Morgunblaðið - 29.07.2001, Blaðsíða 15

Guðrún Einarsson hefur lýst
húsaskipan í Túngötu 6 á þessa leið:
„Á fyrstu hæð voru þrjár sam-
liggjandi stofur, stór forstofa og stigi
upp úr svokallaðri millistofu og þar
undir stiganum var fatahengi
barnanna. Frammi við innganginn
voru tvær forstofur ytri og innri og
þar var fatahengi bæði fyrir konur
og karla. Dyr voru úr forstofu inn í
kontór húsbóndans og inn af honum
var svokallaður „gamli kontór“, þar
sem dýralæknirinn geymdi bóluefni.
Á þessari hæð var einnig barnastofa
og búr inn af stóru eldhúsi, sem var í
vestanverðu húsinu. Í búrinu var
rekki fyrir leirtau og diska og skáp-
ur, sem í var geymt kaffi og te.
Rétt við eldhúsið var skúr í port-
inu svokallaða, þar var sérstakur
stóll fyrir karla og kerlingar sem
komu til þess að fá í svanginn. Dysta
minnist t.d. Dabba í Nesi, mjólkur-
pósts, sem gjarnan kom utan af Sel-
tjarnarnesi og settist í þennan stól
og fékk mat. Væri hann allsgáður
fékk hann líka snafs, en aldrei ef
hann var drukkinn. Hann þræddi
gjarnan heimili þeirra borgara, sem
hann átti von á brjóstbirtu hjá og
Túngata 6 var með seinustu húsun-
um er hann lagði af stað út á Nes.
Var hann þá oft orðinn æði puntaður
og ragnaði yfir því að fá ekki snafs,
áður en hann lagði af stað heim á
leið. Dabbi þessi var fjósamaður hjá
Kristínu í Nesi.
Uppi á kvistinum var svefnher-
bergi þeirra hjóna Ástu og Magn-
úsar. Síðar var svokallað suðurher-
bergi þar sem krakkarnir sváfu og
norðurherbergið var fyrir stúlkurn-
ar, sem jafnan voru þrjár, eldhús-
stúlka, svokölluð innistúlka og síðan
stúlka, sem gætti Lárusar yngra
Sveinbjörnssonar, Lilla. Magnús lét
og setja vatnssalerni á efri hæð
hússins, en fyrir daga þess var no-
tazt við kamra.
Norðan við húsið var pakkhús.
Lárus Sveinbjörnsson átti Akurey,
sem er allstór eyja vestur af Selsvör.
Þangað var á vorin jafnan farið til
eggjatekju og þar fékk heimilið í
Túngötu 6 einnig dún, en talsvert
æðarvarp var í eynni. Einnig fékkst
lundi úr Akurey, sem gjarnan var
reittur og hengdur upp til þurrkunar
í pakkhúsinu. Voru stúlkurnar látn-
ar reita lundann eða hamfletta.
Fyrst þegar Ásta og Magnús
fluttust í Túngötu 6 var lóðin aðeins
tún með rifsberjarunnum. Magnús
lét síðan gera skrúðgarð framan og
austan við húsið og var garðyrkju-
maðurinn, sem það annaðist danskur
og hét Kofoed-Hansen. Enn stendur
stórt og mikið tré á lóðinni framan
við húsið, sem er síðasta merkið um
að þar hafi eitt sinn verið fallegur
garður. Nú er lóðin bílastæði.
Guðrún Einarsson hefur skrifað
niður fyrir dótturdóttur sína, Ragn-
heiði Ástu Sigurðardóttur, lýsingu á
jólum á æskuheimili hennar í Tún-
götu 6. Þar segir:
„Eftir að við höfðum borðað rjúp-
ur og möndlurís fórum við inn á
pabbakontór eins og við kölluðum
það, prúðbúin og biðum eftir Guð-
mundi móðurbróður mínum, töntu
Lóu og Stellu. Þau voru alltaf hjá
okkur á aðfangadagskvöldi. Þegar
þau voru komin, opnaði pabbi dyrn-
ar inn í miðstofuna, þar sem mamma
settist við flygilinn og spilaði „Heims
um ból“ og við sungum. Jólatréð var
í borðstofunni og við dönsuðum í
kringum það og fengum svo gjafir og
jólagott, sem hékk í pokum á jóla-
trénu. Þetta var mikil hátíð.
Á jóladaginn fórum við með pabba
og mömmu í kirkju, Dómkirkjuna.
Annan jóladag var svo tekið í spil og
seinna um kvöldið fengum við súkk-
ulaði og kökur.“
Magnúsi Einarsson dýralækni er
þannig lýst af samtímamanni:
„Magnús var gervilegur maður,
fríður sýnum, óvenju hárprúður, ríf-
legur meðalmaður að vexti, réttvax-
inn, léttur í hreyfingum og vaskleg-
ur á velli og hélst vaxtar- og
göngulag óbreytt til æviloka.“
Páll Agnar Pálsson yfirdýralækn-
ir hefur skrifað ritgerð um Magnús
Einarsson. Þar segir m.a.:
„Magnús Einarsson var fæddur
16. apríl 1870, sonur hjónanna Guð-
rúnar Helgu Jónsdóttur (1840–1918)
og manns hennar Einars Gíslasonar
(1838–1887), bónda á Höskuldsstöð-
um í Breiðdal, hreppstjóra og al-
þingismanns. Magnús fór í Lærða
skólann í Reykjavík og útskrifaðist
þaðan 1891. Magnús var ágætur
námsmaður og mjög vinsæll af
skólafélögum sínum eins og fram
kemur m.a. í sjálfsævisögu séra
Friðriks Friðrikssonar. Hann var
jafnvígur á allar námsgreinar, en
sérstaklega var hann latínulærður
og mæltur á latneska tungu fram á
efri ár, sem var orðið á fárra færi.
Að loknu stúdentsprófi hélt
Magnús til Kaupmannahafnar, hóf
að nema lögfræði og tók heimspeki-
próf við háskólann þar, en sneri síð-
an að dýralæknisnámi við Dýra-
lækna– og landbúnaðarskólann og
lauk þar prófi með góðri einkunn
vorið 1896.
Varðveist hafa prófúrlausnir
Magnúsar við lokapróf og bera þær
merki vandvirkni, skipulegrar og
glöggrar lýsingar á sjúklingi og
meðferð þeirri sem hann hlaut.
Um haustið 1896 var Magnús
skipaður dýralæknir í Suður- og
Vesturamtinu og gegndi því starfi til
æviloka.
Það var fyrir atbeina Magnúsar,
að C.O. Jensen hóf rannsóknir á
hentugu bóluefni gegn bráðapest-
inni. Í þrettán ár er Magnús sístarf-
andi að leiðbeiningum og gagnasöfn-
un um árangur af þessu
tilraunabóluefni, og sleppti raunar
aldrei hendi af þessu þýðingarmikla
máli alla starfsævi sína, enda naut
hann almennrar viðurkenningar fyr-
ir þau störf svo sem maklegt var.“
Magnús stóð ávallt gegn innflutn-
ingi lifandi húsdýra. Um þann þátt
hans segir Páll Agnar í áður tilvitn-
aðri ritgerð:
„Þegar Magnús Einarsson hóf
störf hér á landi voru í gildi lög frá
17. mars 1882 sem bönnuðu að flytja
til Íslands útlent kvikfé, en sérstaka
undanþágu mátti þó gera með
stjórnarleyfi.
Strax og Magnús tók til starfa fór
hann að vinna að því að herða laga-
ákvæði um bann við innflutningi
dýra til landsins. Að hans frumkvæði
fengust samþykkt lög 10. nóvember
1905 og síðar 9. júlí 1909. Með lögum
þessum var fjölgað þeim tegundum
alidýra, sem mátti ekki flytja til
landsins. Þannig mátti ekki flytja
inn nautgripi, sauðfénað, hesta, svín,
geitur eða hunda og stóð svo alla
embættistíð Magnúsar.
Þrátt fyrir að stjórnvöld gætu
veitt undanþágu til innflutnings léði
Magnús aldrei máls á slíkum inn-
flutningi, þó að hart væri eftir leitað.
Það mun hafa verið haustið 1909,
sem Magnús sendir stjórn Búnaðar-
félags Íslands ítarlega greinargerð
fyrir afstöðu sinni varðandi innflutn-
ing sauðfjár til Íslands, en þá hafði
Hallgrímur Þorbergsson og fleiri
sótt fast að flytja fé af ensku kyni til
landsins. Er þessa glöggu greinar-
gerð að finna í tímaritinu Frey, 3.
hefti, 6. árgangi, bls. 33–34.
En við mörg tækifæri síðar þurfti
Magnús að gera grein fyrir afstöðu
sinni varðandi þetta mál og hvikaði
aldrei frá meginstefnu sinni, eða eins
og Sigurður búnaðarmálastjóri orð-
aði það „Magnús Einarsson stóð allt-
af bjargfastur gegn innflutningi hús-
dýra til landsins“.
Magnús Einarsson dýralæknir
datt á hjóli sínu á Hverfisgötu í sept-
embermánuði 1927 og lenti með höð-
ið á rennusteini. Hann hlaut slæmt
höfuðhögg og lézt 2. október í kvist-
herberginu í Túngötu 6. „Látið mig
vera,“ voru síðustu orð hans, er hann
var borinn upp í rúm sitt stórslas-
aður. Ásta Einarsson bjó síðan í hús-
inu fram til ársins 1936 er hún seldi
það. Hún fluttist þá í Suðurgötu 16 í
hús Katrínar og Guðmundar Magn-
ússonar, prófessors og læknis við
Landakotsspítala. Þar bjó hún unz
hún fluttist í Tjarnargötu 39, hús
Ragnheiðar Jónsdóttur skólastýru
Kvennaskólans. Hún brá búi er hún
fluttist úr Tjarnargötunni og fluttist
þá á heimili dóttur sinnar og tengda-
sonar, Guðrúnar og Finns M. Ein-
arssonar á Hávallagötu 41.
Eftir að Ásta fluttist til Guðrúnar
dóttur sinnar og Finns Einarssonar
eiginmanns hennar, hélt hún áfram
kennslu, enn um sinn.
Örn Clausen man vel píanótíma
þeirra bræðra. Einkum er honum
minnisstæður Vals Chopins No. 64.
Örn segist hafa verið slakur í nótna-
lestri og kaus fremur að spila eftir
eyranu. Rak hann þá oft í vörðurnar
og fataðist í valsinum. Varð þá jafn-
an að byrja á nýjan leik. Örn hélt að
frú Ásta vissi ekki um ástæðuna fyr-
ir „kúnstpásunni“. Síðar frétti hann
að kennarinn hafði sagt frá hljóm-
listartíðindum þessum í kaffiboði
heldri kvenna.
Morgunblaðið/Golli
Álmur sem stendur við Túngötu 6 var valinn tré ársins 1999 af Skógræktarfélagi Íslands. Ingibjörg Sólrún lofaði að verja
hann hnjaski.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. JÚLÍ 2001 C 15
Þeir sem hafa borið hag hjóna-bandsins fyrir brjósti hafa
ítrekað bent á kosti þess, einkum
hvað snertir laga-
leg réttindi, að
það tryggði hjón-
um ótvíræðan rétt
í sambandi við
eignir, lífeyrismál
og erfðamál og
skapaði börnum
meira öryggi.
Þetta er rétt og
satt en mér finnst hins vegar að
það hafi farið lægra að hjónaband
er í raun löghelgað kynferðissam-
band, í það minnsta hefur sú stað-
reynd mun sjaldnar verið í um-
ræðunni. Það hefur heldur ekki
tíðkast að búa fólk sérstaklega
undir hjónaband hvað það snertir.
Menn hafa treyst því að náttúran
sæi bara um slíkt. En þannig er
þetta ekki í sumum öðrum sam-
félögum, þar er tilvonandi hjónum
kennt ýmislegt um ástalíf sem tal-
ið er að komið gæti að gagni. Mér
finnst stundum að fólki sé hér fátt
eitt kennt í sambandi við það sem
sárast brennur á því í einkalífinu.
Það útskrifast úr skólum án þess
að kunna að gagni með peninga að
fara, né heldur hefur það fengið
markvissa þjálfun í hinum flóknu
samskiptum sem náið samlíf gerir
kröfu til – þetta tvennt er þó
grundvöllur fyrir farsæld fólks.
Teikn eru þó um að þetta gæti
farið að breytast hvað ástamálin
snertir. Sem dæmi get ég nefnt, að
ég talaði um daginn við unga konu
sem sagði mér að hún væri að fara
að „gæsa“ vinkonu sína daginn eft-
ir. Ég hváði – hafði ekki heyrt tek-
ið svo til orða áður. Í ljós koma að
hún var að fara í „gæsapartý“ sem
hún, ásamt vinkonum sínum, hélt
einni þeirra sem átti að fara að
gifta sig daginn þar á eftir.
„Og hvað ætlið þið að gera fyrir
hana?“ spurði ég. „Við höfum leigt
magadansmær til að kenna henni
magadans,“ svaraði hún nokkuð
hróðug.
Mig setti hljóða skamma stund
meðan ég hugsaði mig um, en sá
fljótlega að þarna gæti verið um
þjóðráð að ræða. Þar með þyrfti
eiginmaður vinkonunar ekki að
heimsækja vafasama staði til að fá
eftirsótta kynferðislega örvun,
heldur gæti eiginkonan nú bara
svipt af sér svuntunni eftir upp-
vaskið og streðið við að koma
börnunum í bólið og dansað fyrir
hann listilega magadans á eldhús-
gólfinu. Einfalt en áhrifaríkt og til
þess fallið að varðveita ástina og
Visareikninginn.
„Það er bara verst að hún er
með svo lítinn maga, það er víst
best að hafa frekar stóran maga í
magadansi,“ sagði viðmælandi
minn og beit hugsandi í epli.
„Hafðu ekki áhyggjur, maginn á
henni stækkar eftir því sem árin
líða, þannig verður hún æ betri
magadansmær,“ svaraði ég til í
huggunarrómi.
Þetta er í það minnsta er nota-
drýgra veganesti í hjónabandið en
að svínfylla hina tilvonandi brúði
og láta hana síðan ganga í gegnum
margháttaðar blekkingar þar til
hún er gráti nær eins og ég hef
heyrt dæmi um. Hið eina góða við
slíka meðferð er að brúðurinn
þakkar sínum sæla að vera laus við
vinkonurnar og vandræðin af þeim
og hoppar harla fegin upp í öryggi
hjónasængurinnar hjá manninum,
sem lofað hefur fyrir augliti Guðs,
að standa með henni í blíðu og
stríðu. Í framhaldi af umræðunni
um magadansinn velti ég nú fyrir
mér, hvort ekki væri ráð að kenna
brúðgumum eitthvað líka sem að
gagni mætti koma á ástalífsnóttum
hjónabandsins.
Þjóðlífsþankar/Er þetta kannski ráðið?
Magadans fyrir
brúðkaupið
eftir Guðrúnu
Guðlaugsdóttur
HJÓNABANDIÐ, sú ágæta „stofn-
un“ hefur á stundum átt undir högg
að sækja. Einkum átti það í vök að
verjast í rótleysi því sem spratt upp í
vestrænum heimi í kjölfar stúd-
entauppreisnanna 1968. Blómabörn-
um hippatímabilsins þótti hjóna-
bandið staðnað form sambands,
betra væri að maður og kona flyttu
bara saman og yndu svo hvort hjá
öðru meðan hugur þeirra stæði til –
síðan ekki meir.
Sími 555 0455 Sími 564 6440
20%
afsláttur af
barnamyndatökum
í júlí
Höfðabakka 1, sími: 567 2190
Nýjar
myndir
300 kr.