Morgunblaðið - 28.02.2004, Qupperneq 22

ERLENT
22 LAUGARDAGUR 28. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Tangarhöfða 1 • 110 Reykjavík • Símar 567 2357 og 893 9957
Fleiri húsbílar
væntanlegir í mars og apríl
Sjón er sögu ríkari
Komið og skoðið úrval af húsbílum
Umboð á Akureyri:
Sigurður Valdimarsson
Óseyri 5
OFT hefur verið sagt að Vínlands-
kortið sem fannst árið 1957, sé of
gott til að geta verið satt. Kortið er
um 35 sinnum 48 sentimetrar að
stærð og á pergamenti sem talið er
fullvíst að sé gamalt, frá 15. öld. Sé
það ósvikið er það elsta kort í heimi
sem sýnir ekki aðeins Ísland, Græn-
land heldur líka hluta af Norður-
Ameríku, að vísu eins og um stóra
eyju sé að ræða. Haldin verður ráð-
stefna fræðimanna í Kaupmanna-
höfn í maí til að fjalla um kortið, að
sögn danska blaðsins Berlingske
Tidende og má búast við að þar
verði heitt í kolunum.
Grænland er á Vínlandskortinu
sýnt í fyrsta sinn sem eyja, eins og
bent er á í grein í bandaríska
blaðinu sThe Washington Post. En
Kirsten Seaver, norskfæddur
kortafræðingur sem býr í Kali-
forníu, er meðal efasemdarmanna.
Hún bendir á að jafnvel þótt frá-
sagnir af ferðum Leifs Eiríkssonar
og fleiri Grænlendinga/Íslendinga/
Norðmanna hafi getað borist frá Ís-
landi til evrópskra kortagerð-
armanna sé útilokað að þeir hafi
vitað að Grænland hafi verið eyja.
Vissulega hafi loftslag verið
nokkru hlýrra en nú en ekki svo að
menn hafi getað siglt umhverfis
Grænland á farkostum þeirra tíma.
En vísindamenn hjá Smithsonian-
stofnuninni í Bandaríkjunum segja,
að rannsóknaniðurstöður sem birt-
ust í fyrra um að Vínlandskortið
svonefnda væri falsað, byggist á
röngum ályktunum sem dregnar
hafi verið af fyrirliggjandi vísbend-
ingum um efni í blekinu á kortinu.
Fram kemur á vefnum innovations-
report.com að vísindamennirnir
segja að einnig sé hægt að nota
rannsóknir á blekinu til að styrkja
þá trú að kortið sé ófalsað.
Vínlandskortið er geymt í bóka-
safni Yale-háskóla og er metið á um
20 milljónir dala, um 1.500 milljónir
króna. „Margir fræðimenn eru
sammála um að ef Vínlandskortið
sé ófalsað sé það eina kortið sem
sýni Norður-Ameríku áður en Kól-
umbus kom þangað,“ segir Jacquel-
ine Olin, sérfræðingur hjá Smit-
hsonian. „Dagsetning þess er því
mikilvæg til að staðfesta að Evr-
ópubúar hafi vitað af landsvæðinu
vestan Norður-Atlantshafsins og
varpa fram spurningum um hvort
Kólumbus hafi vitað af því,“ er haft
eftir Olin á vefsíðunni innovations-
report.com.
Gamalt bókfell en blekið?
Í júlí í fyrra birtust tvær vís-
indagreinar um Vínlandskortið,
önnur í tímaritinu Radiocarbon þar
sem komist er að þeirri niðurstöðu
að pergamentið eða bókfellið, sem
kortið er teiknað á, sé frá árinu
1434 eða þar um bil, og hin í ritinu
Analytical Chemistry, þar sem því
var haldið fram að kortið sé fölsun
frá 20. öld en teiknarinn hafi notað
bókfell frá miðöldum.
En Olin, sem átti hlut að grein-
inni í Radiocarbon, hefur nú skrif-
að nýja grein í Analytical Chem-
istry. Segir hún, að þar sem ekki sé
deilt um aldur bókfellsins, liggi
lausnin á deilunni um aldur korts-
ins í sjálfu blekinu, ekki bókfellinu.
Fyrir tíma prentverksins, sem kom
til sögunnar seint á 15. öld í Evr-
ópu, voru handrit skrifuð með
bleki. Í greininni, sem birtist í Ana-
lytical Chemistry í fyrra, og skrifuð
var af vísindamönnum við Univers-
ity College í Lundúnum, var nið-
urstaðan sú að efni í blekinu sanni
að kortið hafi verið gert eftir árið
1923. Eldri rannsóknir hafa bent til
sömu niðurstöðu en deilt hefur ver-
ið um umrætt efni í blekinu þar sem
það finnst einnig í náttúrunni.
Olin segir, að þvert á móti bendi
rannsóknir á blekinu til að kortið
sé ófalsað og rökstyður það með
ýmsum hætti. Hún segir m.a. að
kopar, ál og zink, sem finnast í
bleki Vínlandskortsins, finnist einn-
ig í miðaldableki. Segir Olin að
engir falsarar á fyrri hluta 20. ald-
ar hafi getað búið yfir svo ná-
kvæmri þekkingu á slíku bleki.
Aðrir hafa auk þess bent á að kort-
ið á bókfellinu hafi verið bundið inn
í bók úr pappír sem sannanlega
hafi verið framleiddur í Basel í
Sviss á 15. öld.
Dularfullur uppruni
Kirsten Seaver telur að þýskur
jesúíti og frægur kortasérfræð-
ingur, Franz Fischer, sem lést
1944, hafi viljað gera nasistum
grikk með því að falsa kortið. Nas-
istar vildu í áróðri sínum ávallt ýta
undir hugmyndir um hið merka
framlag þýskra og norrænna
manna til sögunnar, þ. á m. varð-
andi landafundi. Fischer hafi notað
gamalt bókfell sem nóg sé til af,
dregið upp sitt eigið kort og áletr-
anir og sett í textana fjölmargar
vísanir til kaþólskra trúboða og
Rómarkirkjunnar. Þá kæmust
menn að þeirri niðurstöðu við nán-
ari skoðun að Páfagarður hafi í
reynd staðið fyrir landafundunum
en ekki norrænu ofurmennin. Einn-
ig segir hún að hæfir kortafræð-
ingar sjái fljótlega að Fischer hafi
verið að stríða mönnum, sumir
textarnir séu þess eðlis.
Áðurnefndur Fischer fann á sín-
um tíma elsta kort sem vitað er um
með nafninu America er seinna
varð heiti heimsálfunnar allrar.
Heitið er dregið af skírnarnafni
Ítalans Amerigo Vespucci sem rit-
aði mikið um landafundina.
Deilt hefur verið um Vínlands-
kortið frá því á sjöunda áratug síð-
ustu aldar. Paul nokkur Mellon gaf
þá Yale-háskóla í Bandaríkjunum
kortið. Það hafði Mellon keypt á
sjötta áratugnum af manni í Con-
necticut í Bandaríkjunum. Sá upp-
lýsti aldrei hvernig kortið komst í
hendur hans.
Vínlands-
kortið ófalsað?
Efnafræðingur við Smithsonian-
stofnunina dregur í efa eldri nið-
urstöður rannsókna á blekinu
AP
Vínlandskortið umdeilda. sem sýnir lönd við vestanvert Atlantshaf.
BJÖRGUNARSVEITIR hafa fund-
ið lík forseta Makedóníu, Boris Traj-
kovski, og sex annarra manna í flaki
flugvélar hans, sem fórst í fyrradag í
slæmu veðri í fjalllendi um tuttugu
kílómetra suðvestur af borginni
Mostar í Bosníu-Hersegóvínu. „Öll
líkin eru í flakinu. Enginn komst af,“
sagði talsmaður flugmálayfirvalda í
Bosníu, Mirsad Teskerdzic.
Merki voru um eld í flakinu og
voru flest líkin illa brunnin en ekki
er hægt að slá neinu föstu um orsak-
ir slyssins. Makedónski varn-
armálaráðherrann, Vlado Buc-
kovski, sagði þó að ekki benti neitt til
bilunar í vélinni sjálfri. Svarti kass-
inn með segulbandsupplýsingum um
flug vélarinnar er fundinn og munu
sérfræðingar í Skopje, höfuðborg
Makedóníu, nú rannsaka hann.
Flugvél forsetans, af gerðinni
Beechcraft King Air, fórst í svarta-
þoku í fjalllendi, sem þakið er jarð-
sprengjum, milli Mostar og Stolac,
sem var á víglínu stríðsins í Bosníu,
er háð var á árunum 1992 til 1995.
Áhöfn þyrlu fann flakið rúmum sól-
arhring eftir að flugvélin hvarf af
ratsjárskjám flugumferðarstjóra á
flugvellinum í Mostar þangað sem
ferð forsetans var heitið.
Lýst hefur verið yfir þjóðarsorg í
Makedóníu og Bosníu-Hersegóvínu í
dag vegna hins sviplega dauðdaga
forsetans.
Reuters
Sprengjuleitarmaður við flakið af flugvél Trajkovskis Makedóníuforseta í
gær. Mikið er af jarðsprengjum á svæðinu.
Lík Trajkovskis fundið
Rotimlja í Bosníu-Hersegóvínu. AFP.
AYATOLLAH Ali Sistani, einn af
helstu trúarleiðtogum sjíta í Írak, hef-
ur fallist á það mat Sameinuðu þjóð-
anna að ekki sé
raunhæft að ætla
að hægt verði að
halda kosningar í
Írak fyrir lok júní,
en þá hyggjast
Bandaríkjamenn
framselja völd sín
í landinu í hendur
heimamönnum.
Hann vill hins
vegar fá tryggingu fyrir því að kosn-
ingarnar verði haldnar á þessu ári.
Sistani sendi frá sér yfirlýsingu frá
hinni helgu borg, Najaf, í fyrradag en
þar lýsti hann því yfir að hann vildi að
öryggisráð SÞ ályktaði um kosningar
í Írak og að m.a. yrði ákveðin dag-
setning vegna kosningahaldsins.
Sistani hafði krafist þess að kosn-
ingarnar færu fram fyrir valdafram-
salið 1. júlí nk. Sérfræðingar SÞ kom-
ust hins vegar að þeirri niðurstöðu
fyrr í vikunni að ekki yrði hægt að
halda kosningar, sem mark væri á
takandi, fyrr en undir lok ársins í
fyrsta lagi. Um leið og Sistani lýsti því
yfir að hann myndi una þessum úr-
skurði SÞ fór hann fram á að sú
stjórn, sem tekur við af Bandaríkja-
mönnum 1. júlí, legði allt kapp á að
skipuleggja kosningar fyrir árslok.
Sistani vill
kosningar
fyrir árslok
Bagdad. AFP.
Ali al-Sistani