Æskan - 01.08.1937, Síða 5

ÆSKAN
85
ur í Japan. Gætlu að, hvort ekki stendur »Sáker-
hetstándstickor« á eldspýtustokknum, sem ])ú hefir
við hendina.
Lundhergshræður sáu brált, að ekki nægði að
búa til góðar eldspýtur, lieldur varð einnig að selja
þær í hentugum umbúðum. Þeir fundu þá upp
eldspýtnastokkinn, eins og hann er enn í dag, með
kveikifleti á háðum hliðum hulstursins.
Lundbergshræður áttu heima í borginni Jönkö-
ping í Sviþjóð, og verksmiðjan, sem þeir stofnuðu,
er þar til enn. Og enn er Jönköping mesta eld-
spýtnaborgin, og Svíþjóð mesta eldspýlnalandið í
heiminum.
Nú skulum við alliuga, hvernig eldspýtur og eld-
spýtustokkar verða til í nýtísku verksmiðju i Sví-
þjóð.
Þess er þá fyrsl að gæta, að tréð i sjálfar eld-
spýturnar er ösp, en fura og greni er nolað í stokk-
ana. Ösp vex lílið í Sviþjóð og er mjög mikið
keypt frá Rússlandi til eldspýtnagerðar, enda þótt
Svíþjóð sé eitt mesta skógaland Evrópu.
Þegar við komum að verksmiðjunni, sjáum við
þar i kring gífurlega hlaða af trjábolum. Við fylgjum
einum bolnum inn. Fyrst fer hann i vélsög, sem
þverkubbar hann í hæfilega langa búta. Á vetrum
eru bútarnir þar næst þýddir í sjóðandi gufu, en
á sumrin þarf þess auðvitað ekki. Þá tekur við
vél, sem fletlir berkinum af. Þá fara kubbarnir í
vél, þar sem þeir snúast eins og kefli, en láréttur
hnífur sker jafnframt flögu utan af þeim, j)ar til
ekkert er eftir, jafnþykka og eldspýturnar eiga að.
vera. Um leið sker vélin flöguna að endilöngu i
ræmur. Rétt er að skjóta j)ví hér inn í, að tlög-
urnar, sem límdar eru saman í krossvið, eru bún-
ar til á sama hátt, að skera samfellda llögu utan
af trébút, j)angað lil ekkert er eftir. Ræmurnar
renna nú af sjálfu sér inn í nýja vél, en i henni
er margfaldur hnifur, sem gengur sifelll upp og
niður og sker ræmurnar niður í eldspýtur. Sú vél
skcr 40000 eldspýtur á mínútunni. — Næsl koma
spýturnar í eilt mikið ker, þar sem þær eru gegn-
vættar í fosfórsýru. Það er gert til þess að brunn-
in eldspýtan l)rotni síður og svo að ekki lifi glóð
i henni þegar loginn er slokknaður. Stundum er
sýran blönduð litarefnum, ef eldspýturnar eiga að
hafa annan lil en trélitinn. Þá koma spýturnar í
þurrkunarvél, þar sem dsell er gegnum þær heilu
lofli, en jafnframt eru þær á hreyfingu og nudd-
ast hver við aðra, en við })að slípasl þær.
Næst koma spýturnar í hreinsunarvél, sem hreins-
ar úr þeim allt ryk, sem myndast hefir við slíp-
unina, og svo brotnar og gallaðai' spýtur. Þaðan
Samsctt vél til cldspýtnafromlciðslu, nýjasta gcrð
fara spýlurnar í einföldum röðum inn i eins kon-
ar rennur og skrúfast þar fastar, allar með jöfnu
millibili. Margar slíkar raðir skrúlast fastar i eins
konar ramma, sem kallaður er ídýfurammi. Jafn-
langir endar allra eldspýtnanna standa úl úrramm-
anum, og meðan þær silja þar fastar, er þeim dýfl
í ýms efni, til })ess' að gera þær að e/dspýtum.
Fyrst eru spýtnaendarnir, sem út úr rammanum
slanda, látnir strjúkasl'um heila járnplötu, svo að
þeir liitna og trosna um leið örlítið. Þá er þeim
dýfl i 150° heitt paraffín, svo að þær logi betur,
og j)á hitaðar aftur, svo að spýtan dragi paraffín-
ið hetur í sig. Þá eru endar spýtnanna, sem enn
sitja fastar i rammanum, loks reknar niður í eins
konar efnagraut, til þess að fá á sig })etta, sem við
köllum í daglegu tali brennistein, þó að brenni-
steinn sé raunar lítill hluti af því. í þessum graut
er kalíumklórat með menju eða brúnsteini, brenni-
steinn eða brennisteinskís, eða slíkt eldíimt efni,
núningsefni, eins og smámulið gler eða vikur og
svo límefni. Öll j)essi efni hafa vcrið fínmöluð
saman, hrærð og vætt. Eflir að spýturnar liafa
fengið þau á endann, eru þær þurrkaðar, síðan
losar vél þær úr rammanum og skilar þeim inn í
vélina, sem lætur þær í slokkana.
Það er ekki síður gaman að athúga tilbúning
stokkanna. Ef þú heíir eldstokk við hendina, J)á
skoðaðu hanu núna, um leið og þú lest. Hulstr-
ið er húið til sér. Fyrst er trédrumbur skorinn
niður í þunnar tlögur, eins og lýst var áðan, að
gert er, þegar byrjað er á eldspýtnagcrðinni, og
þegar búinn er lil krossviður. Jafnframt sker vélin
þverskorur inn i flögurnar með hæfilegu millibili,
til þess að liægl sé að gera hrot i })ær og mynda
hulstrið. Þelta getur þú séð, el’ j)ú rifur eldstokks-
hulstrið þitl sundur. Næsla vél sker plöturnar nið-