Náttúrufræðingurinn - 1946, Qupperneq 8

’ nAttúrufræðingurinn
X
ivrru
iSMeV
y
U S.SMeV
11. rnyn<1.
innar rannsakaðar. Á þennan Jiátt hugsaði Rutherforcl sér að fara
að, en vegna þess, að honum fannst hægt miða að koma upp einnar
milljón volta háspennustöðínni, þá setti hann tvo samstarfsmenn
sína, þá Cockroft og Walton, í það að hefja tilraunirnar, encla þótt
spennan væri að allra hyggju allt of lág til þess, eða ekki nema
150000 volt. Það furðulega gerðist þó, að árið 1932 tókst þeim fé-
lögum að sundra létta málminum lítíum. Á 11. mynd er sýnt, hvern-
ig sundrunin verður. Það, sem sérstaklega er athyglisvert við sundr-
unina er, að alfageislarnir, sem óstöðugi kjarninn klofnar niður í,
sendast hvor í sína áttina af heljarafli, mörgurn sinnum meira en
því, sem skeytið sjálft hafði. Sú oi'ka, sem þar losnar, er fengin úr
atómukjarnanum við það, að nokkur hluti efnis hans hefir lneytzt
í orku. Eftir aðstæðiskenningu Einsteins er efni og orka eitt og hið
sama þannig, að efni er bundin orka, og orku tilsvarar ákveðið
efnismagn. Því sambandi má lýsa með jöfnum, sem kallast orku-
efnis-jöfnur Einsteins, og má rita þær í einfaldastri mynd þeirra
þannig: E = m • c2; og táknar hér m efnismagn orkunnar, c ljós-
hraðann en E orkuna. Einnig má segja, að E sé orkumagnið, sem
samsvari efnismagninu m.
Sé nú aftur horfið að tilraunum þeirra Cockrofl og Waltons og
orku-efnis-jöfnur Einsteins hafðar hugfastar, þá má rita upp jöfnur
þess, sem gerzt hefir, og er þá annars vegar skráð efni og orka fyrir
sundrunina, en hins vegar efni og orka eftir sundrunina, og á það að
vera jafnt samkvæmt kenningunni um að efnis- og orkumagn heims-