Morgunblaðið - 25.04.2005, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 25. APRÍL 2005 21
á Íslandi
desem-
veitti
tokk-
„Tuttugasta öldin er óhugsandi
án Halldórs Laxness,“ sagði Þór-
arinn Eldjárn, rithöfundur og
stjórnarformaður Gljúfrasteins,
m.a. í erindi sínu. „Hins vegar get-
um við hugsað okkur Halldór Lax-
ness án tuttugustu aldarinnar,“
bætti hann við. „Halldór er og
verður Den tusindårige Islænding
(þúsund ára Íslendingurinn),“
sagði hann að lokum og uppskar
mikið lófatak.
Þar vísaði hann til titils sögu á
dönsku sem Halldór skrifaði ungur
að árum og birtist á forsíðu Berl-
ingske Tidende árið 1919. Þórarinn
sagði frá því að Halldór hefði viljað
ná til fleiri lesenda en Íslendinga
og því ákveðið að skrifa á dönsku,
sem Íslendingar lögðu að jöfnu við
heimsmál á sínum tíma. Sem betur
fer hefði hann snúið aftur til ís-
lenskunnar eftir „ytri og innri
ferðalög þar sem viðkomustaðirnir
voru margir og mikilvægir“.
Heimir Pálsson, lektor í íslensku
við Uppsalaháskóla, og Bo Ralph,
prófessor og meðlimur í sænsku
akademíunni, fjölluðu báðir um
sænska skáldið August Strindberg
í erindum sínum. Halldór Laxness
var tíu ára að aldri þegar Strind-
berg lést, en verk Strindbergs áttu
eftir að hafa mikil áhrif á ritstörf
Halldórs. Strindberg sjálfur var
undir talsverðum íslenskum áhrif-
um, hann var unnandi íslensks
máls, íslensku fornsagnanna og
bókmennta alla tíð og gekk jafnvel
svo langt að leggja til að tekin yrði
upp íslenskukennsla í stað latínu-
kennslu í Svíþjóð í grein sem birtist
árið 1872, að því er fram kom í máli
Bo Ralph.
„Það má halda því fram að
Strindberg hafi staðið í ævilöngu
ástarsambandi við íslenska tungu
og íslenskar bókmenntir,“ sagði Bo
Ralph m.a. Hann bætti því við að
Strindberg hefði haft dálæti á öllu
norrænu, einnig dönsku. „Þar
stendur Strindberg langt frá Lax-
ness,“ sagði Bo Ralph og vitnaði í
Jón Hreggviðsson í Íslandsklukk-
unni sem „kvað að vísu eitt gat oní
Helvíti vera á landinu, og mætti oft
heyra dönsku uppum gatið…“
Dáleiddur af Strindberg
Heimir Pálsson greindi frá því að
Inferno eftir August Strindberg
hafi haft mikil áhrif á Halldór Lax-
ness. „Það má segja að hann hafi
verið dáleiddur af Inferno,“ sagði
Heimir m.a. Vegna dálætis á
Inferno og Strindberg hafi Halldór
m.a. ákveðið að ferðast til Svíþjóð-
ar frá Kaupmannahöfn um 1919.
Það vakti hlátur áheyrenda þegar
Heimir las upp úr frásögn Halldórs
sjálfs þar sem fram kom að skáldið
hefði gefist upp á því að finna
Stokkhólm á korti. Úr varð að hann
fór til Helsingborgar til að kynnast
föðurlandi Strindbergs. Áhrif
Strindbergs á Halldór voru þó ekki
bundin við Inferno því Heimir
greindi frá því að við lestur Sjálf-
stæðs fólks eftir Halldór og
Draumleiks eftir Strindberg mætti
greina samræður tveggja stórra
rithöfunda.
Athöfnin fór fram á sænsku á
fæðingardegi Halldórs Laxness og
alþjóðlegum degi bókarinnar í
Börssalen sem dregur nafn sitt af
húsinu sem hann er í, en þar var
Kauphöll áður starfrækt. Salurinn
er hátíðarsalur Sænsku Akadem-
íunnar og í þessum sal er ávallt til-
kynnt hver hlýtur Nóbels-
verðlaunin. Svavar Gestsson
sendiherra sagði viðeigandi að
næsti Nóbelsverðlaunahafi sem
Nóbelssafnið mun fjalla um í sýn-
ingu, væri Albert Einstein. Þannig
ætti það að vera að mati Íslend-
inga. „Það er annars ómögulegt að
útskýra mikilvægi Halldórs Lax-
ness fyrir Íslendinga,“ sagði sendi-
herrann í lok athafnarinnar, áður
en hann afhenti þátttakendum bók-
ina Úngfrúin góða og húsið á
sænsku, með teikningum eftir Siri
Dekert. Svavar og fleiri lýstu yfir
von til þess að áhugi Svía á Lax-
ness endurnýjaðist en á næsta ári
mun ævisaga Halldórs Laxness eft-
ir Halldór Guðmundsson koma út á
sænsku.
Anders Bárány, aðstoðar-
forstöðumaður Nóbelssafnsins, og
Steingrímur Sigurgeirsson, aðstoð-
armaður menntamálaráðherra,
héldu einnig stutt erindi. Stein-
grímur fjallaði um þær miklu þjóð-
félagsbreytingar sem urðu á Ís-
landi á ævi Halldórs Laxness, hve
mikil áhrif skáldið hefur haft á Ís-
landi og sagði að mikil virðing væri
borin fyrir Halldóri og verkum
hans. Auk fyrirlesara komu fram
fiðluleikarinn Einar Sveinbjörns-
son og Bára Lyngdal Magnúsdóttir
leikkona, sem fluttu ljóð Laxness í
tali og tónum.
Morgunblaðið/Steingerður
Persónulegir munir Halldórs eru til sýnis í Nóbelssafninu í Stokkhólmi.
Morgunblaðið/Steingerður
ur Laxness var heiðursgestur við hátíðardagskrána í Stokkhólmi.
steingerdur@mbl.is
Meirihluti sveitarstjórnarSkeiða- og Gnúpverja-hrepps styður tillögu,sem lögð hefur verið
fram í sveitarstjórn, um að fresta
skipulagi vegna fyrirhugaðra fram-
kvæmda við Norðlingaöldulón, veitu
og setlón með veitu við Þjórsárjökul.
Tillagan verður tekin fyrir á fundi
sveitarstjórnar 3. maí nk.
Samkvæmt tillögu Samvinnu-
nefndar um miðhálendi Íslands er
gert ráð fyrir að heimilt verði að ráð-
ast í gerð Norðlingaölduveitu í sam-
ræmi við úrskurð setts umhverfis-
ráðherra. Sveitarstjórn Skeiða- og
Gnúpverjahrepps hafa borist 106
bréf vegna tillögu að aðalskipulagi
sveitarfélagsins sem gilda á til árs-
ins 2016. Af þessum athugasemdum
vörðuðu 98 Norðlingaölduveitu og
átta aðra þætti skipulagsins. 290 ein-
staklingar skrifuðu undir athuga-
semdirnar, þar af 275 vegna Norð-
lingaölduveitu.
Vilja afgreiða strax
skipulag á láglendi
Á síðasta fundi sveitarstjórnar
voru lögð fram drög að svörum við
þeim átta athugasemdum sem ekki
varða Norðlingaölduveitu. Jafn-
framt var lögð fram tillaga um að
fresta skipulagi vegna Norðlinga-
ölduveitu. Í rökstuðningi fyrir tillög-
unni kemur fram að 12–14% íbúa í
Skeiða- og Gnúpverjahreppi hafi rit-
að nafn sitt á athugasemdalistann
sem vörðuðu Norðlingaölduveitu.
Það sé mat faghóps I, sem vinnur að
rammaáætlun um orkunýtingu, að
samvegin náttúruverðmæti Þjórs-
árvera, séu í efsta sæti í saman-
burðarmati á 41 svæði á Íslandi.
Með frestun gefist líka tími til að
kanna til hlítar þann möguleika að
Þjórsárverin og landsvæði kringum
þau komist á heimsminjaskrá
UNESCO.
Ingunn Guðmundsdóttir, sveitar-
stjóri Skeiða- og Gnúpverjahrepps,
segir að afgreiðslu tillögunnar hafi
verið frestað til næsta fundar sem
haldinn verður 3. maí. Það liggi þó
fyrir að meirihluti sveitarstjórnar
styðji hana.
Ingunn segir að það liggi á að fá
skipulag fyrir láglendi hreppsins og
því vilji sveitarstjórnin afgreiða
skipulagið með þessum hætti. Sveit-
arstjórnin telji sig ekki geta afgreitt
hálendishlutann fyrr en fyrir liggi
tillaga frá samvinnunefnd um
miðhálendið varðandi Norðlinga-
ölduveitu.
Samvinnunefndin gerir ráð fyrir
Norðlingaölduveitu í tillögu sem nú
er í skipulagsferli. Nefndin hefur
átta vikur til að vinna úr athuga-
semdum sem borist hafa, en sá frest-
ur rennur út 4. maí. Jafnframt er
nefndin að fara yfir lögfræðilega
þætti málsins. Ekki liggur fyrir hve-
nær næsti fundur nefndarinnar
verður haldinn. Þegar nefndin aug-
lýsti skipulagstillöguna var gerð
bókun varðandi Norðlingaöldu þar
sem segir: „Samvinnunefnd miðhá-
lendis sem skipulagsyfirvald á há-
lendi Íslands hefur á starfstíma sín-
um unnið að skipulagi hálendisins í
sátt og í samvinnu við heimamenn á
hverju svæði og leitast við að sam-
ræma skipulagsáætlanir nágranna-
sveitarfélaga. Sú tillaga sem hér er
til afgreiðslu er unnin í kjölfar úr-
skurðar setts umhverfisráðherra,
sveitarfélög og framkvæmdaaðili
hafa orðið sammála um niðurstöð-
una. Þar sem heimamenn á þessu
svæði hafa náð samkomulagi um út-
færslu framkvæmdarinnar lítur
nefndin á það sem skyldu sína að
ljúka málinu og um leið eyða þeirri
óvissu sem um langt skeið hefur
staðið um þessa framkvæmd.“
Fyrirvari vegna bóta
Fram kom á síðasta fundi sveit-
arstjórnar Skeiða- og Gnúpverja-
hrepps að hreppsnefndin gerði fyr-
irvara um að Landsvirkjun verði
gert að ábyrgjast greiðslu bóta, sem
kunna að falla á sveitarfélagið vegna
skipulags Norðlingaölduveitu, enda
séu fyrirhugaðar virkjanafram-
kvæmdir og ákvæði þar um sett í að-
alskipulag, að ósk fyrirtækisins.
Hreppsnefnd fól lögmanni og sveit-
arstjóra að fylgja málinu eftir við
Landsvirkjun.
Meirihluti sveitarstjórnar Skeiða- og Gnúpverjahrepps
Frestun á skipulagi
Norðlingaölduveitu
Eftir Egil Ólafsson
egol@mbl.is
Vilja að Landsvirkjun ábyrgist greiðslu bóta sem
kunna að falla á sveitarfélagið vegna skipulagsins
ð breyt-
“ segir
ajökul
l.
a, svo-
, eru, að
ökul-
ts til
um eitt-
íðan
ann hegð-
eina af
, enda
i í neinu
ingar á
jöklar
sem ganga fram í stöðuvatn eða
sjó. Um þetta er Breiðamerkurjök-
ull og Jökulsárlón besta dæmi, þar
sem lónið dregur máttinn úr jökl-
inum þar sem hann rýrnar miklu
örar en hann gerði ef lónið væri
ekki til staðar.“ Segir Oddur slíka
jökla langtímum saman geta hegð-
að sér í öndverðum fasa við lofts-
lagið. Bendir hann á að á sumum
jöklum sjáist ekki áhrif hlýnunar
sökum þess að þeir bregðast svo
sjaldan við, jafnvel bara einu sinni
á öld. Núverandi hlýindaskeið hafi
hins vegar staðið í meira en öld og
því séu áhrif veðurfars komin
fram á öllum jöklum.
Morgunblaðið/RAX
yta þeir óneitanlega landslagið og eru afskaplega áhugaverð náttúrufyrirbrigði,“ seg-
di Jöklarannsóknafélags Íslands í Norræna húsinu í kvöld mun hann fjalla um afhroð
la bregðast misjafnlega við þegar breytingar verða á loftslagi.
gu landsins
Morgunblaðið/Einar Falur
Oddur Sigurðsson