Menntamál - 01.04.1971, Qupperneq 9

III.
Hvaða markmið ætti menntakerfið
að setja sér?
1. Tillaga ad' skilgreiningu.
Sú skilgreining á menntun, sem hér verður
lögð til, er að mínum dómi í samræmi við þau
sjónarmið, sem menntamálaráðherra heíir sett
frarn í lögum urn stefnu í menntamálum (Loi
d’Orientation), sent sé:
Að gera livern einstakling hæfari til að skilja
hið tæknilega, félagslega og menningarlega um-
hverfi sitt og að verða sjálfstæður, þ. e. a. s. fær
um að finna sér stað í umhverfinu og orka sjálf-
ur á það; því að það er einmitt með því að
skilja hið gagnkvæma samband á milli þróunar
þjóðfélagsins og sinnar eigin þróunar sem ein-
staklingurinn getur í raun og veru orðið breyt-
ingavaldur.
Samhliða þessari skilgreiningu tel eg að
menntakerfið verði (á þann liátt, sem síðar verð-
ur skýrt frá) að taka tillit til
— þarfa starfsmenntunarinnar, og þeirra sí-
felklu breytinga, sem þær þarfir eru undirorpn-
ar;
— menningarþarfa þjóðfélagsins;
— þeirrar þarfar, sem aldrei verður umflúin,
að sjá fyrir einhvers konar úrvalshópi.
Skólinn, þ. e. a. s. menntakerfið í heild, verður
að vera öllum bæði tæki og staður til að öðlast
aðgang að gagnrýnum skilningi á — og þar með
umræðum um — menningar- og félagslíf, og jafn-
framt að búa sig undir atvinnu með Jjví að afla
sér þeirrar þekkingar og hæfni, sem til Jjess Jjarf
að geta valið á miili ótal hugsanlegra starfs-
brauta.
Þessari skyldu verður skólinn að gegna á Jjann
hátt, að leitazt sé við að skapa ábyrga Jjjóð-
íélagsjjegna, en ekki óvirka einstaklinga. Skóla-
gangan verður að vera nemandanum eins konar
lærlingstími í samfélagslífi. Hin ýmsu hlutverk,
sem hann tekur að sér í skólagöngu sinni, og sú
ábyrgð, sem námið leggur honum á lierðar, verða
að gefa honum tækifæri til að skapa sér eða
finna sér lífsstefnu og lífshætti. Síðast en ekki
sízt verður svo einnig að sjá fyrir menntun til
eflingar tilfinningaþroska og félagskenndar.
Með menntun væri Jjá átt við syrpu af athöfn-
um, sem miða að Jjví að gera sérhvern mann
hæfan til
— að varðveita þá þekkingu, sem hann hefir
öðlazt, nteð Jjví að tengja hana lífi sínu og starfi;
— að auka við þessa þekkingu á grundvelli
traustra heimilda;
— að uppfylla eðlilegar framavonir sínar — at-
vinnulegar, menningarlegar, borgaralegar og fé-
lagslegar;
— að vera opinn fyrir breytingum á öllurn þess-
um sviðurn; og loks
— að Jjroska persónuleik sinn í gegnum fjöl-
skyldu- og félagstengsl sín.
2. Menntun og atvinna.
Hér er um svo mikilvægt atriði að ræða, að
mér virðist gagnlegt að eg geri ljósa grein fyrir
skoðunum mínum.
Þótt vissulega sé útilokað að sætta sig við það,
að menntakerfið sendi frá sér nemendur — æsku-
fólk eða fullorðna —■ gjörsamlega án tillits til
mannaflaþarfar, eða í algjörri fáfræði um vinnu-
markaðinn, væri ákaflega hættulegt að falla í Jjá
freistni (sem tíðum sækir á, þótt sjaldan sé við
henni gengizt) að laga menntakerfið að atvinnu-
ástandinu. Ástæðurnar eru þessar:
— forsjjár á sviði atvinnumála er ekki hægt
að gera nema með mikilli ónákvæmni, sem er
hvað mest Jjegar spáin tekur til smærri svæða
(landshluta eða héraða), en Jjað eru einmitt
svæðasjjár, sem mest væri á að græða;
— Jjað er rangt, sem margir halda, að liægt sé
að sjá fyrir „eftirspurnina“ eftir Jjekkingu og
kunnáttu í hinum ýmsu atvinnugreinum, því að
Jjarfirnar velta — eins og dæmið um hjúkrunar-
konur hér að framan sýnir — fyrst og fremst á
Jjví, livaða stefna er mörkuð; en auk Jjess er mjög
erfitt að skilgreina þarfirnar, jafnvel Jjó að stefn-
an sé ljós;
— ef menntunin er einbundin við atvinnu-
MENNTAMÁL
39