Morgunblaðið - 05.03.2008, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 5. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
VEXTIR OG VERÐTRYGGING
Reginmunurinn á lífskjörum áÍslandi og í nágrannalöndun-um er að líkindum ásamt
verði á matvöru fólginn í hinu ís-
lenska lánaumhverfi. Á Íslandi búa
lántakendur við aðstæður, sem ekki
þekkjast í nágrannalöndunum og
þótt víðar væri leitað. Lánakjör á Ís-
landi eru með þeim hætti að lántak-
endur hér á landi eru mun lengur að
greiða upp lán sín og þar af leiðandi
að eignast það sem þeir taka lán fyr-
ir. Mun hærra hlutfall af tekjum Ís-
lendinga fer í að greiða af lánum
heldur en gerist annars staðar
vegna þess að á Íslandi eru vextir
hærri, þar við bætist verðtrygging
og síðan geta vextirnir í þokkabót
verið breytilegir.
Í Morgunblaðinu á mánudag var
rætt við Ingólf H. Ingólfsson fjár-
málaráðgjafa og dró hann upp dökka
mynd af ástandinu. Ingólfur fjallaði
þar sérstaklega um húsnæðislánin,
sem bankarnir byrjuðu að bjóða upp
á árið 2004. Þetta eru verðtryggð
lán með ákvæði um endurskoðun
vaxta eftir fimm ár. Ingólfur telur
að lán, sem tekin voru á 4,15% vöxt-
um, gætu orðið á 7,8% vöxtum þegar
þeir verða endurskoðaðir á næsta
ári. Og hvað þýðir það?
Ingólfur tekur dæmi um hjón, sem
tekið hafi 20 milljóna króna verð-
tryggt lán á breytilegum vöxtum til
40 ára. Þau hafi til þessa borgað 100
þúsund krónur á mánuði af láninu,
en vaxtahækkunin myndi hækka
hina mánaðarlegu afborgun upp í
159 þúsund krónur. Það er 59%
hækkun á afborgunum af láninu og
gæti slík hækkun haft alvarlegar af-
leiðingar fyrir marga.
„Það má líkja íbúðarlánum með
endurskoðunarákvæði við lán með
breytilegum vöxtum. Ég er þegar
farinn að sjá dæmi þess að verð-
tryggð lán með breytilegum vöxtum
valda fólki erfiðleikum,“ segir Ing-
ólfur í viðtalinu og vísar þar til til-
boða, sem bankarnir hafi fyrir
nokkrum árum gert bændum um að
breyta afurðalánum sínum í verð-
tryggt lán með lágum breytilegum
vöxtum. Þá hafi vextirnir aðeins ver-
ið 4,8% en séu nú orðnir 8,8%.
Ljóst er að verðtryggingin skapar
lánastofnunum mikið öryggi. Oft er
varað við því að taka lán í erlendri
mynt vegna gengisóvissu, en það má
rétt eins vara við því að taka verð-
tryggt lán vegna efnahagsóvissu.
Þegar við bætist að vextirnir eru
breytilegir bætist eitt tryggingar-
ákvæðið við fyrir lánveitandann.
Ástandið á lánamörkuðum hér
vekur ýmsar spurningar. Hvers
vegna getur íslenskur banki með
rekstur í Noregi boðið mun hag-
stæðari kjör þar en hér á landi?
Evrópusambandið er iðulega nefnt
sem allrameinabót í sambandi við
lánakjör. Það hlýtur hins vegar að
vera hægt að taka á verðtrygging-
arvandanum án þess að ganga í Evr-
ópusambandið!
Yfirskrift viðtalsins við Ingólf er
„Með bæði belti og axlabönd“ og er
þar vísað til lánastofnana. Er ekki
lágmark að lánþegar fái þá hjálm?
FRAMTÍÐ KENÝA BJARGAÐ?
Frá jólum hefur Kenýa rambað ábarmi upplausnar og blóðsút-
hellingar og eyðilegging verið dag-
legt brauð. Í gær var formlega gengið
frá samkomulagi um að stjórnarand-
staðan undir forystu Raila Odinga og
stjórnarliðar undir forustu Mwai
Kibai forseta myndu halda saman um
stjórnartaumana. Síga fór á ógæfu-
hliðina þegar tilkynnt var að Kibaki
hefði borið sigur úr býtum í forseta-
kosningunum 27. desember. Ljóst
var að framin höfðu verið víðtæk
kosningasvik og Odinga neitaði að
sætta sig við niðurstöðuna.
Undanfarið hefur verið uppgangur
í Kenýa og efnahagsleg velgengni þar
í landi hafði verið notuð til vitnis um
að óhætt væri fyrir fyrirtæki að fjár-
festa í Afríku. Margir óttuðust að
brytist út borgarastyrjöld í landinu
kynni það að hafa áhrif á efnahags-
lífið víðar í álfunni.
Í liðinni viku tókst að höggva á
hnútinn. Odinga samþykkti að falla
frá kröfu sinni um að setjast í stól for-
seta og verður hann forsætisráðherra
landsins.
Samkomulagið er ekki síst afrakst-
ur utanaðkomandi þrýstings. Kofi
Annan, fyrrverandi framkvæmda-
stjóri Sameinuðu þjóðanna, miðlaði
málum og bæði Evrópusambandið og
Bandaríkjamenn beittu miklum
þrýstingi. Odinga er ekki í neinum
vafa um að þessi þrýstingur hafi ráðið
úrslitum um að Kibaki gaf eftir. Við-
mælendur úr herbúðum Kibakis hafa
einnig viðurkennt að þrýstingurinn
hafi skipt máli, sérstaklega Banda-
ríkjamanna, sem verja miklu fé til
uppbyggingar í landinu eða rúmlega
hálfum milljarði dollara á ári.
Sagt er að Condoleezza Rice, utan-
ríkisráðherra Bandaríkjanna, hafi
verið sérstaklega fylgin sér. Hún
kom til Kenýa í febrúar og ber flest-
um saman um að hún hafi hund-
skammað Kibaki og sagt honum að
útilokað væri fyrir hann að ætla að
halda Odinga frá völdum.
Kibaki og Odinga settust saman í
stjórn eftir að sá fyrrnefndi var kos-
inn forseti árið 2002. Því samstarfi
lyktaði með ósætti og Odinga gekk út
úr því.
Nú ríður mikið á því að samstarfið
gangi upp. Odinga hefur sagt að hann
vilji taka til hendinni í efnahagsmál-
um og bæta stöðu þeirra, sem búa í
fátækrahverfum landsins. Íbúar fá-
tækrahverfanna búa í sárri örbirgð
og þar hefur ekki þurft mikið til að of-
beldi brytist út í stjórnarkreppunni.
Það veitir því ekki af að þar verði um-
bætur.
Alþjóðasamfélagið sýndi í Kenýa
að það getur haft áhrif. Nú þarf það
að halda áfram uppi þrýstingi.
Minnstu munaði að Kenýa færi út af
sporinu með hörmulegum afleiðing-
um. Vonandi hefur framtíð landsins
verið bjargað með hinu nýja sam-
komulagi.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftirmæli við minningarstund í Laugardæla-
kirkju 16. febrúar 2008.
Að feta sitt einstig á alfarabraut
að eilífu er listanna göfuga þraut.
Að aka seglum í eigin sjó
einn meðal þúsunda fylgdar.
(Einar Ben.)
Hvernig skal lifa lífinu? Hver eru þau gildi
í lífinu sem hafa sjálfgildi og eru eilíf, hafin
yfir skyndilæti hversdagsins og geta veitt
varanlega hamingju?
Til eru þeir menn sem finna hið sanna
markmið í lífinu, eina stjörnu til þess að stýra
eftir án þess nokkru sinni að efast, eitt gildi
til þess að lifa fyrir. Margir telja listina meðal
vafalausustu gilda mannlífsins og unnendur
skáklistarinnar telja hana hiklaust til listanna.
Með hvíldarlausri viðleitni berjast þessir
menn upp brattann til þess að ná fullkomnun.
Samlíking Jesú Krists um manninn sem fórn-
aði öllu fyrir eina perlu sýnir afstöðuna til
hinna eftirsóknarverðu gilda.
Slíkir menn berjast gegn straumnum, með
augun á þeirri ljóslind sem viðfangsefni
þeirra er, og skera sig skýrt frá þeim sem
berast fyrir ytri áhrifum eins og strá sem
sveiflast hingað og þangað eftir vindáttinni.
Slíkt lífshlaup sjáum við oft hjá listamönnum
sem lengst ná í list sinni. Það er eins og þeir
séu reknir áfram af hálfmeðvituðum eða
ómeðvituðum kröftum, stundum í yfirþyrm-
andi einhyggju með demonískum eldmóði.
Þeir eru aldrei algjörlega heima hjá sér á
jörðinni, verða stundum heimilislausir í tilver-
unni, eiga sér ekkert heimaland. Að lifa ríku
hugsanalífi heimtar einveru og óbrotið líf að
ytri viðburðum.
Bobby Fischer lagði sjálfan sig undir í tafli
lífsins. Hann helgaði sig þeirri list sem er
takmörkuð við sextíu og fjögurra reita borð
en er takmarkalaus í margbreytileika sínum,
þeirri list sem bundin er ströngum leikreglum
en hefur til skýja aðeins þá sem með afli hug-
arflugsins og snillinnar ná að höndla kjarn-
ann.
Hann lifði í lífi sínu miklar andstæður, vald
örlaganna hreif hann með í sinn óbilgjarna
leik. Ölögin gáfu og örlögin tóku. Æviskeið
hans var sem leikvöllur andstæðnanna. Hann
var hylltur og útlægur ger, fátækur og ríkur,
frægur og fyrirlitinn, sigurvegari við skák-
borðið en laut í lægra haldi í leitinni að ham-
ingju lífsins, naut frelsis og var sviptur því og
fangelsaður, eignaðist fjölda aðdáenda en fáa
vini. Hann var fullkomlega skeytingarlaus um
það öryggi og athygli sem flestir sækjast eftir
en lifði alla tíð í samræmi við þær meg-
inreglur sem hann mótaði sjálfur án tillits til
skoðana fjöldans. Á því sviði sem hann kaus
sér sem leikvöll var hann öllum fremri, þar
hugsaði hann eins og hálfguð en lét lönd og
l
e
g
e
f
o
a
a
b
i
Þ
v
h
a
F
s
O
s
s
n
F
s
s
s
s
a
r
m
Robert James Fisch
FRÉTTASKÝRING
Eftir Egil Ólafsson
egol@mbl.is
Almenningur upplifir ekki áeigin skinni þá kreppusem blöðin fjalla um.Þorri almennings er ekki
í hlutabréfakaupum og gengis-
áhættupælingum. Sala í bílum, fjór-
hjólum og vélsleðum er því góð og
ég sé ekki nein merki um að það sé
að breytast.“ Þetta segir Haraldur
Þór Stefánsson, framkvæmdastjóri
hjá Toyota í Kópavogi.
Þær fréttir sem Haraldur er að
vísa til eru um mikla lækkun á verði
hlutabréfa, mjög hæga sölu á fast-
eignamarkaði, lækkandi gengi
krónunnar og samdrátt í útlánum
bankanna. Seðlabankinn hefur verið
að vonast eftir að þessar neikvæðu
fréttir af efnahagslífinu og háir
stýrivextir bankans leiði til minnk-
andi þenslu og minni verðbólgu. Til
að þetta gangi eftir þarf að draga úr
einkaneyslu en það hefur hins vegar
ekki gengið eftir, a.m.k. ekki enn þá.
Einkaneysla jókst
þegar leið á árið
Í Hagvísum Seðlabankans, sem
komu út í síðustu viku, er bent á að
ársvöxtur dagvöruveltu hafi verið
12,5% í janúar og greiðslukortavelta
hafi aukist um 7,5% að raungildi í
janúar í samanburði við sama mán-
uð í fyrra. Þessi aukning sé aðeins
minni en á síðasta ársfjórðungi síð-
asta árs en greinilegt er að bankinn
telur að þensla í efnahagslífinu sé
mikil.
Hraður vöxtur einkaneyslu hefur
verið eitt af því sem knúið hefur
áfram hagvöxt hér á landi síðustu
árin. Hvað er það sem drífur einka-
neysluna áfram? Það er einkum
stöðug og jöfn aukning kaupmáttar
ráðstöfunartekna og hröð eigna-
myndun heimilanna, ásamt greiðum
aðgengi að lánsfé. Hagfræðingar
hafa undanfarin ár aftur og aftur
spáð minnkandi einkaneyslu og
minni hagvexti, en oftar en ekki hafa
þeir orðið að viðurkenna að tölurnar
hafi reynst hærri en þeir áttu von á.
Það hefur komið greiningardeild-
um bankanna talsvert á óvart
hvernig einkaneysla hefur þróast á
síðustu misserum. Einkaneysla
minnkaði um 1,3% á fyrsta ársfjórð-
ungi síðasta árs og var það í fyrsta
skiptið í fimm ár sem Hagstofan
mældi samdrátt í einkaneyslu. Þessi
samdráttur kom í kjölfar umróts á
fjármálamarkaði og lækkunar á
gengi krónunnar á árinu 2006.
Flestir töldu að þessi samdráttur í
einkaneyslu væri til merkis um að
það væri að hægja á efnahagslífinu
eftir mikla þenslu. Annað kom á
daginn. Á öðrum ársfjórðungi jókst
einkaneysla um 4,1% og á þriðja
ársfjórðungi nam vöxturinn 7,5%.
Tölur fyrir fjórða ársfjórðung liggja
ekki fyrir en flest bendir til að
einkaneysla á árinu 2007 hafi verið
meiri en árið 2006 þegar hún var
4,4%.
Sjaldan betri sala í bílum
Þegar talað er um einkaneyslu er
átt við almenn kaup heimilanna á
vörum og þjónustu, s.s. bílum, raf-
tækjum, flugferðum og fatnaði. Í
janúar sl. jókst innflutningur á al-
mennum neysluvarningi um 18,4% á
föstu gengi í samanburði við janúar í
fyrra. Innflutningur á heim
um jókst enn meira eða u
Innflutningur á fatnaði j
18,3%.
Í upphafi síðasta árs var
að bílainnflutningur mynd
saman á árinu eftir mjög gó
árinu 2006. Fyrstu mánuð
bentu til þess að þessi spá g
ir en þegar kom fram á m
bílasala mikinn kipp. Nið
varð sú að sala á bílum jók
um 3,4% í samanburði v
undan.
Ekkert lát er á þessari m
því að á fyrstu tveimur m
þessa árs hefur sala á fó
aukist um 43% í samanb
sömu mánuði í fyrra. Sa
upplýsingum frá Umferða
þessi mikla sala nálægt þv
sögulegt met. Athygli veku
Almenningu
skinni að þa
 Einkaneysla hefur aukist síðustu misserin þvert á spár h
Verð á hlutabréfum lækkar, fasteignaviðskipti
eru í lágmarki, gengi krónunnar lækkar og bank-
arnir draga úr útlánum. Samt heldur einkaneysla
áfram að aukast. Getur verið að þessar neikvæðu
fréttir skipti þorra almennings litlu máli?
Bílar Bílasala hefur verið
meiri í janúar og febrúar e