Morgunblaðið - 25.09.2002, Blaðsíða 23

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. SEPTEMBER 2002 23
FJÖLMIÐLAR
hafa verið að færa
okkur fréttir sem
hljóta að vekja
áhyggjur og spurning-
ar um framtíð heilsu-
gæslunnar; þess hluta
heilbrigðiskerfisins
sem á að standa al-
menningi næst.
Meginkröfu heilsu-
gæslulækna er lýst
þannig í grein Emils
Sigurðssonar, yfir-
læknis, í Morgun-
blaðinu 14. þ. m.: „...
fái sömu grunnlaun og
sjúkrahúslæknar og
sömu möguleika til að
opna eigin stofur með samningum
við Tryggingastofnun ríkisins“.
Krafan hlýtur að vekja ugg meðal
fólks sem skoðar hana í ljósi frétta
af úttekt Ríkisendurskoðunar á
rekstri sem fer fram á eigin stofum
lækna og gagnrýni sem þar kemur
fram á þann rekstur. Enn alvar-
legri virðist vandinn þegar niður-
staða af úttekt Ríkisendurskoðunar
á heilsugæslunni í Reykjavík er
tekin með í myndina. Áhyggjuefni
sem þessi blasa við:
– Útgjöld Tryggingastofnunar
vegna hverrar komu til læknis með
eigin stofu hafa tvöfaldast á ár-
unum 1997–2001 og heildarútgjöld-
in á sama tíma um 133,4%. Út-
gjöldin fara jafnan fram úr
fjárlögum.
– Það virðist tíðkast að læknar,
sem taka full laun eða því sem
næst á sjúkrahúsum, séu einnig
með stofurekstur sem telst full
vinna og jafnvel meira en það.
– Komum á hvert ársverk læknis
í heilsugæslunni í Reykjavík fækk-
aði um tæplega fimmtung á ár-
unum 1997–2001.
Við blasir að framundan séu
skattahækkanir og/eða komu-
gjaldahækkanir ef stofurekstur
heimilislækna verður ofan á. Þá
mundi fjölga stórlega læknum sem
starfa innan kerfis sem gerir þeim
unnt að hamast í tvöfaldri vinnu og
tvöfalda kostnaðinn á fimm árum.
Þeir sem fara til lækna á einkastof-
um eru eins og kunnugt er í eins
konar viðskiptasambandi við lækn-
inn, en þriðji aðili, Tryggingastofn-
un, greiðir þó meginhluta verðsins.
Arðvænlegur rekstur
læknastofu byggist á
því að fá sem flesta í
heimsókn sem oftast
og afkasta sem flest-
um verkeiningum á
sem skemmstum tíma.
Fastlaunakerfið virðist
heldur ekki hagkvæm
lausn eða stytta bið á
heilsugæslustöð ef það
dregur úr afköstum
lækna og leiðir til þess
að sá hluti vinnutím-
ans sem þeir verja
með sjúklingunum
dregst saman eins,
sbr. úttektina á heilsu-
gæslunni í Reykjavík.
Almannahagsmunir krefjast þess
að leitað sé lausna sem efla heilsu-
gæsluna þannig að biðlistar hverfi
og kostnaður við móttöku og með-
ferð verði sem minnstur. En hvern-
ig á að fara að því?
Torskilin afstaða ráðherra
Það sem fjölmiðlar hafa undan-
farnar vikur haft eftir heilbrigð-
isráðherra um launakerfi heilsu-
gæslulækna virðist mér torskilið og
ekki nógu traustvekjandi. Í viðtali
við Mbl. 14. sept. segir ráðherrann
að hjá hans fólki standi vilji til þess
„... að launakerfið verði rýmkað,
svigrúm læknanna aukið og fast-
launakerfið verði afnumið“. Þetta
liggur beinast við að túlka þannig
að ráðherrann sé að gangast inná
allsherjar einkastofurekstur heilsu-
gæslulækna. Hann ræðir um kerfið
eins og það sé rekið fyrir lækna en
ekki almenning. Háttvirtum kjós-
endum líst vafalaust illa á þetta
enda margir hneykslaðir á síðustu
fréttum af ótrúlegum greiðslum
sem renna til einkarekstrarins af
almannafé. En þess ber að gæta að
ráðherrann tekur í sama blaði und-
ir tillögur frá forráðamönnum
heilsugæslunnar á höfuðborgar-
svæðinu um að gefa læknum kost á
að velja milli fastra launa eða vera
að hluta til á föstum launum og að
hluta til með verkagreiðslur. Miðað
við niðurstöður áðurnefndrar út-
tektar virðist það heldur ekki væn-
legur kostur. Opnar líka leið fyrir
akkorðsvinnu sem getur ógnað
heilsu læknanna. (Ég þori ekki að
halda því fram að hún geti bitnað á
sjúklingum.) Ef að er gáð má þó
útfæra síðarnefndu leiðina þannig
að allir hafi hag af: læknar, vald-
hafar og almenningur.
Lausn vandans
Ég tel að sú útbreidda skoðun að
samningsstaða ríkisins sé veik ef
læknar í leit að auknum tekjum
segja upp stöðu sinni eða samn-
ingum sé byggð á misskilningi. Þeir
geta einfaldlega farið í rekstur án
þátttöku ríkisins. Almannahags-
munir leyfa ekki að einhverjir at-
vinnurekendur hafi krana inn í rík-
issjóð og geti látið renna úr honum
til sín umfram það sem fjárlög
heimila. Það vita læknar eins vel og
aðrir og hljóta að gæta virðingar
sinnar með því að verða ekki oftar
bendlaðir við slíkt. Með hliðsjón af
þessu ættu fulltrúar almennings í
samningum við lækna að bjóða
þessa kosti:
1) Góð föst laun fyrir vel skil-
greinda fasta vinnu (verkeiningar)
og eðlilegt eftirlit með framkvæmd-
inni.
2) Læknum á föstum launum
gefist tækifæri til að fá allt að 25%
meira en þau þannig að það op-
inbera greiði verkin að mestu ef
þeir vilja að auki vinna sem verk-
takar, þ. e. vinna umfram það sem
skilgreint er í launasamningi.
3) Ríkið haldi áfram að taka þátt
í kostnaði þeirra sem leita til lækna
sem einungis reka stofur með svip-
uðum hætti og nú eftir leiðrétt-
ingar í samræmi við ábendingar
Ríkisendurskoðunar og reynsluna
sem fengin er af framkvæmd nú-
gildandi samninga. Greiðslur til
hvers læknis með stofu miðist við
hámarkið 1.25 faldan rekstur.
4) Öllum læknum verði heimilt að
reka stofur án þátttöku hins op-
inbera í kostnaði við reksturinn eða
kostnaði þeirra sem þangað leita.
Raunar er það síðastnefnda
heimilt og því minnisatriði fremur
en samningsatriði. Samninga á
þennan veg ætti ekki aðeins að
bjóða heilsugæslulæknum heldur
einnig öðrum sérfræðilæknum.
Takist slíkir samningar vinnst
margt fyrir alla aðila: Læknum
bjóðast góðar tekjur og dregið get-
ur úr hættu á að þeir ofgeri sér við
vinnuna. Þeir sem vilja leggja
nokkuð á sig til að afla sérstakra
tekna eiga þess kost, sbr. 2. og 3.
liður. Þeir sem vilja reyna að afla
sér óvenjulegra tekna hafa leiðina
sem nefnd er í 4. lið. Þeir sem eiga
nóga peninga geta keypt sér ekta
einkarekna þjónustu. Þar með losn-
ar hið opinbera við kostnað vegna
meðferðar þeirra og getur látið
aðra njóta þess sem þannig spar-
ast. Almenningur sér að þeir
fulltrúar hans sem fara með rík-
isvaldið reyna að nýta skynsamlega
það fé sem varið er til heilbrigð-
isþjónustu.
Launakerfi í heilsu-
gæslunni og
almannahagur
Hörður
Bergmann
Heilsugæsla
Við blasir að framundan
séu skattahækkanir og/
eða komugjaldahækk-
anir, segir Hörður
Bergmann, ef stofu-
rekstur heimilislækna
verður ofan á.
Höfundur er kennari og rithöfundur.
HREINN Loftsson, lögmaður,
skrifar grein í Morgunblaðið
þriðjudaginn 24. þ.m. Fyrirsögnin
er: Hvenær opnar Haraldur póst-
inn? Ég get upplýst lögmanninn
um að svarið við spuringu hans er
ekki flóknara en svo að Haraldur
opnar póstinn til sín þegar honum
berst hann í hendur. Fyrr ekki.
Ég hef opinberlega fundið að
því að bréf lögmannsins til mín,
dagsett 20. september 2002, skuli
berast fjölmiðlum áður en ég fæ
vitneskju um tilvist og efni þess.
Eflaust hefur bréfið verið sent öll-
um fjölmiðlum á föstudagskvöldið.
Afrit bréfsins voru send dóms-
málaráðherra og ríkissaksóknara.
Ég veit ekki hvenær afritin bárust
þeim eða hvort ráðherra og rík-
issaksóknari hafi verið krafin
svara um efni bréfsins yfir helgina
eða síðar enda skiptir það kannski
engu máli.
Mér skilst á lögmanninum að
mér hafi borið embættisleg skylda
til að svara erindi hans opinber-
lega þótt ég hafi ekki fengið vitn-
eskju um innihald þess eða ráð-
rúm til að kynna mér það.
Lögmaðurinn hefur upplýst að
bréfið hafi verið sent embætti rík-
islögreglustjóra að kvöldi föstu-
dagsins 20. september þegar emb-
ættið var lokað yfir helgina. Því
barst mér bréfið á mánudegi 23.
þ.m. og fól saksóknara efnahags-
brotadeildar ríkislögreglustjóra
að undirbúa svar embættisins. Ég
hafnaði beiðni fjölmiðla um að tjá
mig efnislega um innihald bréfs
lögmannsins og benti á að ég tjái
mig ekki um erindi sem mér hafa
ekki borist í hendur og ennfremur
að lögmaðurinn muni fá formlegt
svar ríkislögreglustjóra við fyrsta
tækifæri. Ég tel þessa málsmeð-
ferð í samræmi við rétta stjórn-
sýsluhætti og eðlilega embættis-
færslu. Að mínu mati er
aðfinnsluvert af embættismanni
að fjalla opinberlega um erindi
sem hann hefur ekki fengið í hend-
ur og á eftir að fjalla málefnalega
um, hvað þá um rannsóknir saka-
mála. Þá skiptir engu máli þótt
lögmaðurinn sjálfur vilji fá svar í
gegnum fjölmiðla. Reyndar minn-
ist ég þess ekki, á alllöngum emb-
ættisferli, að erindi lögmanns hafi
borið að með slíkum hætti sem hér
um ræðir. Kannski vakti það ekki
fyrir lögmanninum að fá svar með
venjubundnum hætti stjórnsýsl-
unnar heldur að vekja fjölmiðla-
umræðu um erindi hans. Ef svo er
þá hefði hann ekki átt að senda
mér embættiserindi heldur skrifa
grein eða láta taka við sig viðtal í
fjölmiðlum. Allt gott um það að
segja. Hins vegar gengur sá mála-
tilbúnaður ekki upp að tala um op-
ið bréf til mín. Ég hef engar at-
hugasemdir við það að
lögmaðurinn sendi fjölmiðlum til
birtingar svar ríkislögreglustjóra,
þegar það berst honum.
Lögmaðurinn verður að sætta
sig við það að sama málsmeðferð
eigi við um erindi hans og um önn-
ur erindi sem ríkislögreglustjóra
berast.
Sama máls-
meðferð og
hjá öðrum
Haraldur Johannessen
ríkislögreglustjóri
Skólavörðustíg 21, sími 551 4050.
Viskustykki
Til í níu mynstrum
Klapparstíg 44,
sími 562 3614
10 tegundir - Verð kr. 1.995
Nýkomin aftur
skurðabretti
Gjafavara – matar- og kaffistell .
All ir verðflokkar.
- Gæðavara
Heimsfrægir hönnuðir
m.a. Gianni Versace.
VERSLUNIN
Laugavegi 52, s. 562 4244.