Tíminn - 05.12.1989, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Þriðjudagur 5. desember 1989
Timitm
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. ágúst hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 1000,-, verð í lausasölu í 90,- kr. og 110,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Samningsstaða íslands
Allir hljóta að gera sér grein fyrir að ekki er hægt
að útiloka að íslendingum sé á einhverju stigi
nauðsynlegt að gera sérsamninga við Evrópubanda-
lagið eða einstök ríki þess um aðlögun íslenskra
viðskiptahagsmuna að því efnahags- og viðskiptakerfi
sem fyrirhugað er að setja á laggirnar í Evrópu.
Engum dettur í huga að útiloka sérsamningaleiðina.
Þvert á móti eiga fslendingar að vera viðbúnir að leita
sérsamninga um sín mál, ef svo vill verkast. Slík
afstaða stríðir ekki gegn þeirri meginstefnu að íslend-
ingar taki þátt í almennum viðræðum Fríverslunar-
samtakanna (EFTA) og Evrópubandalagsins um ný-
skipan markaðsmála í Evrópu.
Ríkisstjórnin fylgir þeirri stefnu að íslendingar taki
þátt í þeim viðræðum sem ráðgerðar eru milli EFTA
og Evrópubandalagsins með þeim fyrirvörum sem
sérstaða íslands krefst í slíkum samningum. Á það
verður að reyna í hinum almennu viðræðum um gerð
aðalsamnings milli ríkjasamtakanna, hvernig semst
um íslensk hagsmunamál, en vera ávallt á verði fyrir
takmörkunum sem kunna að leynast á þeim samnings-
vettvangi eða áeinhverju tilteknu viðræðustigi. íslend-
ingar eiga auðvitað ekki að ganga til aðalsamninga
með hálfum huga, heldur „opnum“ huga fyrir sérstöðu
sinni og óhjákvæmilegum fyrirvörum. íslensk Evrópu-
stefna er „fyrirvarapólitík“.
í Reykjavíkurbréfi Morgunblaðsins sl. sunnudag er
réttilega bent á það að Islendingar eru ekki einir
meðal EFTA-þjóða að reka undanþágu- og fyrirvara-
pólitík í samningum við Evrópubandalagið. Innan
EFTA hefur hvert ríki sinna sérhagsmuna að gæta.
Morgunblaðið leggur hins vegar áherslu á að það sé
hyggilegt að láta á það reyna í heildarsamningum
hvort íslendingar nái ekki fram þeim undanþágum
sem máli skipta. Með þessu er Morgunblaðið að lýsa
stuðningi við málsmeðferð ríkisstjórnarinnar, en setja
með fínum hætti ofan í við sjálfstæðismenn fyrir
málflutning þeirra á Alþingi, þar sem þeir gerðust
offarar í stjórnarandstöðu og sáust ekki fyrir í
hentistefnu og ruglingslegri afstöðu í þessu vandasama
máli.
Eins og Morgunblaðið er að reyna að hafa gott fyrir
Þorsteini Pálssyni og félögum hans í afstöðunni til
væntanlegra samninga milli EFTA og Evrópubanda-
lagsins, hefði þeim verið sæmra að taka öðruvísi á
málum en þeir gerðu í síðustu viku í umræðum á
Alþingi.
Hins vegar er ástæða til að minna á að afstaða
Sjálfstæðisflokksins til Evrópumála er sú að flokkur-
inn vill ekki útiloka þá hugmynd að ísland verði aðili
að Evrópubandalaginu. Enginn íslenskur stjórnmála-
flokkur hefur gengið jafnlangt í þessu efni eins og
Sjálfstæðisflokkurinn. Hann er eini flokkurinn sem
Iýst hefur þeirri afstöðu að aðild íslands að Evrópu-
bandalaginu sé hugsanlegur kostur. Prátt fyrir allt var
lengi hægt að treysta því að andstaða gegn aðild að
EB væri sterkari í Sjálfstæðisflokknum en fylgi við þá
hugmynd. Þessu er ekki treystandi lengur. Frjáls-
hyggjuhugmyndir Sjálfstæðisflokksins ganga m.a. út á
það að þjóðríkjaskipulagið eigi að líða undir lok.
Bandaríki Evrópu er það sem koma skal, að dómi
þeirra sem móta framtíðarstefnu Sjálfstæðisflokksins.
Þar á ísland að verða einhvers konar Alaska eða
Púertó Rico.
GARRI
Hjálparstofnun
bókmenntanna
Nú þegar oki heimsku, fátæktar
og undirokunar er að létta af
Austur-Evrópu heldur menningar-
lifið á Íslandi áfram að blómstra í
höndum vinstri manna án teljandi
þreytumerkja. Margs er að minn-
ast á menningarsviðinu og að
mörgu er að gæta til að ekkert fari
úrskeiðis í framtíðinni, svo að tökin
haldi. Nú er t.d. að nefna að Félag
íslenskra bókaútgcfenda er hundr-
að ára, en í tilefni af því hefur verið
komið upp ógnarlegum bók-
menntasjóði, upp á milljón eða
meira, sem úthlutað verður úr nú
um áramótin. Þessi bókmennta-
sjóður verður varla til að efla
skáldskapinn að mun, enda er
hann kominn í fastan farveg, sem
engum eða litlum breytingum tek-
ur frá ári til árs. Það er alltaf verið
að skrífa sömu bækurnar um ömur-
leika tilverunnar, eða einskonar
botnlanga vcrkalýðssögunnar í
landinu, þar sem bílaverkstæðin
blómstra og margvísleg vinstri
fræði er komin í stað herragarðs-
eigenda reyfaranna. Bókaútgáf-
unni í landinu hefur hrakað, vegna
þess að nú er alit kjaftæði gefíð út
í bókum, þegar áður var venjan að
hafna handritum, sem voru talin
þýðingarlaus. Engu að síður komu
út skemmtibækur eins og Valdimar
munkur og Kapítóla, sem þóttu
djörf á sinni tíð. Þar var þó hvergi
að fínna skít og sex cins og í dag,
þegar verið er að skrifa í kappi við
kvikmyndirnar.
Enginn Shakespeare
Hin miklu áhrif fjölmiðla hafa
síðan bæst með fullum þunga ofan
á bókarskrifín og ruglað enn við-
horf lesenda til bóka. Einstök verk
eru tekin úr samhengi og frægð úr
hófí uns lesandinn veit ekki lengur
hverju hann á að trúa og hættir að
handfjatla bækur saddur lestrar-
daga sinna. Engin góð verk fá að
gróa og vaxa í hugum manna.
Alvarlegir frammúrstefnuhöfund-
ar snúa sér inn á svið, sem hæfa
fjölmiðlunum og láta blóð flæða
eins og „refla“ niður veggi. Fyrir
utan svona reflafræði er einkenni-
legt hvað menn eru orðnir leiðin-
legir.
Mitt oní þessa uppgjöf skáld-
skaparíns er svo dengt milljón
króna bókmcnntaverðlaunum, lík-
lega í von um að eitthvað spírí í
skugga þeirra. Þess er þó engin
von, vegna þess að um milljón
króna verðlaun getur alveg eins
faríð og fjölmiðlana, að þau verði
hvorki til skilningsauka á góðum
skáldskap eða til vegsemdar
honum. Við komum ekki til með
að eignast neinn Shakespeare þrátt
fyrír milljónina, þótt við höfum
eignast mörg ígildi hans í auglýsing-
um og þessum sérstöku bókmenn-
taþáttum fjölmiðla, sem haldið er
úti til eflingar menningunni.
Asninn í herbúðunum
Félag íslenskra bókaútgefenda
efnir til hófs á Hótel Sögu í kvöld,
5. desember og ber að óska félag-
inu til hamingju með afmælið.
Þrátt fyrír allt hafa íslenskir bóka-
útgcfcndur fært þakklátum lesend-
uni marga góða bók á löngum ferli
félagsins. í þessu afmælishófí verða
tilnefndar tíu athyglisverðustu
bækur ársins. Sá listi verður hinn
forvitnilegasti, enda blandast sam-
an í forystu fyrir sjóðnum velflestar
stéttir landsins, sem er í samræmi
við hinar stéttagreindu bókmennt-
ir. Jafnvel vinnuveitendur eiga full-
trúa á lokastigi ákvörðunar um
bókmenntaverðlaunin, þótt
launþcgar og leftistar séu þar í
meirihluta. Vinnuveitendur eru
svona eins og slaufa utan um
niðurstöður þeirra, sem ráða öllu
um þessa úthlutun. Þannig hefur
verið tryggt að skáldskapurínn og
bókmenntirnar almennt komist
ekki úr þeirri sjálfheldu, sem þær
hafa lokast inni í vegna áskipaðra
viðhorfa um að bókmenntirnar eigi
að þjóna tilteknum stefnum og
sjónarmiðum, en sá asni var leidd-
ur inn í herbúðirnar með Rauðum
pennum á sínum tíma. Það á eftir
að koma á daginn hvort milljónin
er framhald af því, m.a. vegna þess
að ekki er úr neinu öðru að velja,
svo vel hefur tekist að loka fyrír
skilningarvit skáldskaparins.
Einstæð móðir
Miðað við stöðu bókmenntanna
á hundrað ára afmæli félags bóka-
útgefenda verður ekki erfítt að
fínna þann sem á að fá milljónina.
Þar sem þjóðfélagslegar aðstæður
segja orðið meira um skáldskapinn
en það sem skrífað stendur í bókum
er vísasta veginn til að komast að
réttrí niðurstöðu að finna í skattafr-
amtölum eða líkum skýrslum.
Þannig yrði milljónin keimlík því
fé sem Hjálparstofnun kirkjunnar
veitir. Þar af leiðir, að fyrirfínnist
höfundur sem er einstæð móðir í
leiguhúsnæði, ber að líta svo á að
hann eigi að fá milljónina. Til þess
hefur þessari milljón verið komið
á fót, enda fer um hana eins og fé
annarra menningarsjóða, sem veitt
hefur verið til einstaklinga. Garri
VÍTT OG BREITT
Hinir ósnertanlegu
-Bágt eiga þeir sem verða fyrir
ofbeldi en bágara eiga þcir sem
beita ofbeldi-. En bágast af öllum
á sá dómsmálaráðherra sem vælir
þennan boðskap í fjölmiðil þegar
hann lætur í ljósi álit sitt á marg-
endurteknum og tilefnislausum ár-
ásum sem fólk verður fyrir helgi
eftir helgi. Beitt er eggjárnum og
brotnum glösum af illmennum sem
lemstra samborgara sína, sér til
gamans að því er best verður séð.
Og vesöl er sú þjóð sem lendir í
þeirri ógæfu að hafa yfir höfði sér
æðstu yfirmenn laga og réttar sem
kyssa vöndinn fyrir hönd þeirra
sem fengið hafa að kenna á honum
á eigin skrokki.
Óþarfi er að rekja öll þau fjöl-
mörgu atvik er illþýði leggur til
atlögu við við þá sem næstir standa
eða ganga og stórslasa sér til hugar-
hægðar eða hvernig gengið er til
verks og hvaða tólum beitt. Um
hverja helgi fjölgar fréttum af slík-
um atburðum.
Einhver hefði haldið að tekið
hafi út yfír allan þjófabálk um
nýliðna helgi af fréttum að dæma,
en lögreglumaður sagði í fjölmiðli
að ástandið hefði hvorki verið
verra né betra en endranær og lét
sér fátt um finnast.
Á sama tíma reyna læknar að
tjasla ungu fólki saman og koma
því úr lífshættu eftir meðferð of-
beldismanna.
Lögreglumenn sem talað er við
segja að fleiri menn þurfi til lög-
gæslu en tekjurýrt þjóðfélag telur
sig hafa efni á að borga kaup.
Þá er einnig upplýst að lögreglu-
þjónar segjast sjálfir vera í hættu
ef þeir láta sjá sig á þeim stöðum
þar sem ofbeldisárásir eru algeng-
astar og best að halda sig víðs fjarri
á þeim tímum sem heppilegastir
þykja til að stórslasa fólk „ í
ganni“.
Til þessa hefur enginn spurt
lögguna og aðra sem eru á kaupi
við að halda uppi lögum, til hvers
löggæslan sé, eða hvaða hugmyndir
þeir hafa um hlutverk hennar. En
ljóst er að það er ekki til að verja
fólk fyrir sadískum ofbeldisárásum
enda eru tilfinningar dómsmála-
ráðherra ekki til þess fallnar að
efla skilning á að löggæsla eigi að
veita borgurunum vernd.
Undirritaður veit dæmi um konu
sem neyddist til að fara um óvarið
land að nóttu til um helgi til að ná
í meðöl handa fársjúku barni sínu.
Það er nefnilega stundum höfð
næturvakt í lyfjabúð á miðjum
orrustuvelli. Hún varð fyrir aðkasti
og hótunum og veist var að bíl
hennar og þóttist aldrei hafa kom-
ist í hann jafnkrappan og að neyð-
ast til að berjast gegnum hópa af
því viðbjóðslega æskufólki sem
þarna hótaði ofbeldi. Aðeins er-
indið réttlætti þessa hættuför.
Hvergi var lögregluþjón að sjá
en samt var ekki hægt að aka
gegnum hópa brjálæðinganna sem
djöfluðust á bílnum, óðir af áfeng-
isneyslu og öðrum vímuefnum.
Vesalings löggæslan telur of
hættulegt fyrir sig að vernda fólk
sem neyðist til að hætta sér út að
ná í meðöl um nótt og illmenni sem
beita ofbeldi sér til hugarhægðar
eiga alla samúð dómsmálaráðherr-
ans.
Inni í skjóli og víðs f jarri
í ágætu viðtali við lögreglustjór-
ann í Reykjavík sem birt var í
Morgunblaðinu um helgina, lét
hann í ljós áhyggjur af sívaxandi
ofbeldi og að því er virtist tilefnis-
lausum árásum á fólk og ræður þá
tilviljun hver verður fyrir þeim. En
fátt sýnist til úrbóta.
Lögreglustjóri kvartaði að vísu
um mannfæð og vildi fá leyfi til að
auka liðskostinn. En sagði að mjög
erfiðlega gengi að fá nokkru breytt
til batnaðar innan lögreglunnar.
Hann sagðist t.d. vilja að lögreglan
færi aftur út á göturnar og næði
sambandi við fólk.
Ekki sagði lögreglustjóri hvaða
ljón væru í veginum, en borgarbúar
og aðrir landsmenn eiga heimtingu
á að vita til hvers lögreglan heldur
eiginlega að hún sé og hvers vegna
hún getur ekki sinnt þeirri frum-
skyldu sinni að halda uppi lögum
og reglu.
Lögreglustjóri segir að undir-
menn sínir séu komnir inn í bíla.
Hvern fjandann eru þeir að gera
þar. Svo mikið er víst að þeir eru
ekki að stjórna umferð eða koma í
veg fyrir umferðarlagabrot, sem
allir sjá nema lögreglan. Þeir eru
meira að segja hættir að gera
skýrslur um slys.
Hvað er fólkið eiginlega að gera
inni í bílunum eða einhvers staðar
annars staðar en þar sem þörf er
fyrir eftirlit?
Enda segja þeir að það sé hættu-
legt - fyrir þá sjálfa.
Og ofbeldi illþýðisins magnast
með hverri vikunni. OÓ