Morgunblaðið - 11.08.2001, Síða 34

UMRÆÐAN
34 LAUGARDAGUR 11. ÁGÚST 2001 MORGUNBLAÐIÐ
E
NSKAN er orðin
bindiefnið í Evrópu,
að því er fram kem-
ur í grein í nýjasta
hefti viðskipta-
tímaritsins Business Week. Fólk
er ekki gjaldgengt á vinnumark-
aðnum nema að hafa gott vald á
enskri tungu, og er þá ekki bara
átt við forstjóra og starfsfólk fjár-
mála- og tæknifyrirtækja, heldur
allan evrópska vinnumarkaðinn.
En í sömu andrá og enskan bindur
Evrópuþjóðir saman stíar hún
þeim í sundur.
Þessi kunnátta er ekki allra.
Rannsóknir hafa sýnt að 41% íbúa
Evrópu segist kunna ensku en að-
eins 29% geta
haldið uppi
samræðum á
tungumálinu.
Það er því
ljóst að mynd-
ast hefur
breitt bil á
milli þeirra
sem hafa kunnáttuna og þeirra
sem ekki hafa hana. Bilið er kyn-
slóðabil, menntunarbil og bú-
setubil.
Þeir sem tala ensku eru farnir
að krefjast 25–35% hærri launa en
þeir sem ekki tala heimstunguna
verðandi. Ritarar sem ekki kunna
ensku verða að gera sér 30% lægri
laun að góðu ef þeir eru svo heppn-
ir að fá vinnu yfir höfuð. Með æ
fleiri alþjóðlegum fyrirtækjum
verður enskukunnátta ekki bara
æskileg heldur nauðsynleg.
Þegar kynslóðin sem nú er kom-
in á miðjan aldur var að hefja störf
voru fá alþjóðleg fyrirtæki starf-
andi í Evrópu en eru nú mörg-
hundruð. Þá sinntu sérstakir sér-
fræðingar samskiptum við erlenda
aðila en nú er litið svo á að sam-
skipti séu auðveld og eigi að vera á
allra færi. Því meiri samskipti, því
betra. Tölvupósturinn hefur auð-
veldað þessa þróun og mörg fyr-
irtæki hafa þá reglu að tölvupóst-
samskipti skuli fara fram á ensku,
hvort sem þau eru á milli manna
með sama móðurmál eða innan
breiðari hóps. Þessi þróun hefur
teygt anga sína til Íslands og fara
tölvupóstsamskipti fram með þess-
um hætti innan sumra fyrirtækja
sem skilgreina sig sem alþjóðleg
fyrirtæki.
Forsvarsmenn ýmissa erlendra
fyrirtækja hafa gengið enn lengra
og gert enskuna að fyrirtækjamáli
og nær það þá út fyrir tölvupóst-
inn. Á öllum starfsstöðvum við-
komandi alþjóðlegra fyrirtækja,
hvort sem þær eru í Þýskalandi,
Finnlandi eða á Spáni, er þá ensk-
an töluð og skrifuð. Stórfyrirtæki
eins og Nokia og Alcatel hafa fyrir
löngu tekið upp þessa stefnu.
Til að slá á hættu á spennu og
togstreitu milli starfsmanna fyr-
irtækja sem hafa sameinast yfir
landamæri hefur enskan verið
gerð að fyrirtækjamáli í stað ann-
ars hvors þeirra tungumála sem
ríktu innan viðkomandi tveggja
fyrirtækja. Þessi varð raunin við
samruna franska fyrirtækisins
Rhone Poulenc og þýska Hoechst
sem sameinuðust í Aventis fyrir
tveimur árum (reyndar var það nú
sterkur leikur að breyta nafninu úr
þessum tveimur tungubrjótum).
Þar sem menntunar- og efna-
hagsástand er gott, í Svíþjóð,
Þýskalandi, Hollandi og víðar í
Vestur-Evrópu, er enskukunnátta
nokkuð góð og fer enn batnandi.
Ísland má telja í hópi þessara
landa. Á Miðjarðarhafssvæðinu og
í Austur-Evrópu er enskukunnátta
í lakara lagi og gerir það að verk-
um að þessi svæði verða undir
hvað varðar erlenda fjárfestingu
og atvinnustig. Til dæmis tala að-
eins 5–10% starfsmanna í ítölskum
bönkum ensku. 67% af Evr-
ópubúum á aldrinum 15–24 ára
tala ensku en 18% af þeim sem eru
eldri en 55 ára.
Íslendingar eiga að íhuga það al-
varlega að skilgreina sig sem tví-
tyngda þjóð. Eitthvað á þessa leið
voru ummæli framámanns í ís-
lensku viðskiptalífi sem í vetur
spunnust um heilmiklar umræður.
Rök athafnamannsins voru á þá
leið að hvort sem Íslendingum lík-
ar það betur eða verr eru þeir
orðnir þátttakendur í alþjóðlegri
samkeppni sem á eftir að aukast á
komandi árum. Business Week
lýsir því greinilega að enskukunn-
átta er orðin nauðsynleg á evr-
ópskum vinnumarkaði. Íslend-
ingar þurfa þó ekki að ýta undir þá
þróun með því að gera ensku enn
hærra undir höfði en nú er.
Vissulega þarf að leggja meiri
áherslu á tungumálanám en nú er
gert. Taka má undir sjónarmið um
að tungumálanám ætti að hefjast
fyrr, þegar nemendur eru enn á
næmiskeiði en því lýkur við 10 ára
aldur. Þá á líka að leggja áherslu á
fleiri tungumál en ensku; Evrópu-
málin. Það er „kúl“ að kunna
ensku. En það er ennþá meira
„kúl“ að geta átt samskipti við við-
skiptavini eða samstarfsmenn á
þeirra móðurmáli sem gæti verið
franska eða finnska. Og það er
ekki síður „kúl“ að tala tungumál
sem á sér langa sögu og sterkar
rætur eins og íslenskan.
Íslensk fyrirtæki, jafnvel þótt
þau kalli sig alþjóðleg fyrirtæki,
eiga ekki að taka upp ensku sem
fyrirtækjamál. Starfsfólk Flug-
leiða á ekki að svara „Æslander“ í
símann, frekar en starfsfólk Eim-
skips ætti að svara „Stímsjipp“.
Allt frá því danskan var hreins-
uð úr íslenskunni hefur stoltið lýst
af Íslendingum yfir þeirri stefnu
að smíða nýyrði yfir ný fyrirbæri
sem fram koma. Við segjum þyrla
og tölva með glampa í augum (en
að reyna að útskýra slíka nýyrða-
smíð t.d. á norsku er þrautin
þyngri). Yngri kynslóðin kann að
meta þetta þrátt fyrir allt tal um
viðskiptatækifæri í útlöndum.
Mér bregður við þegar farið er
að slaka á í þessum efnum. Okkur
þykir t.d. sjálfsagt að teiknimyndir
séu talsettar og titlar þeirra ís-
lenskaðir. Teiknimyndin Shrek er
nú sýnd í nokkrum kvikmynda-
húsum, talsett á íslensku að vísu,
nema söngvarnir, en aðalpersónan
ófrýnilega, Shrek, heitir ekki
Skelkur eða Skrekkur eins og ligg-
ur beint við, heldur er hann kall-
aður „Srekk“ sem mörgum þykir
erfitt að bera fram og enginn skil-
ur. Kvikmyndahúsafrömuðir eiga
ekki að sleppa með skrekkinn.
Evrópu-
málin
Allt frá því danskan var hreinsuð úr ís-
lenskunni hefur stoltið lýst af
Íslendingum yfir þeirri stefnu
að smíða nýyrði yfir ný fyrirbæri sem
fram koma. Við segjum þyrla og
tölva með glampa í augum.
VIÐHORF
Eftir
Steingerði
Ólafsdóttur
steingerdur-
@mbl.is
ÓLAFUR G. Einarsson, fyrrver-
andi forseti Alþingis, ráðherra og
stjórnarmaður í Lyfjaverslun Ís-
lands hf., núverandi
formaður bankaráðs
Seðlabanka Íslands,
ritar kostulega grein í
Morgunblaðið fimmtu-
daginn 9. ágúst. Í
henni er fjallað um
mál, sem mikið hefur
verið í fjölmiðlum á
þessu sumri, og varð-
ar tilraun fyrrverandi
stjórnar Lyfjaverslun-
ar Íslands hf. til að
láta Lyfjaverslunina
kaupa hlutafé í Frum-
afli hf. af Jóhanni Óla
Guðmundssyni á 860
milljónir króna. Sama
dag birtist viðtal við
Ólaf í DV um málið.
Nauðsynlegt er að fara nokkrum
orðum um þessi útspil formanns
bankaráðsins.
Vanhæfur?
Ólafur segist, áður en hann varð
við beiðni um að taka sæti í stjórn
LÍ, hafa haft mikinn áhuga á starf-
semi Frumafls og fyrirætlunum
þess um rekstur á vistheimili fyrir
aldraða í Sóltúni. Kveðst hann hafa
átt þess kost fyrir atbeina Jóhanns
Óla að fylgjast með þróun þessa
verkefnis og stundum að leggja orð
í belg. Sér hafi verið vel kunnugt
um áhuga innan LÍ á að kaupa
Frumafl. Þess vegna hafi hann orð-
ið við beiðni um að taka sæti í
stjórn LÍ.
Hvað er formaður bankaráðsins
hér að segja? Hann er að lýsa því,
að hann hafi tekið sæti í stjórn
þessa markaðshlutafélags gagn-
gert í þeim tilgangi að láta það
kaupa Frumafl af stærsta hluthaf-
anum í félaginu, Jóhanni Óla Guð-
mundssyni. Verða orð Ólafs jafnvel
skilin svo að hann hafi sjálfur verið
þátttakandi í starf-
semi þessa félags, að
minnsta kosti sem
sérstakur áhugamað-
ur og einhvers konar
ráðgjafi. Ólafur G.
Einarsson var kosinn í
stjórn LÍ með tilstyrk
atkvæða Jóhanns Óla
Guðmundssonar. Í 56.
gr. laga um hlutafélög
eru lagðar skorður við
því að stjórnarmenn í
hlutafélögum taki þátt
í meðferð máls ef þeir
hafa þar verulegra
hagsmuna að gæta
sem fara í bága við
hagsmuni félagsins.
Verður ekki betur séð
en Ólafur G. Einarsson hafi, af
þeim ástæðum sem hann sjálfur
lýsir í grein sinni, verið vanhæfur
til að fjalla um kaupin á Frumafli í
stjórn LÍ.
700 milljónir
fyrir ekki neitt
Ólafur fjallar um málið í grein
sinni án þess að nefna verðið sem
átti að greiða fyrir Frumafl einu
orði. Ágreiningurinn um málið inn-
an LÍ snerist þó einungis um verð-
ið. Ólafur virðist telja, að allir þeir
sem sýnt höfðu áhuga á að kaupa
Frumafl hafi viljað gera það án til-
lits til verðs. Svo mikið er ljóst, að
Ólafur vildi láta LÍ kaupa án tillits
til verðs. Hann vildi láta þetta
markaðshlutafélag greiða hluthaf-
anum í LÍ, Jóhanni Óla Guðmunds-
syni, 860 milljónir króna fyrir
Frumafl. Í lögum um hlutafélög
eru skýr ákvæði um hvernig
standa skuli að ákvörðunum um af-
hendingu á aukningarhlut í félagi,
þegar endurgjaldið er annað en
reiðufé, eins og hér var. Þar þarf
m.a. að koma til mat hlutlausra
sérfræðinga um að verðmætið
svari að minnsta kosti til hins um-
samda endurgjalds. Það er ekki
nóg með að formaður bankaráðs
Seðlabankans hafi viljað láta þetta
markaðshlutafélag kaupa þessa
hluti af Jóhanni Óla, án þess að
farið yrði að þessum lagaákvæðum.
Hann vildi hreinlega að hlutirnir
yrðu keyptir á 860 milljónir króna,
án þess að hinn lögmælti undirbún-
ingur ætti sér stað. Ekki veit ég,
hvort Ólafi G. Einarssyni var
kunnugt um það í júnímánuði, að
viðskiptabanki LÍ hafði að beiðni
stjórnar félagsins metið verðmæti
Frumafls á 100–150 milljónir
króna, en þar var aðeins um að
ræða mat á viðskiptavild þar sem
eigið fé félagsins var óverulegt.
Stjórnarformaðurinn, Grímur Sæ-
mundsen, afpantaði matið þar sem
það hentaði ekki fyrirætlunum
þeirra Ólafs og fleiri stjórnar-
Jón Steinar
Gunnlaugsson
Viðskipti
Það blasir við, segir Jón
Steinar Gunnlaugsson,
að hér var gerð tilraun
til að afhenda þessum
stóra hluthafa í LÍ fjár-
muni út úr félaginu, sem
nema sýnilega meira en
700 milljónum króna,
fyrir ekki neitt.
Formaður banka-
ráðs Seðlabankans
LYFJABANNI var
upphaflega komið á að
kröfu almennings eftir
dauðsföll á leikvangi
fyrir allra augum
vegna misnotkunar
lyfja. Þetta var árétt-
að á fundi Alþjóða-
ólympíunefndarinnar
(IOC) í Lausanne
1999 með þátttöku
stjórnvalda og að
lyfjareglur ættu að
gilda jafnt fyrir alla.
Íþróttamenn krefðust
tíðra prófa og ákveð-
inna refsinga. Megin-
þorri lyfja á bannlista
eru hinsvegar fullkomlega réttmæt
lyf í læknisfræði séu þau notuð
rétt. Á listanun er t.d. hjartalyf, in-
súlín og hormónalyf. Lyf er sett á
listann þegar vitað er að íþrótta-
menn eru farnir að misnota þau.
Sigríður heldur því fram að af
listanum séu aðeins insúlin og ast-
malyf leyfð með undanþágu. Sig-
ríður VEIT MIKLU BETUR. Hún
hefur undir höndum skrá, ítarleg-
an lista Alþjóðakörfuboltasam-
bandsins yfir sjúkdóma, sem
þarfnast lyfja úr öllum flokkum
listans, t.d. testósteróns, vaxtar-
hormóns og jafnvel amfetamíns
(ofvirkni). Íþróttamenn verða þá
að leggja fram sannanlegar lækn-
isfræðilegar upplýsingar og stund-
um undirgangast ákveðið eftirlit. Í
síðasta lagi verða þeir að segja frá
lyfjanotkun við próf-
töku. Enginn munur
er gerður á lyfjum,
sjúkdómum eða ein-
staklingum, nema far-
ið er að krefjast ít-
arlegri sannana um
astma vegna þess
fjölda sem segist hafa
þann sjúkdóm. Afrit
af jákvæðu prófi fer
jafnframt til IOC og
viðkomandi alþjóða-
sérsambands og er því
aldrei prívatmál.
Við Sigríður erum
sennilega aðeins sam-
mála um eitt. Hvorugt
okkar gæti fundið það alþjóðasér-
samband sem tæki gild læknisvott-
orð eftir að íþróttamaðurinn er bú-
inn að lýsa því yfir skriflega að
hann taki engin lyf og hafi því
enga sjúkdóma, hvað þá ef vott-
orðið sannar ekkert. Íþróttamað-
urinn yrði að taka út refsingu, ann-
að gerði lyfjaeftirlit marklaust ef
jafnræði ætti að ríkja meðal
íþróttamanna. Sýknun í slíku til-
felli þrátt fyrir skriflegt álit IOC,
viðkomandi alþjóðasérsambands
og læknaráðs er einsdæmi í sögu
lyfjaeftirlits og gerist ekki vegna
orðalags reglugerðar.
Sigríður biður mig að rökstyðja
ásakanir í garð forseta ÍSÍ um
íhlutun í val íþróttamanna til lyfja-
prófs, framkvæmd refsinga og
ákærur. Það gerði ég skilmerki-
lega á fundi ÍSÍ sem hún stjórnaði
og á að vera skráð í fundargerð
fyrir alla að sjá.
Sigríður segir mig bæði vera
höfund og jafnframt vankunnugan
um lyfjareglur, þær eiga að vera
bæði fullkomnar en þarfnist endur-
skoðunar! Fleiri rangfærslur og
mótsagnir bendi ég ekki á að sinni.
Síðustu orð Samaranch, fráfar-
andi forseta IOC, voru að betur
þyrfti að gera í lyfjamálum. Fyrstu
orð Rogge, nýkjörins forseta, voru
að það yrði forgangsatriðið. Af-
staða og framgangur forseta og
varaforseta ÍSÍ er ekki í samræmi
við stefnu IOC. Þau hljóta að end-
urskoða stöðu sína í íþróttahreyf-
ingunni.
Athugasemdir
vegna greinar Sigríðar
Jónsdóttur
Birgir Guðjónsson
Lyfjamisnotkun
Afstaða og framgangur
forseta og varaforseta
ÍSÍ, segir Birgir
Guðjónsson, er ekki í
samræmi við stefnu
Alþjóðaólympíu-
nefndarinnar.
Höfundur er í læknanefnd Alþjóða-
frjálsíþróttasambandsins og situr
þing þess í Edmonton, Kanada