Fálkinn - 02.04.1948, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
ÞAÐ liefir veriö sagt að enginn
þekki leiðir fiskanna í hafinu. En
á síðari árum hefir fiskifrœðingun-
um tekist að draga úr sannleiks-
gildi þeirra orða. Það er að vísu
ekki liægt að fylgjast með fiskgöng-
um með kafbátum, en fiskamerking-
arnar og bergmálstæki gera þó
kleift að fylgjast ailvel með flakki
fiskanna. Þetta á ekki síst við um
Lófót-þorskinn, sem þræðir sömu
götuna ár eftir ár og hefir víst gert
í þúsundir ára.
Á sama hátt og farfuglarnir koma
að sunnan á hverju vori kemur
þorskurinn úr norðaustri á hverjum
vetri, frá hafinu miili Spitsbergen
og Novaja Semlja. Hann kemur í
torfum suður með Noregsströnd,
jjrengir sér fram með eyjunum i
Lófót utanverðum, beygir inn i
Vestfjörð' við syðstu eyjarnar, Vog-
Hesta verstöð í heimi
LÖFÖT
ey og Röst, en i Vestfirðinum hrygn-
ir hann.
En hér híður lians stærsti báta-
flöti i heimi, búinn allskonar vél-
um og morðtólum. En þorskurinn
getur ekki iært af reynslunni og
kemur ár eftir ár, Jiversu mikið sem
drepið er af honum, kemur á sömu
slóðir á sama tíma. Og á liverju ári
fer liann aftur af vígvellinum, ró-
Netið er dregið inn með vélspilinu — fullt af þorski.
lega og skipujega, þó að liann iiafi
misst einar 50 miltjónir úr liðinu
í net og á öngla fiskimanna í Ló-
íóteyjum.
LÓFÓTVEIÐARNAR gefa veröldinni
mat og Noreg'i gjaldeyri og svo eru
Norðmenn farnir að nota þær til
annars. Þeir nota þær til að draga
að skemmtiferðafólk. Þvi ekki það.
Hversu margir eru þeir, sem aldrei
hafa séð lifandi þorsk og ekki hafa
hugmynd um hvernig farið er að
veiða liessa mest veiddu skepnu
Evrópu! Og Lófóteyjarnar eru lika
þess verðar að skoða þær. í fyrra
vetur fór norska stjórnin með alla
sendiherrana i Osló á þorsk til Ló-
fót, sumir fengu bein úr sjó en
fleiri létu duga að horfa á. Og fyr-
ir bragðið var talað um Lófótjiórsk-
inn allsstaðar þar, sem hann er ét-
inn — og miklu víðar. Síðan liefir
verið gerður út fjöldi hópferða tit
Lófót; þær gefa beiniiarða peninga
en auk þess eru þær auglýsing fyrir
þorskinn. Norðmenn vita hveð þeir
syngja. Vestmannaeyingar gætu gert
það sama, Akurnesingar og Sand-
gerðingar. Og því ekki að „gera
skemmtifcrðamenn út á síld ?“
Orðin ein geta ekki gefið hug-
mynd um hvað Lófótfiskið er, frem-
ur en aflahroturnar í Vestmanna-
eyjum. Maður verður að sjá þetta til
að geta skilið það. Þúsundir báta,
sem sigla út á miðin þegar fer að
birta af degi, floti sem fyllir sjón-
deildarhringinn ailt í kring — sjá
skipin þegar dimmt er orðið e'n
ljósin eru eins og litið sé yfir Iieiia
borg, og sjó bátana þegar þeir
berjast móti sjó og roki við að
komast í höfn. Ganga um bryggj-
urnar og sjá fiskinn þegar lionum er
skipað i land og kemur ó aðgerð-
arborðið, í þvottakerin óg hlaðana.
Sjá sjómennina starfandi dag eftir
dag í snjógangi, stormi og kulda,
því að veðursældin er lítil á vertíð-
inni í Lófót. Maður verður að fylgj-
ast með þessu í nokkra daga til þess
að geta fylgst með æðaslögum þessa
merkilega starfs.
Þessar veiðar eiga sér langa sögu.
Á þessum slóðum stundaði Þórólfur
Kveldúlfsson þorskveiði fyrir nær
1100 árum og síld veiddi hann líka.
En þá voru fóir um hituna saman-
borið við það sem nú er. Þá var
Lófót á útmörkum Noregs. En eft-
ir nokkur ár verður Lófótfiskið má-
ske horfið, í þeirri mynd sem það
er nú. Útlendir togarar eru farnir
að gerast nærgöngulir í Vestfirði,
en Norðmenn veiða enn með g'amla
laginu, ýmist á handfæri, lóðir eða
í net. Togarar jiekkjast varla i Nor-
egi ennjiá, og margir fiskimenn
vilja hvorki heyra jiá né sjá, og
telja þá mestu hættugripi fyrir fisk-
veiðarnar. En væntanlega fer svo
innan skamms, að jieir verða að
byrja togarafiski nauðugir viljugir,
til jiess að dragast ekki aftur úr.
VII) suðausturodda Vogeyjar er ein-
angruð byggð um jiúsund sólna á
nokkrum flötum hólmum spölkorn
til hafs; jiar heitir Henningsver. Þar
er fagurt útsýni og sést alla leið
suðvestur til Vereyjar og suður á
strandir Hálogalands. 1 útsynningi
er liarna leiðinlegt og liráslagalegt
og þá gengur sjórinn óhindraður
inn Vestfjörð. En inn ó milli hólm-
anna i Henningsver er jafnan dauð-
ur sjór.
Átta til níu mánuði af árinu er
allt kyrrt jiarna nema vindurinn,
sem alltaf blæs. En seinni partinn
í janúar fara skip að tínast inn á
höfnina, og jió er úti friðurinn.
Mónuðina febrúar og mars liafa
nefnilega allt að tvö jiúsund bátar
viðlegu þarna, og i stað þúsund
bæjarbúa eru jieir nú 8—10—12
liúsund. Það eru ekki ósvipuð hlut-
föl) Og á Siglufirði. Og jiennan tíma
er allt á iði, látlaust jivarg og bjást-
ur, bæði dag og nótt. Allir hugsa
um daginn á morgun, bæði sjó-
inenn, landvinnumenn og' fiskkaup-
mennirnir. Skyldi verða sjóveður á
morgun? Skyldi veiðast? Allt er lát-
laus spenningur og látlaust strit jiessa
Ivo—þrjá mánuði. Og þetta gengur
upp og niður. Veðrið er breytilegt
og fiskurinn flytur sig. Þessa vik-
una aflast Jítið — kaupmennirnir
ganga á eftir sjómönnunum að fó
sem mest og bjóða hver upp fyrir
öðruin — kaupmennirnir í landi
gjóta hornauga til bátanna, sem
hafa komið að sunnan og bjóða
hærra í fiskinn. Aðra vikuna fyll-
ist allt af fiski, svo að enginn veit
sitt rjúkandi róð — hvar eigi að
koma öllu jiessu fyrir. Eða jiað sem
verst er af öllu: gæftaleysi dag eftir
dag, svo að flotinn kemst ekki út
og allir verða að slóra i landi.
En út á við er jietta alltaf eins:
Það er allt i háalofti. Ekki aðeins á
sjónum, í bátunum og á bryggjun-
um. Nei, allsstaðar, í hverjum krók
og kima. Á pósthúsinu, simstöðinni,
afgreiðslum eimskipafélaganna, hjá
lækninum, í búðunum, kaffihúsun-
um, kvikmyndahúsunum. Allsstaðar
þröng, allsstaðar beðið eftir af-
greiðslu. Allsstaðar kliður margra
radda, sem tala um fisk.
Henningsver hcfir í nokkur ár
verið mesta fiskiverið í Lófót, —
og í allri veröldinni. Því er vel i
sveit komið, miðja vegu milli Aust-
ur- og Vestur-Lófót, stutt frá bestu
fiskimiðunum. Þessvegna vilja bát-
arnir fá bækistöð þar, svo framar-
lega sem þeir geta fengið legupláss
fyrir sig; sjómennirnir vilja leggja
það á sig að liggja um borð og vera
án sjóbúðar í landi. Það er mikið
af sjóbúðúm i Henningsveri, en þær
taka ekki nema landvinnumennina
og brot af sjómönnunum. Flestir sjó-
mennirnir verða að liggja um borð
í bátunum og það er stundum vafa-
söm ánægja í skammdeginu. En hér
er ekki verið að spyrja um þæg-
indi, hér er verið að spyrja um