Tíminn - 14.07.1974, Blaðsíða 13

Sunnudagur 14. júli 1974.
TÍMINN
13
Tveggja alda
afmæli Keflavíkur
sem verzlunarstaður
við hlutverki þeirra, hafi beykir-
inn fengið allt húsið til eigin af-
nota og þurfti þá að innrétta það
sem ibúðarhús handa honum. Lit-
ur út fyrir, að kaupmaðurinn hafi
viljað halda i beykinn sinn, en
beykisfólkið hlýtur þá að hafa un-
að hag sinum vel við þessar að-
stæður, enda hafa þau búið i
Keflavik á þriðja áratuginn.
Árið 1774 var þvi nóg að gera i
Keflavik, þegar kaupmaðurinn
lét byggja nýja húsið, rifa niður
gamla húsið, breyta islenzka hús-
inu i ibúðarhús og gera við
skemmdirnar á hinum húsunum.
í sinu eigin húsi lét hann smiða
upp eina hurð, i pakkhúsinu tvær
hurðir og báða gluggana, en mest
lát hann gera við krambúðina.
Þar var fasta loftið skemmt ,,á
pörtum”, sperrurnar og „fót-
stykkin” voru farin að fúna og
allir 6 gluggarnir orðnir ónýtir.
Það segir sina sögu, að ekki lét
Jacobæus rifa krambúðina, þótt.
gömul væri og illa farin. I 26 ár
hafði ekkert verið gert við hana,
og enn borgaði sig að laga hana.
Hún hlýtur að hafa verið ramm-
sterk bygging i upphafi.
Mánudaginn þann 8. ágúst 1774
komu 6 menn til Keflavikur til að
skoða og virða þessi 6 hús. Þeir
komu frá Kirkjubóli frá Gerðum i
garði, frá Stóra Hólmi, frá Innri-
Njarðvik og frá Höskuldarkoti.
Við kunnum skil á þessum mönn-
um, en hér skal ekki sagt frekar
frá þeim nema hvað þeir álitu
húsin i Keflavik mikils virði.
Verðmest þótti þeim kaup-
mannshúsið, þótt minnst væri að
stærð. En það var sennilega mjög
vandað, vel byggt og vel innrétt-
að, og það er tekið fram i mats-
skjalinu, að það sé i góðu standi.
Var kaupmannshúsið metið á 880
rikisdali.
Beykishúsið, sem var jafnstórt
og kaupmannshúsið og var þar að
auki aðeins 4 ára og hafði á þeim
stutta tima verið tvisvar sinnum
endurbætt, var aðeins metið á 60
rikisdali. Þessi geysimikli munur
á matinu gæti komið manni til að
láta sér detta i hug, að hér hafi
verið að verki islenzk hógværð i
garð erlends glæsileika, en slikt
hefur ekki komið til greina, þar
sem matsmennirnir voru eiðs-
svarnir menn.
Pakkhúsið var metið á 650 rd.
og krambúðin á 440 rd. Timbrið i
gamla húsinu var metið á 15 rd,
en nýja húsið átti ekki að meta
fyrr en búið væri að smiða það og
vitað, hvað það kostaði.
Nam fasteignamatið á allri
byggðinni — að nýja húsinu und-
anskildu — þvi 880 + 650 + 440 +
60 +15 rikisdali = 2.045 rd. Til
samanburðar vil ég nefna, að á
þessu sama ári voru árslaun
vinnumanns i verzlunarhöndlun-
arstað rúmir 133 rd., laun undir-
kaupmannsins 150 og laun kaup-
mannsins 300 rd.
Hvernig stendur á þessu mati?
Sá, sem stóð fyrir þvi var Guð-
mundur Runólfsson, hinn óþreyt-
andi sýslumaður Gullbringu- og
Kjósarsýslu, sem sifellt var á
ferli milli hafnanna til að fylgjast
með verzluninni. En matið gerði
hann samkvæmt skipun stiftamt-
manns.
Svo var nefnilega komið, að á
þessu ári 1774 tók siðari konungs-
verzlun við af hinu — til að byrja
með — svo afarvinsæla ,,A1-
menna Verzlunarfélagi”. Þetta
Almenna Verzlunarfélag hafði
farið með Islandsverzlun siðan
1764, eða rétt áður en Jacobæus
kom til Keflavikur. Á aðalfundi
sinum þann 10. aprll 1765 hafði
þetta félag samþykkt að hafa
framvegis vetrarsetumenn, eða
búfasta kaupmenn, á helztu höfn-
unum á íslandi, og þó að Keflavik
væri ekki nefnd meðal þessara
hafna, hlýtur Jacobæus að hafa
setzt að i Keflavik samkvæmt
þessari samþykkt.
En Almenna Verzlunarfélagið
háfði með árunum orðið fyrir svo
miklum skakkaföllum, að það
varð að hætta I árslok 1773. Ég
ætla ekki að fara lengra út i það
mál, enda er Verzlunarsaga Is-
lands eftir Sigfús Hauk Andrés-
son i þann mund að koma út.
En i afleiðingu af þessum
breytingum fór sýslumaður Gull-
bringu- og Kjósarsýslu, sem þá
einnig hétu jafn fallegum nöfnum
og Nesja- og Sundasýsla, að
þinga: á Kjalarnesi, i Reykjavik,
á Álftanesi, i Hafnarfirði, á
Vatnsleysuströnd, I Grindavik, á
Bátsendum og ,,á” Keflavik, eins
og sagt var þá.
Laugardaginn, 6. ágúst 1774,
setti Guðmundur Runólfs-
son,,Majestets valdsmaður i
Kjalarnesþingi”, auka-héraðs-
þing ,,á Keflavikurhöndlunar-
stað”. Var þetta þing tviþætt: var
fyrst farið yfir reikningana, sem
„veleðla herra kaupmaður sama
staðar Sr. Jacobæus” lagði fram.
Var þetta „document” upplesið
fyrir Réttinum og grandgæfi-
lega examinerað, mann eftir
mann, og svo fært inn, „hverjir
nokkuð betalað hafa”, en einnig,
„hverjir forarmeider eður dauðir
séu, sem einskis betalings er að
vænta”, það þýðir, að sumt fólkið
var svo fátækt, að það gat ekki
borgað skuldir sínar, og annað
hafði dáið án þess að hafa borgað
þær, svo að engrar borgunar var
von.
Þegar búið var að afgreiða
þetta mál, skipaði sýslumaður 6
menn i nefnd til að mæta hér (i
Keflavik) næstkomandi mánudag
til að skoða og meta „handelshus-
en hér með tilheyrandi inventari-
er á þessum stað i nefnds kaup-
mannsins og tveggja hans manna
viðveru. Voru það Árni Jónsson
og Jakob Halldórsson, áður eið-
svarnir, og Gisli Illugason,
Eyjólfur Ólafsson, Nikúlás Hall-
dórsson og Egill Sveinbjarnar-
son. En með þvi að 4 siðastnefndu
menn voru óeiðsvarnir, var þeim
svolútandi eiður fyrirlagður,
hvern þeir allir aflögðu með
uppréttum þremur fingrum að
áður heyrðri eiðsútskýringu:
Ég, Eyjólfur Ólafsson, Gisli
Illugason, Nicholaus Halldórsson,
Eigell Sveinbjörnsson sver þann
eið og segi það Guði almáttugum
og þessum Rétti, að þá forrétting,
sem ég er nú útnefndur að fram-
kvæma viðvikjandi búðanna
Taxation hér á Kieblaviick, og
þeim fylgjandi Inventarium skal
ég gjöra eftir beztum vitsmunum
og þekkingu, sem Guð hefur mér
gefið. Sömuleiðis skal ég trúlega
útrétta öll þau erindi, sem mér
uppá réttarins vegna verða af
mlnum yfirvöldum héreftir til-
sögð. Svo sannarlega hjálpi mér
Guð og hans Heilaga Orð.
Þingskjalið frá 6. ágúst 1774
með eiginhandarundirskriftum
allra 10 þingmanna er geymt i
þjóðskjalasafninu i Reykjavik.
Matskjalið sjálft, sem er samið á
dönsku, liggur i Rikisskjalasafni
Dana i Kaupmannahöfn, og hefur
Sigfús Haukur Andrésson skjala-
vörður vinsamlegast látið mér i
té Ijósprentuð af atriði þvi, sem
hann hefur tekið af matskjalinu.
Það eru ekki litlar upplýsingar,
sem eitt slikt skjal getur veitt. Og
þó að þetta vit — ef vit má kalla —
verði ekki i askana látið, þá kenn-
ir það okkur a.m.k., að ekki er
hægt að skrifa Islandssögu án
þess að kanna erlend söfn.
Rafgeymar
í miklu úrvali
HLOSSI!
Skipholti 35 • Simar:
8-13-50 verzlun • 8-13-51 verkstæöi • 8-13-52 s
Höggdeyfar
í flestar
gerðir
bifreiða
frá Japan
og Evrópulöndum
— HLOSSI!!
Skipholti 35 • Simar:
1-13-50 verzlun • 8-13-51 verkstæöi ■ 8-13-52 skrifstofa

Viðgerðir
á rafmagns- og
diesel-kerf um
r'-% wmm
MT/MnBi
HLOSSL!
Skipholti 35 • Simar:
8-13-50 verzlun -8-13-51 verkstæöi • 8-13-52 skrifstofa
CAV

Olíu- og
loftsíur
í flestar
tegundir
bif reiða
og vinnu
véla
33LOSSI3
Skipholti 35 • Simar:
8-13-50 verzlun • 8-13-51 verkstæöi • 8-13-52 skrifstofa
Kveikjuhlutir
í flestar tegundir
bíla og vinnuvéla
HLOSSI!
Skipholti 35 • Simar:
8-13-50 verzlun • 8-13-51 verkstæði • 8-13-52 skrifstofa
_ - ^
hefur
Margar gerðir mæla
í bifreiðir, báta
og vinnuvélar
Radiomobile
Hátalarar
y HLOSSI!
Skipholti 35 • Simar.
8^3-5^ei^lur^M^r^erkstæð^^^Þ52j»kr|fstof^^
33LCSSSI!
Permobel
Blöndum
bílalökk
— BLOSSK-------------
Skipholti 35 ■ Simar:
8-13-50 verzlun • 8-13-51 verkstæöi • 8-13-52 skrifstofa
—
LockheeJ
Hemlahlutir í flestar
gerðir bifreiða frá
Japan og Evrópulöndum
Loclclieecl
Stýrisendar í brezkar
vöru- og fólksbifreiðar
og dráttarvélar
y— hlossit—
Skipholti 35 • Simar:
8-13-50 verzlun • 8-13-51 verkstæöi • 8-13-52 skrifstofa
HLOSSI?
Skipholti 35 • Simar:
8-13-50 verzlun 8-13-51 verkstæði ■ 8-13-52 skrifstofa