Tíminn - 14.07.1974, Blaðsíða 29

Sunnudagur 14. júli 1974.
TÍMINN
29
f

£4&jW
$<+úiW4V^
-i
4>«<>-tW//
‘ C3
■it'lf
INNKAUPASTOFNUN RÍKISINS
BORGARTÚNI 7 SÍMI 26844
TÆKI
handhæg
og ódýr
SUÐUVIR 2,5 og 3,25 mm
RAFSUÐUKAPALL nýkominn
16, 25, 35, 50 sq-mm
ARMULA 7 - SIMI 84450
ta skjaliö, sem afhent veröur, er konungleg jaröabók frá 1597, en þar eru skráöar eignir konungs og
jur á íslandi fyrir 400 árum.
INNKAUPASTOFNUN RÍKISINS
BORGARTÚNI 7 SÍMl 26844
Örlög, kvartanir
og bænaskrór
Norðmenn
gefa
okkur
gömul
skjöl
Tilboð óskast i eftirtaldar framkvæmdir viö bænda-
skóiann á Hvanneyri, Borgarfiröi
1) Loftræstikerfi
2) Hurðasmiöi
Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu vorri gegn 2.000.- kr.
skilatryggingu
Tilboð verða opnuð á sama stað föstudaginn 26. júli 1974
Tilboð i loftræstikerfi verða opnuð kl. 11:00 f .h. en tilboð i
hurðasmiði verða opnuð kl. 11:30 f.h.
**íís'°-
T«t#

bók frá 1597 með upplýsingum um
eignir konungs á eynni og tekjur
hans af þeim. öll skjölin eru
skráð á pappir gerðan úr taui.
— Pappir frá gömlum tima
varðveitist ágæta vel. Sömu sögu
er að segja um blekið. Bók-
stafirnir á þessum skjölum eru
eins greinilegir og þeir hefðu ver-
ið ritaðir i fyrra, segir Hamre.
Þverskuröur af
hversdagslífi
Skjölin eru þverskurður dag-
legs lifs á Islandi á einveldis-
timianum. Mannleg örlög,
kvartanir og bænaskrár. Einnig
er að finna yfirlit yfir styrjaldar-
hjálp frá tslandi 1681, og
konungsákvarðanir. frá 18. öld,
skýrslu frá æðsta fulltrúa kon-
ungs á Islandi um ástandið i
landinu, umsóknir sýslumanna
um að fá fleiri löggæzlumenn, og
hátiðlega kaupmála hjóna. Svo
eru kvartanir frá prestum, sem
vilja fá betri brauð.
— Við upphaf einveldis 1660
leysti amtmaður lénsherra af
hólmisem æðsti fulltrúi konungs.
öfugt við lénsherra réði amt-
maður ekki yfir neinu vopnuðu
liði. Fyrir 1660 fengu aðalsmenn
slikar stöður. En eftir 1660 eru
menn meira upp á konungs náð
komnir og verða fremur em-
bættismenn, segir Hamre og sýn-
ir skýrslu amtmanna á íslandi i
skjalabunkanum. Ein þeirra hef-
ur að geyma kvörtun um einn lög-
mannanna á tslandi. A skjalið er
ritað að konungurinn óski itar-
— Ég er vesæll gamall
maður viðurkenndi fyrir
Guði og Hans konunglegu
hátign að fyrir átta árum
drýgði ég hór í þriðja sinn.
— Þannig skrifar gam-
a 11 íslenzkur bóndi í
náðunarbeiðni til konungs
Danmerkur, Islands og
Noregs í hinni fjarlægu
Kaupmannahöfn á 18. öld.
Náðunarumsókn þessi
hefur nú ásamt fjölmörg-
um öðrum gömlum og
gulnuðum skjölum verið
dregin fram úr rykugum
og gleymdum hillum á
Þjóðskjalasafninu í Osló.
Noregsstjórn hefur
ákveðið að afhenda þau
okkur íslendingum, og
telur þau réttilega eiga
heima hér á landi. Eftir-
farandi grein um af-
hendinguna birtist fyrir
skömmu í norsku dagblaði.
Það var á árunum 1820-22 að
Norðmenn fengu mikið af göml-
um skjölum frá Danmörku. Arið
1814 skildust Norðmenn frá
danska einveldinu og eignuðust i
staðinn konung i félagi yið Svia.
Um margar aldir hafði Noregi
verið stjórnað frá Kaupmanna-
höfn. Skjölin, sem afhent voru,
tilheyrðu þessu tímabili og fjöll-
uðu um sérnorsk málefni. Mikill
fjöldi böggla voru sendir milli
landanna, auk bóka með afritum
af bréfum, sem konungsstjórnin
hafði sent út. Bréfin sjálf eru enn
eign Dana.
Meðal þessara skjala voru
einnig íslenzk skjöl, sem lentu
með i hálfgerðu ógáti. tslandi var
stjórnað frá Kaupmannahöfn sem
dönsku skattlandi alveg eins og
Noregi allt til 1814. Eftir það var
tsland enn eign Dana, en Noregur
var fenginn Svium i hendur i
friðarsamningunum i kjölfar
lokaósigurs Napóleons. A þessari
öld hafa islenzku skjölin verið
tekin út úr skjalasafninu þegar
farið var i gegnum það af ýmsum
ástæðum. tslenzku skjölin rúmast
i fjórum bögglum, sem fara eiga
til islenzkra stofnana.
— Þau skjöl, sem nú verða af-
hent snerta innanlandsmál á ts-
landi frá lokum 16. aldar til
byrjunar þeirrar nitjándu. Flest
skjölin eru frá 1660—1814, segir
prófessor Lars Hamre skjala-
vörður.
Elzta skjalið
er frá 1597
— Afhending þessa mikla skjala
safns frá Kaupmannahöfn
1820—22 er tengd uppgjörinu við
Dani 1819. Fleiri skjöl voru afhent
1851 en islenzku gögnin komu með
fyrri sendingunni. Megnið af
skjölunum er skrifað i danska
kanselliinu og svonefndu Rentu-
kammeri. Kanselliið var
stjórnarskrifstofa konungs. Á
einveldistimanum frá 1660
svaraði það að meira eða minna
leyti til kirkjumála og dómsmála-
ráðuneytis. Rentukammerið var
nokkurn veginn samsvarandi
fjármála-, atvinnumála-, útvegs-
málaráðuneytum o.sv.frv. Undir
það heyrðu öll hagnýt málefni,
segir Hamre prófessor.
Elzta skjalið,. sem tslendingar
fá nú afhent, er konungleg jarða-
Óhugsandi er að meta opinber skjöl til fjár. Þau eru aldrei til sötu, heldur ómissandi þjóðareign, segir
Lars Homre prófessor, sem starfar við Rikisskjalasafnið I Osló. Fyrir framan hann á myndinni er hluti
skjalanna, sem við eigum nú að fá aftur.
legra upplýsinga og umsagnar
um málið. Undirskriftin er D.
Vibe. Arið 1721. Þessi sami Vibe
varð skömmu siðar landstjóri i
Noregi.
— Hve mikils virði eru þessi
skjöl, prófessor Hamre?
— Skjöl er ekki hægt að meta i
krónum og aurum. Slikt selja
menn ekki. Þau eru opinber eign,
og megingrundvöllur söguritunar
og einnig þjóðareign — alveg
ómissandi gripur.
Lauslega þýtt SJ.
c
ili
ElOf\
Tilboö óskast I framkvæmdir við byggingu heilsugæzlu-
stöðvar á Höfn i Hornafirði.
Innifalið i útboði er aö skila byggingunni fokheldri auk
múrhúðunar að utan.
Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu vorri, Borgartúni 7,
Reykjavik, gegn 10.000.- kr. skilatryggingu.
Tilboð verða opnuð á sama staö fimmtudaginn 8. ágúst kl.
11.00 f.h.