Æskan - 01.08.1937, Síða 3

ÆSKAN
83
Vél, sem flagar niður eldspýtnaefnið
Eldspýtur
Eftir Aðalstein Sigmundsson
Á hverju ári flytjum við íslendingar inn í land-
ið éldspýtur, sem kosta rétt að segja 62000 krón-
ur. Fyrir þetla verð fáum við 1550000 eldspýtu-
stokka. Ef þeim væri skipt jafnt á milli allra
manna í landinu, ungra og gamalla, barna og full-
orðinna, þá mundi hvert mannsharn fá í sinn hlut
hálfan sextánda eldspýtustokk eða kring um 850
eldspýtur yfir árið. ,
Það er ekkert vafamál, að mikið af þessum eld-
spýtum getum við sparað okkur algerlega að skað-
lausu. Tóbaksmennirnir nota töluvert ríílegan hluta
af þeim til þess að kveikja i pípunum sínum og
sigarettunum, og auðvitað er ekkert gagn af öllum
þeim eldspýtum, sem til þess fara. Einstöku eld-
spýta fer líka i súginn hjá okkur, þegar við kveikj-
um á þeim að gamni okkar, lil þess að horfa á
þær brenna, eða þá til þess að komast eftir, úr
hvaða átl mannsefnið okkar eða konuefnið verð-
ur, þegar þar að kemur.
En þó að mikið af eldspýtum fari að forgörðum,
i leik og gagnslausa eyðslu, þá er hitt þó vafalaust
meira, sem kveikt er á til mikils gagns. Því að
eldspýtur eru svo nauðsynlegir og ómissandi lilut-
ir í daglegu lífi allra siðaðra nútiðarmanna, að
mönnum mundi þykja lílið harla erfilt og óþægi-
legt, ef þær hætln að fást.
Við skulum nú allra snöggvast lnigsa okkur líf-
ið og tilveruna hérna á íslandi á því herrans ári
1937, ef engar eídspýtur væru til. Þá gæli pabbi
þinn og stóri bróðir ekki kveikt í tóbakinu sínu,
en það gerir nú ekkert til. Ilitt er verra, að mamma
þin yrði ráðalaus með að kveikja upp eld lil að
sjóða matinn handa þér, hvort sem lnin sýðnr
liann nú við gas eða kol, mó eða tað eða við. Og
hún mundi ekki geta kveikt upp í ofninum, hvað
kalt sem ykkur væri að sitja í óhitaðri stofunni.
Og ef þið hafið ekki raíljós, þá stæði lnin uppi í
standandi vandræðum, þegar dimma tekur, þvi að
þá er ekkert til að kveikja með ljós. — Það væri
sannarlega enginn gamanleikur, að eiga að lifa
eldspýtnalaus nú á dögum, þegar menn hafa van-
ist á að nota þær. Við hljótum að vorkenna aúm-
ingja fólkinu, sem lifði i heiminum áð.ur en eld-
spýlan var fundin upp. Og það er ekki langt síð-
an, að það fólk'var uppi, því að ekki eru nema
100 ár síðan eldspýtur urðu verslunarvara. Manima
hennar langömmn þinnar hefir áreiðanlega mátt
bjargast eldspj'tnalaus allan sinn húskap. Lang-
amma þín lcannske líka.
Eldurinn var engu siður lífsnauðsynlegur hlutur
þá en nú. Og þá gekk stundum í töluverðu basli
að halda eldinum lifandi, eða að ná í hann eða
kveikja hann, ef hann dó.
Þá var venja, að halda eldinum lifandi allt árið,
og ár eftir ár. Þá varð að fela hann á kvöldin,
sem kallað var, það er, að láta öskú og rnsl yfir
eld i hálfhrunnum móköggli eða taðflögu, svo að
næslum ekkert loft kæmist að, og eldurinn geymd-
isl þannig yfir nóttina. Öll ljós varð svo að kveikja
við þenna silifandi eld í hlóðunum. En ef hann
slokknaði, varð að sækja eld til næsta liæjar. Um
það get'ur þú lesið í gömlnm sögum. Stundum var
mikið á sig lagt til jiess að ná eldi, l. d. þegar
Grettir synli til lands úr Drangey.
Það er að vísu geysilangt síðan, að menn lærðu
ýmsar aðferðir til að kveikja eld. Þú veist, að
hlutir hitna við núning. Á því byggist aðferð villi-
FHigurnar bútaöar f eldspýtur