Náttúrufræðingurinn - 1946, Qupperneq 29

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
75
Það hafa orðið skipti, þannig að liver einstakur hluti trésins hefir
ekki náð hinum háa aldri. Fura lifir stundum 200—250 ár. En hver
einstök fruma lilir miklu skemur, t. d. 20—25 ár. Frumur fæðast stöð-
ugt og aðrar dey ja meðan líf trésins endistv Með aldrinum eykst yfir-
borð trésins, en lifandi vefir þess þverra hlutfallslega, er innri hlutar
þess deyja og eyðast. Getur þetta, ásamt erfiðleikum á matarflutn-
ingi um hið stóra tré, verið ein af orsökum elli og hrörnunar. Sé tals-
vert af greinum sniðið, smám saman af trénu, lengist líf þess, ef séð
er um að verja sárin fyrir sóttkveikjum. Styður sú staðreynd fyrr-
nefnda skoðun. Hinir dauðu velir trésins eru ekki gagnslausir. Þeir
halda því saman og auka styrk þess. Ef græðlingar eru teknir af trénu
og gróðursettir, má segja að það sé eilíft, því að græðlingarnir eru
hlutar af því. Með þessu móti er séð um að það verði aldrei of stórt,
þ. e. við minnkum það og yngjum beinlínis upp með græðlingunum.
Frælausum banönum t. d. er jafnan l jölgað með græðlingum og
verður ekki séð að þeir missi ncitt af h'fsþrótti sínum við þá fjölgun-
araðferð. Sama rná segja um hina kynlausu fjölgun kartaflnanna.
Allar kartöflur undan sama grasi eru eins að eðlisfari. Stærðarmunur
og annar útlitsmunur stalar af áhrifum lífskjaranna. Þær eru allar
hlutar af sömu móður; erfa alla kosti hennar og galla — og lifa „ei-
líflega" að kalla má. Krýningarblóm eða nellika er venjulega orðin
ellihrum 6—7 ára. En við endurnýjum hana með því að sníða af
henni græðlinga og gróðursetja þá. Þannig má telja að hún geti lifað
í aldir eða þúsundir ára í raun og veru.
Lavender-runninn, sem ræktaður er mikið erlendis, er fremur
skammlíftir. En sé hann árlega jafnaður og klipptur lifir hann miklu
lengur. Næsta lítið er eiginlega vitað um aldur margra fjölærra
jurta. Þegar jurt deyr geta orsakirnar verið margar og ekki alltaf elli-
dauði. Hefir t. d. óheppilegt veðurfar og ýmsir kvillar eða áföll æði
oft hönd í bagga. Algengt er líka að villt jurt er fjölær, en ýms rækt-
uð afbrigði hennar einær eða tvíær. Nú eru ræktuðu afbrigðin oit
blómastærri; en hin villtu bera iðulega fleiri blóm, svo að orkueyðsla
beggja virðist svipuð. Villikál er venjulega fjölært, og getur borið
urmul fræja. í stórvöxnu villikáli hafa verið taldir rúmlega 5 þúsuncl
skálpar eða fræbelgir, með 14 fræjum í hverjum að meðaltali. Gæti
sú jurt þannig hafa fætt af sér yfir 70 þúsund niðja! En auðvitað hafa
ekki öll fræin náð fullum þroska og ljöldi hinna hefir misfarist á
ýmsa vegu. — Niðjar villikálsins, ræktuðu káltegundirnar, eru aðeins
tvíærar. Virðist einhver erfðamunur koma þar til sögunnar.
Ræktunarskilyrði geta stundum haft áhrif á aldur jurta. Kaliforn-
íu-draumsóleyin (Eschschadhias) er falleg, einær skrautjurt, sem olt