Morgunblaðið - 16.10.2006, Blaðsíða 28

28 MÁNUDAGUR 16. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
VIRKJUNAR- og stóriðjumenn á
Austurlandi hafa upplifað miklar
mæðutíðir að undanförnu.
Ekki var nóg með að hópur mót-
mælenda kæmist inn á vinnusvæði
álvers Alcoa, klifraði þar upp í tvo
háa krana og stöðvaði vinnu í nokkr-
ar klukkustundir, heldur setti Guð-
mundur Beck, bóndi á Kollaleiru, allt
á annan endann er
hann fékk sér stuttan
göngutúr inn á álvers-
svæðið til að bjóða
körlunum góðan dag-
inn. Skiljanlegt er að
auðhringnum Alcoa
finnist stolt sitt sært,
að einn venjulegur ís-
lenskur bóndi dirfist að
standa uppi í hárinu á
þeim með hætti sem
hann hefur gert og vak-
ið hefur athygli al-
þjóðar. Bygging ál-
versins hefur haldið
áfram af fullum krafti þrátt fyrir að
nýtt umhverfismat hafi ekki legið
fyrir fyrr en nú, samkvæmt úrskurði
Hæstaréttar. Þökk sér Hjörleifi
Guttormssyni fyrir baráttu hans í því
máli.
Nú nýverið hefur Skipulags-
stofnun gefið álit sitt á matsskýrslu
Alcoa Fjarðaáls. Telur stofnunin, að
álverið sé „ásættanlegt“ með tilliti til
mengunar og annarra áhrifa á um-
hverfið. Þó segir í álitinu, að út-
blástur frá álverinu „muni óhjá-
kvæmilega rýra loftgæði við
innanverðan Reyðarfjörð“, sama
hvaða kostur á mengunarvörnum
verði valinn. Skyldi ekki fara ónota-
tilfinning um einhverja Reyðfirðinga
við að lesa þessi orð. Staðfest er að
álver Alcoa muni senda frá sér meira
en 500.000 tonn af koldíoxíði (C02) ár-
lega út í andrúmsloftið, auk annarra
efna, eða álíka mikið og útblástur frá
um 170 þús. bifreiðum. Enda segir í
áliti Skipulagsstofnunar, að augljóst
sé „að losun Alcoa Fjarðaáls af gróð-
urhúsalofttegundum muni vega all-
hátt í heildarlosun þeirra á Íslandi.“
M.ö.o. stofnunin viðurkennir að með
tilkomu álversins verði veruleg
aukning á losun gróðurhúsaloftteg-
unda, sem nú eru að mati vísinda-
manna um allan heim farin að ógna
framtíð alls lífs á jörðunni. Samt er
lögð blessun yfir álverið og það talið
innan viðmiðunarmarka, en viðmið-
unarmarka við hvað og hver hefur
sett þau mörk?
Annaðhvort erum við Íslendingar
að draga úr eða auka við útstreymi
gróðurhúsalofttegunda. Allt annað
er blekking. Hér við bætast svo al-
varleg umhverfisáhrif Kára-
hnúkavirkjunar, sem verða meiri en
áður hefur sést hér á landi, og nú síð-
ast efasemdir um öryggi stíflnanna
við Kárahnjúka og alla málsmeðferð
í kringum það mál, þar sem mik-
ilvægum athugasemdum Gríms
Björnssonar jarðeðlisfræðings frá
2002 um virkar sprungur á stíflu-
svæðum ásamt jarðhita
og mögulegri hættu á
jarðhræringum, virðast
hafa verið stungið und-
ir stór af iðnaðarráðu-
neytinu í því skyni að
leyna Alþingi upplýs-
ingum, áður en það tók
afstöðu til hvort af
virkjun yrði.
Mann setur hljóðan
gagnvart slíkum vinnu-
brögðum.
En Landsvirkjun
gerir nýtt áhættumat
með miklum lúðra-
blæstri og kallar til þess sérfræð-
inga, innlenda og erlenda, sem allir
eru að sjálfsögðu á launum hjá
Landsvirkjun. Finnst mönnum það
trúverðug vinnubrögð. Þeir segja
allt í góðu lagi við Kárahnjúka.
Áhætta af stíflurofi telst einnig við-
unandi. Ljóst er þó að íbúum neðan
stíflu er ekki skemmt. Á fundi, sem
bæjarstjórn Fljótdalshéraðs og
Landsvirkjun efndu til nýverið um
framkvæmdarstöðu Kárahnjúka-
virkjunar og væntanleg áhrif henn-
ar, var Landsvirkjun átalin harðlega
fyrir slælegar upplýsingar og kallað
eftir rýmingaráætlun vegna hugs-
anlegs stíflurofs. Fólki er órótt. Ósk-
að var eftir ítarlegri upplýsingum
um áhrif af flutningi Jöklu yfir í Lag-
arfljót, sem verða að mínum dómi
einhver verstu umhverfisspjöll virkj-
unarinnar, en þar virðist hafa orðið
fátt um svör af hálfu Landsvirkj-
unar, enda næsta augljóst, að þar á
bæ hafa menn takmarkaða hugmynd
um hver þau verða. Kannski telst
það líka viðunandi. Krafa um nýtt,
óháð áhættumat á mannvirkjum
Kárahnjúkavirkjunar gerist nú æ
háværari og að öll spil verði lögð á
borðið, en frestað verði fyllingu
Hálslóns, þar til slík úttekt lítur
dagsins ljós. M.a. hefur Félag um
verndun hálendis Austurlands hafið
undirskriftasöfnun þeirri kröfu til
stuðnings. Blekkingarvefurinn, sem
spunninn var upp í sambandi við
stóriðjuframkvæmdirnar á Austur-
landi, er nú óðum að rakna í sundur.
Það er farið að grisja í gegn og augu
fólks að opnast. Álver eða ekki neitt,
álver eða hnignun og dauði aust-
firskra byggðarlaga, hver kannast
ekki við þessa frasa. Málið hefur ver-
ið rekið áfram með offorsi, það liggur
mikið við. Lítt hefur verið hlustað á
rök andstæðinga virkjunarinnar og
engin skref stigin til sátta. Á Austur-
landi ríkir hálfgerð gullgraf-
arastemning um þessar mundir,
menn tala um bjartsýni. Gott er,
meðan svo er. En bjartsýni á hvað,
hefur það verið skilgreint? Sam-
kvæmt upplýsingum Hagstofunnar
eru brottfluttir íbúar af Austurlandi
fleiri en aðfluttir á fyrri helmingi
þessa árs ef tekið er mið af innan-
landsflutningum, fjölgunin þar er
eingöngu í erlendu vinnuafli. Og skal
engan undra. Aðeins örfáir nem-
endur sóttu um nám á stóriðjubraut
við Verkmenntaskólann í Neskaups-
stað fyrir ári. Mikill meirihluti
þeirra, sem nú vinna við virkjun og
álver, eru sem kunnugt er útlend-
ingar, og svo mun einnig verða, eftir
að álverið er komið í gang. Af auglýs-
ingaherferð Alcoa má ráða að þeir
hafi orðið fyrir vonbrigðum með und-
irtektir landsmanna. Og sjálfur býr
forstjórinn uppi á Egilsstöðum, að
því er mér er tjáð. Fólk lætur ekki
lengur segja sér hvar það á að búa
eða starfa, einnig það er blekking.
Og hvað um þá sem sjá sig til-
neydda að hrökklast burt af jörðum
sínum af því þeir kjósa ekki að búa í
nánd við háspennulínur eða álver,
eiga þeir ekki sinn rétt?
Bjartsýni byggð á blekkingu er
ekki reist á traustum grunni. Þar
kemur að hún hrynur. Það getur orð-
ið sársaukafullt. Mæðutíðir álverss-
inna eru ekki á enda, þær eru rétt að
hefjast. Barátta umhverfisvernd-
unarfólks heldur áfram. Það er engin
önnur leið til framtíðar, annars erum
við á helvegi, það er mönnum óðum
að verða ljóst. Þeir sem ekki skilja
það eru eins og nátttröllin, sem dag-
aði uppi. Við ættum samt að biðja
Guð að fyrirgefa þeim, því ég held
þeir viti ekki almennilega, hvað þeir
eru að gera.
Bjartsýni eða blekking
Ólafur Þ. Hallgrímsson
skrifar um stóriðju » Bjartsýni byggð áblekkingu er ekki
reist á traustum
grunni.
Ólafur Þ Hallgrímsson
Höfundur er sóknarprestur
og býr á Mælifelli.
UNDIRRITAÐRI
var boðin þátttaka í bók-
mennta- og málfrels-
ishátíðinni Kapittel 06 í
Noregi (Stavanger Int-
ernational Festival of
Litterature and Free-
dom of Speech) 13.–17.
september. Þar vakti
framganga tveggja
Dana mesta athygli.
Annar þeirra var menn-
ingarritstjóri Jótlands-
póstsins, Flemming
Rose, maðurinn sem tók
ákvörðun um að birta 12 skopteikn-
ingar af spámanninum Múhameð fyrir
um það bil ári, hinn var Naser Khader,
þingmaður Radikale venstre á danska
þjóðþinginu. Hann varði birtingu
myndanna í nafni tjáningarfrelsis, eftir
að nokkrir danskir immamar höfðu
notað þær til þess að ófrægja Dani í
Mið-Austurlöndum 1. apríl sl. stóð
þingmaðurinn að stofnun Samtaka lýð-
ræðissinnaðra múslíma (Demokra-
tiske Muslimer) þrátt fyrir líflátshót-
anir íslamista í Danmörku og víðar.
Naser Khader hefur reyndar áður ver-
ið hótað illu vegna gagnrýni sinnar á
hin fornu Sharía-lög og baráttu fyrir
aðlögun múslíma að dönsku samfélagi.
Hann lýsti því hvílíkt áfall það væri
fyrir hann, sem þjóð-
kjörinn fulltrúa í lýðræð-
isríki, að þurfa nú að lifa
í felum með fjölskyldu
sinni og hafa lífvörð allan
sólarhringinn. Sama
gildir um Flemming
Rose.
Flemming Rose rifj-
aði upp aðdraganda
málsins sem var sá að
barnabókahöfundur gat
ekki fengið danska
teiknara til þess að
myndskreyta barnabók
um Múhameð af ótta við
hefndaraðgerðir herskárra múslíma
gegn þeim eða fjölskyldum þeirra. Rit-
stjórn blaðsins áleit vandræði rithöf-
undarins staðfesta útbreidda sjálfs-
ritskoðun meðal blaða- og
menntamanna og vildi kanna hvort ótti
við íslamista væri farinn að grafa und-
an tjáningarfrelsinu í landinu. Tilgang-
urinn var ekki að móðga múslíma al-
mennt, enda hafa þeir húmor eins og
annað fólk. (Naser Khader hló hjart-
anlega að teikningunni af sjálfsmorðs-
sprengjumanninum sem var vísað frá
hliðum Paradísar vegna skorts á
hreinum meyjum.) Flemming Rose
sagðist ekki hafa séð það fyrir að
teikningar í frjálsu dagblaði í Dan-
mörku, sem ekki brutu í bága við
dönsk lög, yrðu notaðar gegn danska
ríkinu og dönskum viðskiptahags-
munum eins og raunin varð á. En hann
gerði greinarmun á viðbrögðum músl-
íma í Vestur-Evrópu annars vegar og
hins vegar mannskæðum uppþotunum
á svæðum í Mið-Austurlöndum, þar
sem fólk býr við hvað mesta skoð-
anakúgun og ófrelsi. Þar voru mynd-
irnar, og þó einkum falsmyndir sem
aldrei birtust í Jótlandspóstinum, not-
aðar af áhrifamönnum til að egna fólk
til reiði gegn ytri óvini, gamalkunnugt
bragð þeirra sem reyna að beina at-
hyglinni frá eigin vandamálum. Íraks-
stríðið og hlutur Dana í því jók svo enn
á gremjuna og hatrið í þeirra garð. Í
Evrópu varð myndamálið hins vegar
hluti löngu tímabærrar umræðu um
stöðu innflytjenda sem kviknaði í kjöl-
far trúarpólitískra morða og morðhót-
ana íslamista í Hollandi og hryðju-
verka skoðanabræðra þeirra í Madrid
og London. Í velmegunarlöndum Evr-
ópu hafa orðið til stór og einangruð
samfélög múslíma sem einkennast af
atvinnuleysi, þekkingarskorti og bágri
stöðu kvenna. Hin afskiptalitla inn-
flytjendastefna hefur beðið skipbrot.
Dönsk þjóðhetja
Naser Khader fæddist í Damaskus,
sonur sýrlenskrar móður og palest-
ínsks föður og flutti sjö ára til Dan-
merkur. Fyrir einarðlega vörn sína
fyrir lýðræði og tjáningarfrelsi er hann
nú vinsælasti stjórnmálamaður lands-
ins, nánast dönsk þjóðhetja. Hann
sagði að uppnámið sem teikningarnar
ollu hefði leitt af sér tvennt. Annars
vegar hefði það afhjúpað undirliggj-
andi ágreining meðal múslíma í Dan-
mörku, það væri ekki lengur hægt að
tala um „Múslíman“ sem einn hóp.
Samtök hans, Demokratiske Musli-
mer, ættu miklu fylgi að fagna og þau
torvelduðu íslamistunum að tala fyrir
munn „allra múslíma“ eins og þeir
hefðu of lengi komist upp með. Hins
vegar hefðu augu stjórnmálamanna
opnast fyrir alvarlegum afleiðingum
fyrri innflytjendastefnu. Nú hefði
skapast breið samstaða um breyt-
ingar. Búið væri að setja upp hindranir
gegn nauðungarhjónaböndum og
skyldmennagiftingum (24 ára-reglan)
en hjónabönd af þessu tagi hafa verið
einn helsti farvegur innflutnings fólks
frá löndum múslíma. Skyldmennainn-
flutningurinn hefur auðveldað stórum
hópum að viðhalda eigin siðum, jafnt
góðum sem slæmum, og einangra sig
frá dönsku samfélagi. Nú væri ein-
hugur um að gera stórátak í því að
laga innflytjendur að lýðræðisgildum
landsins sem hefði veitt þeim viðtöku.
Hið norska Pakistan
Mannréttindafrömuðurinn Hege
Storhaug spáði því að frumkvæði
Dana yrði öðrum Evrópuþjóðum til
fyrirmyndar. Hún kynnti nýútkomna
bók sína, Men störst av alt er friheten
(Kagge Forlag), sem er grimm úttekt
á stöðu innflytjendamála í Noregi.
Bókin dregur upp nöturlega mynd af
hlutskipti stórs hluta kvennanna í
þessum hópi, ekki síst frá Pakistan,
sem staðfestist með óhugnanlegum
hætti sunnudaginn 1. október sl. þegar
norskur Pakistani murkaði lífið úr
þremur systrum sínum þar sem sú í
miðið hafði neitað að giftast frænda
þeirra.
Naser Khader og ný stefna í innflytjendamálum
Steinunn B. Jóhannesdóttir
fjallar um málefni innflytjenda
og ráðstefnu í Noregi þar að
lútandi
» Skyldmennainnflutn-ingurinn hefur auð-
veldað stórum hópum að
viðhalda eigin siðum,
jafnt góðum sem slæm-
um, og einangra sig frá
dönsku samfélagi.
Steinunn B.
Jóhannesdóttir
Höfundur er rithöfundur.
EFTIR að hafa legið undir feldi í sex
ár hefur Samfylkingin loksins myndað
sér skoðun á náttúru Íslands. Nið-
urstaðan er merkileg, - flokkurinn er
fylgjandi henni, þ.e.a.s. náttúrunni og
leggur til að við núverandi aðstæður
verði frekari stóriðjuáformum slegið á
frest.
Af hverju skyldi
flokksforystan vera að
skella fram svona yf-
irlýsingu?
Ef við lítum á þau
verk sem liggja eftir
Samfylkinguna þá virð-
ist frestun á stór-
iðjuframkvæmdum ekki
hafa verið sérstaklega
ofarlega í huga flokks-
manna. Fyrir austan er
ein stærsta breyting í
atvinnulífinu að verða
að raunveruleika með
byggingu Kára-
hnjúkavirkjunar og
Fjarðaráls. Samfylk-
ingin stóð sameinuð að
Kárahnjúkum og kaus
formaður Samfylking-
arinnar með þeirri
virkjun í borgarstjórn.
Án stuðnings Samfylk-
ingarinnar hefði tvöföld-
un Norðuráls aldrei orð-
ið að raunveruleika á
Grundartanga, og nú
engjast Samfylking-
armenn í Hafnarfirði yf-
ir því hvernig þeir eigi
að geta leyft tvöföldun
álversins í Straumsvík,
– án þess að þurfa að
bera ábyrgð á ákvörð-
uninni.
Greinilegt er af þessu að Samfylk-
ingin hefur verið í lykilaðstöðu til að slá
fyrri stóriðju á frest og er enn í aðstöðu
til að slá áformum um stækkun í
Straumsvík á frest. Kannski er skýr-
inga að leita í að skoðanakannanir gáfu
til kynna að flótti væri hafinn hjá kjós-
endum Samfylkingarinnar til Vinstri-
Grænna og því þyrfti að skapa nýjar
leikreglur, – strika yfir allt sem hafði
verið gert áður og hlaupast undan
ábyrgð. Er þetta trúverðugt?
Er það trúverðugt fyrir okkur sem
búum á landsbyggðinni að það er allt í
lagi að gera eitthvaðsem tengist stór-
iðju á Suð-Vesturhorninu, en ef eitt-
hvað raunverulegt er gert á lands-
byggðinni þá verður allt vitlaust.
Hvar eru blómlegustu byggðir
landsins? Borgarfjörðurinn hefur tekið
miklum breytingum eftir að álverið á
Grundartanga opnaði. Hafnarfjörður
hefur stækkað og blómstrað eftir að
fyrsta álver landsins var opnað þar og
hver og einn sem það vill
sjá sér þær stórkostlegu
breytingar sem eru að
verða í Fjarðabyggð.
Blekið var varla þorn-
að á hinu Fagra Íslandi
þar sem áherslan átti að
vera á að nýjar atvinnu-
greinar myndu haldast í
hendur við hefðbundnar
s.s. landbúnað og sjávar-
útveg, áður en að formað-
urinn var mættur með
tillögur um að leggja
landbúnaðinn í rúst á
næstu tveimur árum.
Fella skyldi niður í einum
vettvangi öll vörugjöld og
alla innflutningstolla á
matvæli og núverandi
stuðningur við landbúnað
afnuminn.
Formaðurinn var varla
búinn að sleppa orðinu,
fyrr en samflokksmenn
hennar Björgvin G. Sig-
urðsson og Anna Kristín
Gunnarsdóttir voru farn-
ir að draga úr orðum
hennar. Hversu trúverð-
ugt er það?
Að vera trúverðugur
stjórnmálaflokkur
Flokkurinn sem ætlar
að leiða ríkisstjórn verður að vera trú-
verðugur. Hann verður að gera sér
grein fyrir að ákvarðanir hans og skoð-
anir munu hafa áhrif á líf og lífsvið-
urværi fólks í landinu. Miðað við
frammistöðu síðustu vikna virðist mjög
langt í að Samfylkingin og formaður
hennar, Ingibjörg Sólrún Gísladóttir,
geri sér grein fyrir þessu.
Því getur Samfylkingin ekki talist
trúverðugur stjórnmálaflokkur.
Að vera eða vera
ekki … trúverðugur
stjórnmálaflokkur?
Eygló Harðardóttir fjallar um
stefnu Samfylkingarinnar
Eygló Harðardóttir
» Flokkurinnsem ætlar að
leiða ríkisstjórn
verður að vera
trúverðugur.
Hann verður að
gera sér grein
fyrir að ákvarð-
anir hans og
skoðanir munu
hafa áhrif á líf
og lífsviðurværi
fólks í landinu.
Höfundur er varaþingamaður Fram-
sóknarflokksins í Suðurkjördæmi.