hætt hafði lífinu ásamt félögunum.
Hann stóð við hlið skipbrotsmanns
ins og studdi hann, sem var mátt
farinn eftir fangbrögðin við —
að þessu sinni — hið grimma haf.
En hvað bar henni fyrir sjónir?
Synir hennar stóðu þarna, báðir.
Hún hafði endurheimt þá. Og
þau féllust í faðma, og gleðitár
og þakklætis runnu niður sævotar
kinnar“
Hirrn aldurhnigni sem berst á
flaki iífsfleys, á síðustu bárum,
á oft lítilli samúð að fagna, jafn-
vel i velferðar og allsnægtalandi.
Vondir valdsmenn og embættis-
men;i eru til, oft handbendi sér
verri manna. Ekki munu slákir
hætt.a sér langt til þess að bjarga,
máske bróður. Sjálfir kunna þeir
þó að lenda í skipreka ellinnar.
Til eru einnig góðir valásmenn og
embættismenn. Af—þeim- væntir
hið sidurhnigna fólk sér góðs. Eg
sem þetta skrifa orka litlu, til
þess að mannsæmandi lausn fáist
á misræmi og misrétti sem aldur
hnigið fólk verður að búa við, en
ég skora á alla góða menn að
koma og veita liðsinni velferðar-
málum hinna öldruðu. Margar
starfsstéttir þjóðarinmar hafa auk
hins riaumu ellilífeyris, sín elli-
laun Alþýða manna enga hlið-
stæða stoð eftir 50—60 ára starfs
ævi. Óliuíkt er hér að búið. Yfir
tekur þó að á hinu háöldruðu
fólki með naumar þurftartekjur
eru lögð opinber gjöld vægðar-
laust og af handaihófi. Það dreeið
í sama dilk og ungir, með vaxandi
þrótt og hreysti, hún með þverr-
andi hreysti og þrótt.
Hið opimbera má ekki taka með
amnarri hendi það. sem xað veitir
með hinni, hinum aldraða til hjálp
ar. Vel ætti við að efna til sam-
keppn. milli stjórnmálaflokkanna
um farsæla, drengilega lausn í ein
hver.-i mynd, velferðarmála aldur
hniginnar alþýðu. Skattpíning sem
beitt er við aldrað fólk er árás
á heimili þess, öryggi , þess og
líðan alla. Aldurhnignum einstakl
ingum og hjón óska þess að mega
sem iengst dvelja í íbúð sinni, sem
kostaði sveita, erfiði og harða
kosti fjárhagslega, og ldfið endist
stundum ekki til þess að fullgreiða.
Opinber óhófleg gjöld, sem beitt
er cillitslaust, ásamt þunga ellinn
ar, hrekur hinn aldraða á eins
konar vergang, líkt því sem æstar
höfuðskeppnur væru að verki.
Á móti norrænna lögfræðinga,
sem haldið var hér á landi fyrir
fáum árum, var einn dagskrárlið-
ur nefndur: „Ofsköttun“. Fer þessi
andskoti um löndin vægðarlaust?
(Eg á ekki við lögfræðingana).
Minni gát mun oft höfð á með-
ferð hins innheimta fjár.
23.12. ’66.
Gísli Kristjánsson. |
Á VÍÐAVANGI
Hættuástand
nna-ððr
Dagur á Akureyri segir , for
ystugrein fyrir nokkrum dög-
um:
„Talsmenn ríkisstjórnarinmr
hafa valið sér verri kostinn 1
þeirri kosningabaráttu, sem nú
stendur yfir. Þeir bera það blá
kalt fram, að atvínnuvegir
landsmanna séu í blóma, enda
hafi „viðreisnin“ skapað þeim
bjargtraustan grundvöll til
langrar frambúðar. Betra hefði
það verið fyrir stjórnina og
fyrir þjóðina, ef að ríkisstjórn
in hefði viðurkennt ástandið
eins og það nú er, undanbragða
laust, en jafnframt lofað bót
og betrun í því, sem mest hef-
ur verið áfátt. En það sem
stjórnarflokkunum hefur mis-
tekizt í átta ár, er vonlítið að
þeir geri hér eftir, þ. e. að
treysta svo aðstöðu atvinnuveg
anna, að þeir standi föstum fót
um og séu þeir hyrningar-
steinar í efnahagslífi lands-
manna, sem þeir eiga að vera.
Ekkert væri ánægjulegra, en
að fullyrðingar stjórnaflokk-
anna um efnahagsmálin væru
á rökum reistar. Én forystu-
menn allra helztu atvinnuvega
landsins hafa hvað eftir annáð
hvatt sér hljóðs á opinberum
vettvangi, og varað við þyí
hættuástandi, seg* þegar ógn-
ar atvinnuvegum landsmanna.“
Veiðibannið er
táknrænt
Dagur segir ennfremur:'
„Á aðalfundi Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna var glögg-
lega lýst ástandinu í fiskiðnað
inum. Floti minni fiskibáta hef
ur dregizt saman, enda ekki
lengur talið gerlegt að gcra
slíka báta út án enn aukinna
uppbóta. Sfldarbátarnir eru
stolt ríkisstjórnarinnar. En
einnig þeirra rekstrargrundvöll
ur virðist brostinn og setti
stjórnin þá í einskonar veiði-
bann í maímánuði. Aðeins fáir
togarar eru eftir af 48 togur
um landsmanna og eru þeir
gerðir út með harmkvælum.
Það er von að stjórnarflokk-
arnir séu hreyknir af frammi-
stöðu sinni.
Iðnaðurinn hefur vorið lam
aður með gegndarlausum inn
flutningi, til að þóknast inn-
fiytjendum. Þótt Jóhann Haf-
stein flytji langar ræður um
öra og markvissa iðnþróun hafa
ið.irekendur allt aðra sögu að
segja, enda vita þeir hvar skór
inn keppir, svo og fólkið sem
verið er að segja upp hjá iðn-
fyrirtækjum.“
Hugsjónabræður
Þegar frambjóðendur Alþýðu
bandalacsins úti uir. land eru
spurðir að því á kosningafund.
um þessa dagana verða þeir
harla kindarlegir á svip, vefst
tunga um tönn og hafa uppi
hin sundurleitustu svör, sem
stundum eru harla skrítin og
langsótt. Táknrænt er svar
Jónasar Árnasonar á fundi á
Akranesi í fyrrakvöld. Hann
harmaði að vísu sundurlyndið
í Reykjavik en lýsti því fjálg
legar einingunni um framboð
sitt. Að lokum kvaðst hann
viss um, að sameiginlegar hug-
sjónir mundu sameina Hanni
bai og Magnús eftir kosningar
í einingu andans og bandi frið
arins. — Mennirnir sem nú for
mæla hverjir öðrum með
Framhald á bls. 15.