Atuagagdliutit - 07.11.1957, Blaðsíða 6

nunap ildne kimugtunik kingmekarjiussume upang-
nekarnigssårnut navianautit migdlisarnékarsmaupat?
(agdl. Dyrlæge Kjeld Wamberg)
1905—06-me nerssutit nakorsåta
Hj ortlund- ip Kalåtdlit-nunåninerata
kingornagut nerssutit nakorsånik av-
dlamik Kingmit Kimugtut pissusinik
misigssuissoKarsimångilaK.
nerssutit nakorsåt Hjortlund 1907-
ime aluagårKamik neKitertitsisimavoK
tåssanilo Kingmit Kimugtut nåpautigi-
kulanerussåinik tamékualo KanoK i-
livdlutik akiorniarneKardlutigdlo su-
liarineKartarnigssåinik erKartuisimav-
dlune.
nåpautaussartunik Hjortlundip er-
Kartorsimassainik suliaringnigtarneK
1907-ip kingornatigut pitsånguatdlag-
simavdlunilo erKartorsimångisainik
Kingmit nåpauteKartartut påsineKar-
simangmat landsråde kigsautigingni-
lersimavoK atuagårKamik Kingmit Ki-
mugtut nåpautigissartagåinut 'tunga-
ssumik suliaKartoKarnigssånik.
tamatuma saniatigut kigsautigine-
KarsimavoK nerssutit nakorsanik King-
mit KanoK ilivdlutik pigineKartame-
rénut tungassunik misigssuisitsissa-
riaKartoK ajornångigpat pissusiorérsut
pitsånguatdlagtineKarsinaunigssåt su-
junertaralugo, sordlo Kingmit nåpau-
teKartut påssungneKartarnerata King-
minitdlo upangneitartarnerit amer-
dlasiartuinartut ikilisarneKarsinaunig-
ssaisa tungaisigut.
landsrådip kigsautigisså maligdlugo
Grønlandsminisleriep KinuteKarfigisi-
mavånga suliagssarititaussut Kulåne
taineKartut nåmagsiniarKuvdlugit. tai-
måitumigdlo aussap ingerdlanerane
Kitåne Kimugtunik KingmeKarfiussut
angatdlavigisimavaka.
angalanivne Upernavik tåussumalo
pigissåne niuvertoruseKarfit asimio-
Kafitdlo arKanigdlit, avangnamut
Kuvdlorssuarmit kujåmut Upernavik-
kuj atdlermut, angatdlavigisimavaka.
taimatutaoK igdloKarfit UmånaK,
K’utdligssat, Ilulissat, K’asigiånguit,
Ausiait, K’eKertarssuaK Sisimiutdlo
tåukualo pigissåine niuvertoruseKarfit
asimioKarfitdlo Kulit migssigissait a-
ngatdlavigisimagujåka.
Kingmit perKissusiånut inunerming-
nilo atugarissåinut nalinginaussunut
tungassut piniartut, palasit, niuverto-
rutsit, kommunefogedit, aulisartut, a-
joKit, iliniartitsissut, kredsdommerit,
nakorsat, kæmnerit politiuneritdlo o-
KaloKatiginerisigut påsissaKarfigissar-
simavåka.
ilångutdlugo tåingitsorumångilara
OKaloKatigisimassama tamavingmik
piuminardlutik soKutigissariaKarlilav-
nut tungassunik påsissaKartiniarlar-
simagånga.
Kavsériardlunga pissariaKartutut i-
ssigissarsimavara nålagkersuissut tu-
ngåinit Kingminut tungassunik aula-
jangigagssaKardlunilo malig larissag-
ssanik atulersitsiniarnerme nerssut i-
nut tungassunik påsisimassaKardluar-
tunik åtaveKarniarlarnigssaK.
tamatumunga tungassut Grønlands-
ministeriamut agdlagaKardlunga nalu-
naeru tigisimavåka.
Kingmit upangniglarnerat
matumane ingangmik Kingmit u-
pangnigtarnerånut tungassut tamatu-
malo migdlisarneKarnigsså anguniar-
niardlugo KanoK iliortoKartariaKarso-
ringningnera erKarlusavåka.
Kingmit Kimugtut Kingminut avdla-
nut åssersutisagåine oKartariaKarpoK
naleKångitdluinartul. tupingnåinanga-
jagtumik ilungersuasinåuput Kingmi-
nitdlo nalungisavnit angeKatigissa-
mingnit avdlanit endgsisimaneruv-
dlutik.
upangnerKajåssarnerénutdle ukiune
kingugdlerne angnertusiartuinarsima-
ssumut måkua pissutaunerussutut tai-
ssariaKarsoråka:
1. Kingmit ardlalikutårdlutik anga-
laortarput sutdlo navssårisinaussaisa
tamarmik, umassut toKungassutdlunit
— inuit kisimik pinatik — nerinigssåt
inerterKutaunane.
2. igdloKarfit inugtusiarluinarput
taimalo Kingmit amerdliartuinardlu-
tik. igdlut eKimagkalugluinarput King-
mitdlo „piumassamingnik" pigingnig-
timik igdluata erKåne angalaorfigisi-
naussåt angnikildliartuinardlune.
3. pingårtumik igdloKarfingne inuit
inutigssarsiutigissait avdlångoriartui-
narsimåput aulajangersimassumik a-
torfigdlit amerdligalugtuinardlutik.
tamatuma Kingmit isumagineKarung-
naeriartuinarnerat nagsatarisimavå.
4. igdloKarfit inugtusiartordlutigdlo
arnat sutdlivigssaileKiungnaeriartor-
nerat, sordlo aulisagkerinerme, peKa-
tigalugo mérKat ingmingnut pårissa-
riaKaleralugtuinarput taimalo sordlo
ordlusagaluarunik upangneKarsinau-
nerat ilimanarsiartuinardlune.
5. inuit aulakortut KaKutigortungit-
dlat, ordlusagaluarunigdlo méncatut-
dle Kingminit „neruvkautigssatut iner-
temutaungitsutut issigineKåsavdlutik.
Kitåne nunaKarfingne Kimugtunik
KingmeKarfiussune inuit ilaisa isuma-
Katiginginagagssaunatik Kingmit
pångnigtarnerat angalaornerme aju-
nårnertut issigissarpåt, månalume ti-
kitdlugo Kingminit påneKardlutik a-
j unårtut ingalagdluinagagsséungitsu-
tut issigineKartarsimåput.
nalungilara Kingmit pångningnerme
ilausimassut maligtarissagssat atutu-
ssut maligdlugit tamåkerdlutik toKu-
neKartugssaussut. åmåtaoK Kingmit
pångningnerme peKatausimassut pia-
rait pångneKatausimångikaluarun ig-
dlunit toKutagssaussut.
tamånale pitsailiuiniardlune iliorne-
rungilaK, nagsatatuaralugulo upang-
neKarsimassup ilaicutaisalo Kingminik
„pissussunik" toKUtserKUssinerisa nå-
magsineKarnerat åmalo Kingmit tåu-
kua pångnericigsinaujungnaersitaune-
rat.
Kingmit pångnigsimassut pångner-
Kingnigssåt pitsailiorniardlugo toKu-
neKartarnerånut isumaKatauvdluinar--
punga. taimatutaoK Kingmit pångnig-
nerme peKatausimasorissaussut (oku-
neKartarnerånut isumaKatausinauvu-
nga, Kingmiamatdle Kularutigssåu-
ngitsumik pångnigtunut ilausiméngit-
sut ilångutdlugit toKuneKartarnerånut
isumaKatausinåungivigpunga taimai-
siornerdlo piåralune inuarnertut (to-
Kutsinertut) issigalugo.
påsisinauvdluarpara Kingmit pång-
nigtarnerat ukiut ingerdlanerane isu-
maKatiginginermut autdlarniutaussar-
simangmat.
Kingmit påvdlugit toKiitagaisa inuit
amerdlåssusiånut nalendutdlugit a-
merdlasorssunginerat ilaKutaringnut
Kitornamingnik tamatumuna ånaissa-
Karsimassunut tugpatdlersautigssåu-
ngilaK, sulile inungnut tamatumuna
i loKiångorti tausimassunu t aj orneru-
VOK.
taimåikaluartordle åma erKaima-
ssariaKarpoK sordlo piniartOK King-
miminik ånaissaKartoK ukiume agger-
sume ilaKutaminik ingminigdlo inu-
titsiniarnigssamine ikiortiginiagag-
ssame pitsaunersséinik ånaissaKartar-
POK.
Kingmime upangnigtarnerat åssigl-
ngitsunik ardlalingnik perKuteKartar-
poK. méraK pårssissoKarane angala-
ssok ordluvoK. inuk aulakortoK inuit
avdlat Kingmisa akornénut témarta-
jårdlune pivoK imalunit måninaK ar-
tulerdlune. taima pissoKartitdlugo
Kingmit nerssutaussut nujuartat pe-
rorsarneKarnermingnik puiguivdlutik
upangnisagpata tupingnartutut issigi-
ssariaKarsoringilara åmalo ajunåruti-
nut Kingmit nåmagsisimassånut pi-
gingnigtuata pissutitaunigsså nangå-
nartitdlugo. påneKartordlo nangmineK
pissunerusimagpat Kingmit toKune-
Kartut inuat ånaisså pivdlugo påne-
Kartunit påneKartordlo mérausimag-
pat 'pårineKarane angalaortoK tauva
tåussuma angajorKåvinit taorsivigine-
KartariaKarsorigaluarpara.
kiap pissutineKarnigsså Kingmitdlo
toKiineKartugssat KanoK amerdlatigi-
nigssåt erKarsautigivatdlårnago isu-
maga maligdlugo pitsaunerorKajarpoK
Kingminit upangneKarnigssaK pitsai-
liorniardlugo pissusiussunik pitså-
ngorsainiardlune suliniarneKartugpat.
Kingmit pångnigtarnerat ..angala-
nerme ajunårnertul" issigerKigkuvtigo
erKaimasigo inuiangne sujuarsimassu-
ne taima ajunårnerit pitsailiorniar-
dlugit suliniartoKartarmat, tåssa nu-
name, imame silåinarmilo angalane-
rup isumangnaitdlisarniagauneratigut,
igdioKarfingmilo pissusiussut angat-
dlatitdluhit avdlångornerat pissutauv-
dlune isumangnaitdlisainiarnerit a-
ngalanermilunit maligtarissagssat av-
dlat pissariaKalersimagångata malig-
tarissagssanik nutånik atulersitsisso-
KartarpoK.
Kingmit upangniglarneral angnikitdli-
sarniardlugo KanoK iliorloKarsinauva?
nunaKarfingne Kimugtunik Kingme-
Karfiussune Kingmit miserratigissag-
ssåungitsumik issertoraluartukut i-
nungnut navianauteKarsinaunerat ang-
nikitdlisarniardlugo iluaKutausinau-
ssunik maligtarissagssaliortoKarsi-
nauva?
soruname taimailiortoKarsinauvoK:
pitsaunerpåusagaluarpoK Kingmit
tamarmik måtusimaneKarsinauvdlu-
tigdlunit pitugtorsimaneKarsinaussu-
gunik, tamånale ajornakususaKaoK
Kingminut iniliornigssaK akisusaKalu-
nilo inigssaisuanésaKingmat tamatu-
malo saniatigut neruvkainermut, i-
mitsinermut evKiainermutdlo tunga-
pulukip angutivissap niaKiia: tulorissat tai-
måitut kivdlorUu'iaKarmata påsiriCK ajornå-
ngeKaoK.
Ornekranium: Man kan forestille sig, at så-
danne hjørnetænder nødvendigvis må klippesi
ssunik ajornaKuterpagssuaKåsavdlune.
taimaingmat tamåna namagsineKarsi-
nåungitsutut taimaitinartariaKarunar-
POK.
Kularutigingilarale taima måtussuiv-
dlunilo pitugtuinertut iluaKutautiger-
KajartoK Kingmit angutivissat tamai-
sa — itoKUt imaKalo tugdlerssortå ki-
sisa pinagil — tigssaerdluersardlugit-
dlo tuloriait kivdlortugåine, tamatu-
muname åma Kingmit piumassaming-
nik angalauginartarnerat kipititaussa-
riaKåsångikaluarpoK.
kalåtdlit ilarpagssue taima sujuner-
sutinut isumaKatauvdluåsagunångit-
dlat, taimåitumigdlo måne nerssutit
avdlat taimaisiorneKarlarnerisigut på-
sissat erKartulåsavåka.
Kingmit Kimugtut kalåtdlit hestinut
taortigigtitdlugit uniartitut atugari-
ssarpait.
ligssaerdluersaineK.
hestinik angutivissanik tigssardluer-
saineK itsarssuarmitdle atugaussarsi-
mavoK. hestit tigssardluersagkat Odys-
seenime taineKarsimåput Aristotiles-
ivdlo nerssutinik angutivissanik tig—
ssardluersaineK KaKutigortungivigsu-
tut erKartorsimavå. taima tigssardlu-
ersaineK ukiune huntritilingne ardla-
lingne ilisimaneKarsimavoK, taimanilo
tunitdlainavérsårtitsivdlunilo aseru-
tornavérsårtitsinermik ilisimassaKar-
dluéngikatdlardlutigdle nerssutit inu-
nerat navianartorsiortitdlugo taimai-
liortarsimanerånut pissutauvoK ner-
ssutit tigssardluersagkat piuminarne-
rulersardlutigdlo Kimugtoralugit Kasu-
suinerulersarmata isumait aulavatdlå-
rungnaerdlutik åmalo angutivissat ar-
navi artamik akornånikaluart i tdlutig-
dlunit ingmingnut såssuterKajåjung-
naertardlutik. amauna taimaingmat
heste tigssardluersagaK hestimit angu-
tivissamit tigssardluersagåungitsumit
akisutineKarnerussartoK. taimatutaoK
angutivissat tigssardluersagkat arna-
vissanik nuiiorusugtunik Kaningniai-
nermikut asulerssuaK nukimingnik
asiutitsineK amrput taimalo neruv-
kautigssanik atuerKarnerussardlutik.
nerssutit tigssardluersagkat neruvkau-
tigssanik pissariaKartitsinerata avdla-
tut inera iluaKutiginiarneKartarpoK.
tigssardluersagkåme neruvkarujug-
ssuartagka t agdliartulertornerussarpu t
pualdlalertOrnerussardlutigdlo, tama-
tumunalo OKimåinerulernermik sania-
tigut neicigingnerulersardlutik. tamå-
na sordlo nerssussuarne angutera-
iangne. pulukine angutivissane mar-
dlorånilo iluaKutiginiarneKartarpoK.
nerssutit taimåitut neruvkardlua-
gaunermikut puatdlalertortarnerisigut
inuit ilait isumaKalersarput nerssutit
taima tigssardluersagkat tamatigut
pualavatdlålersarsoralugit taimalo ilu-
ngersuanartumik sulinigssamut piiiku-
narungnaerdlutik.
tamånale kukuneruvdluinarpoK.
heste erKarsautigeriartigo. taerdr-
parput hestit angutivissat ukiune
huntritilingne ardlaligssuarne tigssar-
dluersagaussarsimassut åmalo uniarti-
gineKardlutik, KimugserfigineKardlu-
tik, autdlainiarnerme mingnerungitsu-
(Ktlp. 18-ime nangisaoK)
Kingmip tagpttsunik ingerdldssissartup angut tagpttsoK cykilimik ugssartuinik iiper-
Kassumik uiarteråkå.
Kastreret førerhund leder en blind mand uden om en væltet budcyklc.
8