Náttúrufræðingurinn - 1988, Blaðsíða 15

Grímsvatnagosinu 1934, eins og vænta
mátti og maklegt var. Vitanlega gerir
hann þar aðallega grein fyrir því, sem
fyrir augun bar í fyrri ferð hans til eld-
stöðvanna í góðu veðri og björtu.
Síðar lýsti Arne Noe-Nygaard gos-
efnunum í tveimur ritgerðum 1936 og
1951. Tom Barth lýsti þeim einnig í
Norsk Geol. Tidsskr. Af danskri hálfu
var ekkert vísindalegt yfirlit skrifað
um gosið nema stutt greinargerð dr.
Nielsens (1934). Magister Keld Mil-
thers afhenti dr. Nielsen handrit að
ritgerð um jökulhlaupið 1934, og var
það prentað 1936. Nielsen samdi einn-
ig alþýðlegt rit um gosið, „Vatnajök-
ull. Kampen mellem Ild og Is“, sem
Pálmi Hannesson þýddi á íslensku.
FJÓRÐI DANSK-ÍSLENSKI
LEIÐ AN GURINN, 1936.
Rannsóknasvæði þessa leiðangurs var
Vatnajökull og Suðausturland austan
frá Öræfum og vestur til Eyjafjalla.
Frá Danmörku komu þátttakendurnir
dr. Niels Nielsen, sem var leiðangurs-
stjórinn, og magister Arne Noe-Ny-
gaard, síðar prófessor. Af íslands
hálfu voru Jóhannes Áskelsson jarð-
fræðingur með í Vatnajökulsferðinni
og Pálmi Hannesson rektor í byggð-
inni frá Fljótshverfi til Eyjafjalla.
Carlsbergsjóðurinn kostaði leiðangur-
inn.
Starfsáætlun dr. Niels Nielsens var
á þessa leið: Það hefir löngum verið
óskadraumur eldfjallafræðinga að
geta gert sér nokkurnveginn full-
komna hugmynd um það orkumagn,
sem losnar við eldgos, og þá ekki síst í
fyrstu goshrinunni. Æ ofan í æ verða
menn vitni að því, að gosstrókur þeyt-
ist snögglega upp í 20-30 km hæð.
Gjóskumagnið, sem hann hellir úr sér
á örfáum klukkustundum getur verið
hálfur til heill rúmkílómetri. Gríms-
vatnagosið var að dómi hans hugsan-
9. mynd. Arne Noe-Nygaard (1908-)
stundaði nám við Kaupmannahafnarhá-
skóla árin 1927-1933 í náttúrufræðum með
jarðfræði sem aðalgrein og lauk þar mag-
istersprófi og síðar doktorsprófi árið 1937.
Hann var prófessor í jarðfræði við Kaup-
mannahafnarháskóla frá 1942 þar til hann
lét af störfum fyrir aldurs sakir. Hann hef-
ur komið margoft til íslands og alla tíð
fylgst vandlega með framförum í jarðfræði
íslands og sat í mörg ár í stjórn Norrænu
eldfjallastöðvarinnar, sem hér starfar.
Hann hefur skrifað mikið um jarðfræði ís-
lands, Færeyja og Grænlands. Dr. Arne
Noe-Nygaard, professor emeritus of geo-
logy at the University og Copenhagen, is
the author of this article. He has been an
Iceland enthusiast ever since he participa-
ted in the 1936 expedition. (ljósm. photo.
Niels Nielsen)
legt tækifæri til þess að fá svör við
spurningum, er að þessu lúta.
í umræddu gosi hafði heppnast að
reikna með nokkurri nákvæmni vatns-
magnið í jökulhlaupinu, sem því
fylgdi. Ef auk þessa væri unnt að meta
ísmagnið, sem bráðnaði meðan gosið
stóð yfir, mætti á grundvelli ísvarma-
133