Tíminn - 14.02.1981, Blaðsíða 6

6
Laugardagur 14. febrúar 1981
Ctgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri:
Steingrlmur Gislason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdótt-
ir. Afgreiöslustjóri: Siguröur Brynjólfsson. —Hitstjórar: Þórar-
inn Þórarinsson, Jón Helgason, Jón Sigurösson. Ritstjórnarfull-
trúi: Oddur V. Ólafsson. Fréttastjóri: Kjartan Jónasson. Blaöa-
menn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghildur Stefáns-
dóttir, Friörik Indriöason, Friöa Björnsdóttir (Heimilis-TIm-
inn), Heiöur Helgadóttir, Jónas Guömundsson (þingfréttir),
Jónas Guömundsson, Kristinn Hallgrimsson (borgarmál),
Kristin Leifsdóttir, Ragnar örn Pétursson (Iþróttir), Ljósmynd-
ir: Guöjón Einarsson, Guöjón Róbert Agústsson. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þor-
bjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir. — Ritstjórn, skrif-
stofur og auglýsingar: Siöumúla 15, Reykjavik. Simi: 86300.
Auglýsingaslmi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verö i lausa-’
sölu 4.00. Askriftargjald á mánuöi: kr. 70.00. — Prentun:
Blaöaprent hf.
Barðir til
ásta
Fyrir nokkrum árum sýndi Þjóðleikhúsið leikrit
eftirnýjan höfund, sem margir höfðu gert sér góð-
ar vonir um fyrirfram, þar sem hann hafði unnið
sér viðurkenningu sem orðsnjall og hugmyndarik-
ur rithöfundur.
Viðtöl, sem hann hafði átt við ólikt fólk, bentu
einnig til góðrar og vaxandi mannþekkingar, sem
er leikritahöfundi nauðsynleg.
En þessi uppvaxandi leikritahöfundur var ekki
af réttu pólitisku sauðahúsi að mati þess harð-
snúna hóps, sem vill beygja skáld og rithöfunda til
ákveðins forms og átrúnaðar i skáldskap og öðrum
listum.
Leikrit umrædds höfundar og sýningin i Þjóð-
leikhúsinu hlutu hina hörðustu dóma þessa fólks.
Hin miklu áhrif, sem það hafði tryggt sér,
brugðust ekki. Aðsókn að leiksýningunni snar-
minnkaði og fljótlega var henni hætt.
Svo þungt féll þetta hinum unga leikritahöfundi,
aðhannmun hafa gefizt upp við leikritagerðina að
mestu eða öllu. Hann vildi þó ekki leggja skáld-
skapariðju alveg á hilluna. Til þess að tryggja sér
nokkurn vinnufrið, gekk hann til liðs við þá, sem
höfðu ófrægt hann.
Þetta er ekki eina sagan þessarar tegundar. Þvi
miður eru þær alltof margar. Ungir og efnilegir
höfundar hafa gefizt upp eða bognað og gengið i
sveit með þeim, sem höfðu niðurlægt þá. Þess hef-
ur þá oft verið skammt að biða að þeir væru hafn-
ir þar til skýjanna og taldir meðal mestu lista-
manna þjóðarinnar.
Hér hefur það gerzt, sem kallað hefur verið að
berja menn til ásta.
Þetta minnir lika á það, þegar vissir menn kjósa
heldur að vera húskarlar á höfuðbólinu en að hir-
ast úti i kuldanum.
Undanfarið hafa orðið nokkrar umræður um það
i blöðum, að eitthvert ósýnilegt samband sé milli
skrifa Morgunblaðsins og Þjóðviljans um skáld og
rithöfunda og verk þeirra.
Iðulega birtist þetta á þann hátt, að mönnum
finnst Þjóðviljinn minna á höfuðbólið en Morgun-
blaðið á hjáleiguna. Þjóðviljinn gefur tóninn og
Morgunblaðið tekur undir.
Óneitanlega eru þessi blöð áhrifamikil, þegar
þau leggja saman. Þau hafa þannig haft miklu
meiri áhrif á þróun islenzks skáldskapar siðustu
áratugi en menn gera sér yfirleitt ljóst.
Það væri verðugt verkefni fyrir bókmenntafræð-
ing að reyna að gera sér grein fyrir þvi, hversu
mikil áhrif þetta samspil hefur haft á bókmennt-
imar og þá ekki siður hvernig þetta samspil hefur
orðið til. Hafa einhverjir verið barðir til ásta og
unnið sér þannig frið eða eru orsakirnar svipaðar
lifsskoðanir, þegar allt kemur til alls?
Þetta samspil Þjóðviljahs og Morgunblaðsins er
vissulega svo mikill áhrifavaldur i menningarlifi
þjóðarinnar, að það er meira en timabært að gefa
þvi gaum og leita eftir skýringum á þvi.
Þ.Þ.
Þórarínn Þórarínsson:
Erlent yfirlit
Forsetinn er leiðtogi
stj ómarandstöðunnar
Innanlandsdeilur magnast enn i íran
SÍÐASTLIÐINN miövikudag
voru liðin tvö ár frá falli írans-
keisara. Þess atburöar var
minnzt með hátiöahöldum I
Teheran, sem hefðu þó vafa-
laust orðiö meiri, ef styrjöldin
viö írak hefði ekki varpaö
skugga sfnum á þau.
Viö þetta tækifæri fluttu þeir
báöir ræöur Khomeini og Bani-
Sadr forseti. Khomeini var
sjálfur ekki viöstaddur og flutti
sonur hans ræðu hans.
Hrörnandi heilsa mun hafa
valdiö fjarveru Khomeinis, en
hann er oröinn áttræöur og elli-
sjúkur.
Það vakti athygli, að ekki aö-
eins Bani-Sadr, heldur einnig
Khomeini, vöruöu klerkastétt-
ina viö því aö hafa afskipti af
málum, sem hana varðaöi raun-
verulega ekki um.
Khomeini hefur hingaö til
reynt að standa utan og ofan viö
deilur Bani-Sadr og klerkanna.
Nú viröist hins vegar svo komiö
aö hann telur sig ekki lengur
geta veriö hlutlausan.
Þaö kom eigi aö siöur fram i
ræöu hans, aö hann vill draga úr
þessum deilum og sennilega
veröa þær ekki útkljáöar fyrr en
eftir hans dag. En þess getur
oröið stutt aö biöa, ef sögur eru
réttar af heilsufari hans.
Þvl haföi veriö spáö aö styrj-
öldin viö Iraka yröi til að draga
úr deilum Bani-Sadr og klerk-
anna. Svo hefur ekki orðið nema
slöur væri.
Þær viröast þvert á móti hafa
magnazt. Bani-Sadr hefur opin-
berlega haldiö þvi fram, aö
siöan stríöið hófst hafi veriö
geröar tvær tilraunir til aö ráöa
sigaf dögum. Hann telur, aö hér
hafi ekki Irakar, heldur Irönsku
klerkarnir verið að verki.
Af hálfu klerkanna hefur
veriö haldiö uppi miklum ádeil-
um á Bani-Sadr fyrir lélega her-
stjórn, en hann fer meö hana
sem forseti rikisins.
Bani-Sadr hefur hins vegar
deilt á rikisstjórnina, en hún fer
meö öll mál landsins önnur en
herstjórnina. Hann telur aö flest
snúist þar á verri veg. Alveg
sérstaklega deilir hann á lausn
gisladeilunnar. Hana heföi mátt
leysa á miklu hagstæöari hátt,
ef þaö heföi veriö gert fyrr.
FRÉTTASKÝRENDUR hafa
að undanförnu gert sér tiörætt
um þaö einkennilega fyrirbrigöi
aö Bani-Sadr er i senn forseti
rikisins og leiötogi stjórnarand-
stööunnar.
Samkvæmt hinni nýju
stjórnarskrá Irans, var forset-
inn kosinn fyrst, en vald hans er
tiltölulega lftiö. Aö fyrirmælum
Khomeinis máttu klerkar ekki
bjóöa sig fram við forsetakjöriö.
Bani-Sadr og Khomeini
Þaö átti þátt I þvi aö Bani-Sadr
vann auöveldan sigur.
Klerkar ákváöu aö bæta hlut
sinn i' þingkosningunum, sem
fóru fram nokkru slðar. Þeir
efldu sérstakan flokk og fylktu
sér aö baki honum. Ahrif þeirra
máttusinhér mikils, enda fékk
flokkur þeirra traustan þing-
meirihlut a.
Lengi stóð i þófi milli klerk-
anna og Bani-Sadr um val for-
sætisráöherra en samkvæmt
stjórnarskránni er hann til-
nefndur af þinginu, en forsetinn
veröur aö samþykkja til-
nefninguna. Bani-Sadr hafnaöi
allmörgum uppástungum. Aö
lokum féllst hann á tilnefningu
Alis Rajai, en lýsti þó jafnframt
yfir þvi aö hann teldi Rajai van-
hæfan til st jórnarforustu.
Samkvæmt stjórnarskránni
er framkvæmdavaldiö i höndum
rikisstjórnarinnar, en forsetinn
kemur þar litið nærri. Nær eng-
in samvinna hefur tekizt milli
Bani-Sadrs og Alis Rajai. Af-
leiðingin hefur oröið sú aö Bani-
Sadr hefur haldið uppi nærri
stööugum ádeilum á rikisst jórn-
ina, ásamt blööum þeim, sem
styöja hann.
Þaö er af þessum ástæöum,
sem fréttaskýrendur segja
Bani-Sadr gegna samtimis
tveimur hlutverkum, sem eru
harla óskyld, þ.e. aö vera bæöi
forseti rikisins og aöalleiötogi
stjórnarandstööunnar.
BANI-SADR hefur ekki sizt
gagnrýnt stjórnina fyrir lausn
gisladeilunnar. Ef deilan heföi
veriö leyst fyrr, heföu Banda-
rikin bæöi látiö meira fjármagn
af hendi og einnig afhent þau
vopn, sem búiö var aö semja um
kaup á fyrir glslatökuna.
Aö miklu leyti hefur þessi
gagnryni beinzt gegn Behzad
Nabavi, sem var aðalimaður-
inn af hálfu Irana við samninga-
geröina. Nabavi er talinn ráöa
miklu um geröir rikisstjórnar-
innar, jafnvel meira en Rajai.
Getgátur eru um, að hann muni
brátt taka við af Rajai, þvi að
klerkarnir hafi meiri trú á hon-
um.
Eins og áöur segir, þykir ekki
sennilegt, aö endanlegt uppgjör
verði milli Bani-Sadr og klerk-
anna fyrr en eftir fráfall
Khomeinis. Þá þykir liklegt, að
Mohamed Beheshti biskup sem
er leiötogi klerkaflokksins eða
Islamska þjóðarflokksins, reyni
aö koma Bani-Sadr frá og taka
völdin.
Deilan milli Bani-Sadr og
klerkanna er ekki aðeins per-
sónulegs eölis, heldur einnig
málefnaleg, Bani-Sadr er fylgj-
andi frjálslegri stjórnarháttum,
enda undir vestrænum áhrifum
vegna langrar dvalar I Frakk-
landi. Hann þykir liklegur til aö
leita samvinnu við Vestur-
Evrópu og Bandarikin.
Klerkarnir fordæma jafnt
Bandarikin og Sovétrlkin.
Sá möguleiki er til, að þaö
verði hvorki Bani-Sadr eöa
klerkarnir sem hrósi sigri aö
lokum. Það vakti athygli þegar
vinstri menn efndu til allfjöl-
menns fundar I Teheran fyrir
nokkrum dögum, i banni
stjórnarvalda. Aður hafa þeir
látiö litiö bera á sér, en viröast
nú oröiö álita rétt aö minna á
sig.
Fundi þessum lauk meö árás
hægri manna og leystist hann
upp eftir miklar barsmiöar og
áflog. Hægri menn, sem voru
undir forustu klerkaflokksins,
báru sigur úr býtum. En þaö var
ekki lokasigur.
í'l
■H
L
Rajai og Behzad Nabavi