Vikan - 30.04.1969, Blaðsíða 16

KYNFERÐI BARNA OG KERLINGABÆKUR
Frá örófi alda hefur mönnum leikið
mikill hugur á að geta fyrirfram
sagt um kynferði óborinna barna.
Margar aðferðir hafa verið til
þess notaðar. Stjörnufræðingar,
æðstuprestar og töframenn þóttust
sjá og skynja ýmis tákn, sem af
mætti ráða kynferði ófæddra barna
— nokkuð öruggir í vissu sinni um,
að meðaltalslögmálið sæi til þess,
að þeir hefðu ekki rangt fyrir sér
nema í annað hvert skifti. Auk þess
voru þessir menn af öllu sínu starfi
orðnir sérstakir snillingar í að haga
orðum sínum á þann veg, að sá
sem á hlýðir getur ráðið í mál
þeirra, sér í vil, og þannig fengu
þeir enn hækkaða hlutfallstölu þess,
sem rétt var með farið.
Meðal þeirra kerlingabóka, sem
taldar voru segja til um kynferði
ófæddra barna, var það, að piltbörn
væru spriklsamari, stúlkurnar væru
bornar hærra, piltbörn gerðu það
að verkum að hægra brjóstið stækk-
aði meira en hitt, en stúlkubörnin
yllu verk f vinstri síðunni ... og
svo framvegis.
Það er ekki á ástæðulausu, að
læknar nútímans brosa að þvílíkum
staðhæfingum. Lengi vel framan af
var engin leið að segja til um
kynferði barna, fyrr en þau sáust
í þessum heimi og hægt var að
gæta að þeim skapnaði, sem segir
svo ekki verður um villzt, hvort
barnið er piltur eða stúlka. — En
þó — fræðilegur möguleiki er á
að segja fyrir um kynferði barna
með nokkurri vissu, fimm mánuð-
um fyrir fæðinguna.
Ekki er víst, að slíkur fróðleikur
væri þó heppilegur. Hann gæti leitt
til sálfræðilegs vanda, sem menn-
irnir hafa ekki áður staðið frammi
fyrir. Setium svo, að hión eigi fimm
syni, en eigi nú von á sjötta barn-
inu og óski þess af alhug, að það
verði nú dóttir. Undir venjulegum
kringumstæðum verður biðin spenn-
andi og forvitnileat að víta, hvort
k'/nið kemur. En viti þau, að konan
gengur með einn drenginn enn, í
staðinn fyrir þráða stúlku, er hugs-
anleqt, að hún fái ósiálfráða andúð
á ófæddu barninu. Og hvaða af-
le’ðingar kynni það að hafa?
Oq hvaða afleiðinqar kvnni slík
forspá að hafa í einveldisríkium,
þar sem harðstjóri situr á stóli?
Setium svo, að Nazistar í Þýzkalandi
forðum hefðu kunnað að spá um
kvnferði ófæddra barna. Er fjar-
stæða að láta sér detta í hug, að
Hitler hefði láhð fyrirskioa evðingu
allra þeirra fóstra, sem vissa væri
fyrir að væru stúlkufóstur? Astæð-
an hefði qetað verið sú, að fóðra
ekki fleiri börn en nauðsvnlegt
væri- oiltbörn væru nauðsynleg til
að viðhalda hinum hreina, bláeyga
oq Þóshærða kynstofni oa beriast
fvrir hann. en konur til undaneldis
mætti síðan flytja inn frá hertekn-
um ríkjum.
Enn sem komið er hafa sálfræð-
ingar og þjóðfélagsfræðingar ekki
J6 VIKAN 18- m-
fengið slík mál til rannsóknar, en
síðan 1942 hafa læknavísindin haft
á valdi sínu aðferð til að kanna
þetta. Rússar urðu fyrstir til að kyn-
greina þannig ófædd börn með blóð-
greiningu, þannig að þegar hor-
mónið LH er sterkara í blóði móður-
innar en hormónið FSH, eru meiri
líkur fyrir piltbarni og öfugt. Rúss-
ar tilkynntu í upphafi 90% öryggi
af slíkri spá, en Bandaríkjamenn,
sem tóku upp þráðinn þegar er þeir
fréttu af þessu, náðu ekki nema
75% öryggi í spánni — sem kannski
er ekki laklegt.
En hvernig væri það, að geta
fyrirfram ráðið, hvort afkomandi
manns verður dóttir eða sonur? Svo
virðist, sem fólk hafi um allan ald-
ur haft mikla löngun til að ráða
þessu og hagræða í hendi sér, rétt
eins og þegar verið er að velja
húsgagn. Yfirleitt hafa óskir um syni
verið til muna eindregnari, kóngar
og aðrir höfðingjar hafa viljað geta
syni sem taka myndu við af þeim
á hásætinu, bændur hafa þurft á
sonum að halda til að hjálpa þeim
við búskapinn, konur hafa óskað
eftir ímyndum eiginmanna sinna,
en fyrir hefur þó komið, að foreldri
eða foreldrar hafa óskað eftir mey-
börnum; meira hefur það þó alla-
jafna verið af tilfinningalegum or-
sökum en rökvísum.
Margslags kerlingarbækur hafa
verið uppi um það, hvernig fara
skuli að því að qeta barn af réttu
kyni. Sagt er, að drengir séu getn-
ir nærri fullu tungli. Sömuleiðis, að
líklegra sé að drengir komi undir,
þegar svalvindar gnauða. Því sé
nærri öruggt að geta piltbarn á
fullu tungli í nöprum norðangarði.
Sumir segja líka, að drengir séu
getnir fyrir miðnættl, en stúlkur eft-
ir. Vinsæl er sú kenning, að þegar
kona sé ástheitari en karlinn komi
synir, og öfuqt. Sumir sögðu, að
annar eggjastokkurinn framleiddi
aðeins mevbarnaegg, hinn aðeins
sveinbarnaegg, oq sama skoðun var
til um eistun. Ef til vill í samræmi
við þessa kenningu var reglan um
það. að konan ætti að hvíla á ann-
arri hl'ðinni við qetnað ef hún ósk-
aði eftir mevbarni, en hinni, vænti
hún piltbarns.
Vísindi síðari tíma hafa leitt í
Ijós, að kvnferði barna er algerlega
undir sæði föðurins komið. í sæði
karlsins eru karlkynsfrumur, og
kvenkvnsfrumur, eða öllu heldur
innihalda þær á víxl X krómósóm,
sem framleiða meybörn, eða Y
krómósóm, sem framleiða piltbörn.
Möquleiki er á að aðskilja X sæði
oq Y sæði í miðflóttaaflsskilvindum
og tæknifrióvga með öðru hvoru,
oq fá þannig miklar líkur til annars
kynsins. Enn sem komið er, munu
þó þessar tilraunir og kenningar
vera einkum fræðilegar en ekki not-
aðar í praxis
Sumir telia sig þó hafa fundið
tiltöluipaa örugga og einfalda leið
til að ákveða kynferði barna sinna
fyrirfram. Hún byggist á þeirri
kenningu, að Y sæðið, það sem
framleiðir piltbörn, sé ekki eins líf-
seigt og X sæðið, en hins vegar
ágengara í leit sinni að eggi til að
frjóvga. Samkvæmt því á að forðast
samfarir nokkurn tíma, ef geta skal
meybarn vísvitandi, en hafa þær
síðan um tveimur sólarhringum fyr-
ir líklegasta egglosdag, og ekki aft-
ur fyrr en eggið er annað hvort ör-
ugglega úr sögunni eða frjóvgað.
Með þessu á það að vinnast, að Y
sáðfrumur séu til þess að gera færri
í sæðinu, en X sáðfrumurnar fleiri
og virkari. Þar við bætist, að þær
lifi lengur í líkama konunnar en Y
sáðfrumurnar, og séu því nær ein-
ar um samkeppnina um eggið, þeg-
Getnaðarvarnir eru ekki til að úti-
loka barneignir, sem myndi fela í
sér útdauða mannkynsins eða þeirra
hópa, sem þannig færu að. Getn-
aðarvörn er aðferð til að ráða því,
hvenær barnsfæðingar er óskað og
við hvaða kringumstæður.
Hver kona hefur sín sérkenni
þungunar. Samt eru viss einkenni
eins og rauður þráður allan með-
gögnutímann, og hægt að ganga út
frá þeim nokkuð vísum. Hér verð-
ur reynt að gefa einhverja hug-
mynd um það, sem gerist þá níu
mánuði, sem líða frá getnaði til
fæðingar. Ef til vill hafa sumir les-
enda nokkuð aðra reynslu, en það
sem hér fer á eftir er talið algeng-
ast:
Fyrsti mánuður:
1. dagur: Eggið frjóvqast. Það á
sér venjulega stað á miðju tíðabil-
inu.
7.-9. dagur: Eggið festir sér ból
í leginu.
14. dagur: Tíðahvarf í fyrsta sinn.
14,—28. dagur: Fyrstu einkenni
þungunnar kunna að gera vart við
sig. Venjulega þó ekki fyrr en síð-
ar.
Annar mánuður:
Morgunógleði hefst. Hún er væg
og misjöfn, en getur líka valdið
verulegum óþægindum. Hún stend-
ur veniulega í því nær sex vikur.
Ein fyrstu einkenni þungunar eru
hrevta. Svefnþörf eykst verulega. Á
þeosum tíma getur konan fundið til
eins konar þrýstings í brjóstunum
og þau kunna að verða viðkvæm.
Þvaglát verða einniq miög tíð, þótt
þegar hér er komið sögu sé barnið
enn ekki farið að þrýsta neitt á
blöðruna.
Þriðii mánuður:
Um þetta leyti taka brjóstin að
stækka. Húðin umhverfis geirvört-
urnar dökknar. Kviðurinn tekur ögn
að stækka, svo lítið þó, að þess
verður varla vart. Stækkandi legið
verður eins og lftil, hörð kúla.
Þreyta getur orðið yfirþyrmandi.
Gífurleg matarlyst getur gert vart
við sig á fæðutegundum, sem eng-
inn áhugi hefur verið á áður.
ar það er tilbúið til frjóvgunar.
Tiltölulega einfaldara er að stofna
til piltbarns samkvæmt kenningu
þessari: Til þess þarf aðeins að hafa
samfarir sem oftast þá daga sem
egglos er líklegast. Þá er ævinlega
mikið fyrirliggjandi af Y sáðfrum-
um, og þar sem þær eru ágengari
(samkvæmt kenningu þessari), verð-
ur nær örugglega um getnað pilt-
barns að ræða.
Okkur er ekki kunnugt um, að
þessi kenning hafi verið vísinda-
lega hrakin, þótt læknavísindin hafi
tekið henni með miklum fyrirvara
um raungildi. En þeir foreldrar eru
til, sem halda því fram, að þeir hafi
á þennan hátt stjórnað kynferði allra
sinna barna.
Fjórði mánuSur:
Á þessum mánuði stækkar legið
svo mjög, að þungunin verður aug-
Ijós.
Hægðatrega getur orðið vands*
mál.
Fimmti og sjötti mánuður:
Fyrstu hreyfinga barnsins verður
vart. Fyrst léttra og flöktandi. Lækn-
irinn á auðvelt með að greina hjart-
slátt barnsins. Ofurlítil útferð getur
gert vart við sig úr brjóstum.
Sjöundi og áttundi mánuSur:
Þennan mánuð spriklar barnið
kröftuglega. Rákir, „teygjurákir",
koma í Ijós á kviðnum. Mið-
lína kviðarins getur orðið blettótt,
dökknað. í sumum tilfellum koma
dökkir blettir á andlitið.
Níundi mánuður:
Þetta er tímabil mestu óþægind-
anna. Legið hefur stækkað mjög og
þrýstir á önnur líffæri ( kviðarhol-
inu. Eitt af einkennum þessa þrýst-
ings eru tíð þvaglát. Á þessum tíma
hættir barnið að hreyfa sig jafn
kröftuglega og fyrr, og veldur það
oft hræðslu þeirra, sem bera börn
í fyrsta sinn. Þær óttast, að eitthvað
sé að. En raunar hefur barnið mjög
lítið rúm til að hreyfa sig í. Þar að
auki hefur komið fram sú kenning,
að súrefnisskortur komi í veg fyrir
að barnið geti hreyft sig að ráði.
Þennan lokamánuð eru konurnar
oft að rifna af óvenjulegri iðjusemi
og viljaþreki. Þær taka til hendinni
og hespa því af, sem þær hafa lát-
ið ógert svo mánuðum skiptir, —
hreinsa skápa, lagfæra föt, og ann-
að, sem viðkemur heimilinu.
Um það þil tveim vikum fyrir
barnsburð kemur „létting", eins og
sumir eldri læknar kölluðu það. Þá
sígur legið neðar, og þrýstingur á
önnur líffæri minnkar. Þetta gerir
konunni léttara fyrir og henni líður
betur eftir.
Á 280. degi meðaltalsþungunar-
innar gera fæðingarhríðir vart við
sig og barnsþurður hefst.
HVAÐ GERIST Á MEÐGÖNGUTÍMANUM?