Vikan - 30.04.1969, Blaðsíða 19

Frjóvgun á sér stað með þeim hætti,
að sæði karlmannsins mætir eggi
konunnar í eggjaleiðaranum, sem
liggur frá eggjastokkunum til legs-
ins. Ekki er enn vitað með fullri
vissu, hvað gerist þegar egg og
sæði mætast, en nokkuð er þó full-
víst í því sambandi. Til dæmis, að
eggið hafnar óþroskaðri eða van-
skapaðri sáðfrumu. Það er eins og
að það viti, að slíkt sæði geti ekki
leitt af sér eðlilega sköpuð og
þroskuð börn. Ennfremur er talið,
að margar sáðfrumur leiti samtímis
inngöngu í eggið, en svo lltur út,
sem eggið velji jafnaðarlega beztu
og heilbrigðustu sáðfrumuna. A leið
sinni til eggsins sýnir sáðfruman
furðulega skynsemi, hún fer fram-
hjá milljónum af öðrum líkams-
frumum en veitir engri sérstaka at-
hygli, fyrr en kemur að egginu. í
tilraunaglösum hefur einnig verið
sýnt fram á, að sáðfrumur einnar
tegunar virða egg annarrar ekki
viðlits, til dæmis lítur sáðfruma
hunds ekki við eggi kanínu eða
kattar.
lok þriðju viku hefur fóstrið kom-
ið sér upp vísi að hjarta og æða-
slætti, og framleiðir sitt eigið blóð,
óháð blóði móðurinnar, og getur
verið annar blóðflokkur. Grundvöll-
ur hefur verið lagður að taugakerfi,
ofurlitlum heila og svo framvegis.
Vísir að beinagrind myndast þó
ékki fyrr en í lok sjöttu viku. í lok
níundu viku er andlitið fullmótað.
I lok þriðja mánaðar eru líffærin
fullgerð og tekin til starfa, þótt höf-
uðið sé enn mjög stórt ( hlutfalli
við líkamann. Fæðist barnið á þess-
um tíma og sé þá sett í volgt vatn,
reynir það að hreyfa sig í vonlausri
baráttu fyrir lífinu. Nú hefur það
stækkað fimm hundruð sinnum. Um
miðjan fjórða mánuð getur það
grett sig og nú verður móðirin vör
við fósturhreyfingar. Á sjöunda
mánuði hefur barnið töluverðar lík-
ur til að lifa, þótt það fæðist fyrir
tímann. Nokkru fyrir fæðingu snýr
fóstrið sér, svo að höfuðið veit nið-
ur, hafi það ekki snúið þannig áð-
ur. Á þessu lokastigi hefur það
töluvert sjálfstæðan persónuleika,
kann að kingja og gera öndunar-
hreyfingar. Það getur meira að
segja fengið hiksta og sogið á sér
fingur. Sumar tegundir hávaða geta
komið ófæddu barninu til að sprikla
hraustlega.
Frjóvgað eggið heldur áfram sina
leið niður í legið. Þar lætur það
fyrirberast án þess að byggja sér
sérstakan stað f nokkra daga. Þetta
er hættulegur tími fyrir eggið. Geig-
vænlega litlu munar, að það noti
matarbirgðir sfnar upp. Þá velur það
sér blett á sléttum legveggnum,
festir sig þar og skýtur þeim rótum
sem þarf til að draga til sín nær-
ingu. Nú er þetta nýja líf tiltölulega
öruggt. Það hefur byggt sér öruggt
ból og komist í samband við áreið-
anlega fæðulind. Þessi litla kúla er
nú full af vökva, en það er meira í
henni en það. Nú þegar hefur vef-
myndun hafizt. Þessi kúla, nánast
blaðra, er f þremur lögum. Yzta
lagið verður svo að hörundi, hári
og nöglum. Innsta lagið breytist f
meltingarfæri og önnur innri líffæri.
Miðlagið verður að beinum, sinum,
vöðvum og blóðæðum.
Engri konu dylst, þegar hríðir hefj-
ast, og legið tekur að herpast sam-
an og slakna á taktbundinn hátt.
Þá hafa miklar breytingar orðið á
líkama konunnar til að búa undir
hinn merka viðburð, leggöngin
víkkað og slaknað á öllum vöðvum
á leiðinni. Eftir þvf sem hríðirnar
aukast, taka fleiri vöðvar þátt f
fæðingunni, en sársauki mæðranna
er mjög einstaklingsbundinn. Sum-
ar berast varla af frá þvi hríðir hefj-
ast, en aðrar virðast lítið finna til,
þótt meðalvegurinn sé ef" til vill al-
gengastur. Sú kenning er mjög út-
breidd, að allar eðlilegar athafnir
líkamans séu sársaukalausar, þar
með talin fæðing, en óttinn við
barnsfæðinguna sé konum inn-
prentaður frá fæðingu og valdi
spennu, en spennan komi í veg
fyrir að konurnar geti slakað eðli-
lega á, og við það skapist sársauk-
inn. Ráðið sé því þekking á því,
sem í rauninni er að gerast, auk
æfingar í að slaka á vöðvunum.
18. tbi. VIKAN 19