Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 40

við 1. gr. hgl. og 1. mgr. 69. gr. stjskr. um lögbundnar refsiheimildir. Getur orðið að
leggja að jöfnu óhæfilega rúmt framsal löggjafans að þessu leyti og svo hreint
afskiptaleysi hans af refsifyrirmælum framkvæmdarvaldsins.
í riti sínu Þættir úr refsirétti II orðaði Ármann Snævarr sambærilegt viðhorf
á bls. 97:
Hér verður það raunhæft álitamál, hvort lagasetningarvald hafi heimild til að fela
framkvæmdarvaldi að setja ákvæði um refsiverða verknaði - og víst er um það, að
svo mikið getur kveðið að slíku framsali valds (delegation), að mælirinn þyki fullur. 68
Það verður ráðið af dómaframkvæmd Hæstaréttar fyrir gildistöku stjómar-
skipunarlaga nr. 97/1995 að dómstólar höfðu að jafnaði veitt löggjafanum
talsvert svigrúm til að framselja framkvæmdarvaldinu vald til að setja refsi-
ákvæði í almenn stjómvaldsfyrirmæli, sbr. t.d. H 1948 88 (skömmtun bensíns)
og dómar Hæstaréttar um stjómskipulegt gildi laga nr. 77/1970 um tilbúning og
verslun með ópíum o.fl., þar sem ráðuneyti dómsmála var fengið úrskurðarvald
um það hvaða efni skyldu lúta ákvæðum laganna auk unnins ópíums sem lögin
bönnuðu sjálf, sjá einkum H 1974 219 og H 1974 1018.69
I athugasemdum greinargerðar að baki 1. mgr. 69. gr. stjskr. í frumvarpi því
er varð að stjómarskipunarlögum nr. 97/1995 er tekið fram að stjómarskrár-
ákvæðinu sé „ekki ætlað að breyta í neinu gildandi túlkun á 1. og 2. gr. al-
mennra hegningarlaga1*.70 Varhugavert er að skilja þessa athugasemd of bók-
staflega við túlkun á inntaki og gildissviði grunnreglunnar um lögbundnar refsi-
heimildir í 1. mgr. 69. gr. stjskr.
I fyrsta lagi er í texta 1. mgr. 69. gr. stjskr. ekki gert ráð fyrir þeim mögu-
leika að manni verði refsað á grundvelli refsiheimildar í stjómvaldsfyrirmælum.
Það er a.m.k. ekki sjálfgefið að rökrétt sé að skýra 1. mgr. 69. gr. stjskr. að þessu
leyti með rúmum hætti borgaranum í óhag enda um mannréttindaákvæði að
ræða. I öðru lagi er í athugasemdum greinargerðar að baki ákvæðinu ekki
fjallað beinlínis um grunnregluna um lögbundnar refsiheimildir eða heimildir
löggjafans til að framselja vald til handhafa framkvæmdarvalds til að setja
refsiákvæði. I þriðja lagi er órökrétt að það hafi enga lagalega þýðingu að
68 Ármann Snævarr: Þættir úr refsirétti II. Handrit til kennslu í lagadeild Háskóla íslands. 2. útg.
Reykjavík (1983), bls. 97.
69 Sjá umfjöllun um þessa dóma í riti Jónatans Þórmundssonar: Afbrot og refsiábyrgð I, bls.
189-190, og hjá Ármanni Snævarr í Þáttum úr refsirétti II, bls. 97, en þar segir Ármann m.a. svo
um fyrirkomulag laga nr. 77/1970: „Slíkur háttur á refsiákvæði er eigi æskilegur svo að vægt sé til
orða tekið“. Um framsal lagasetningarvalds almennt á sviði refsiréttar með vísan til dóma sem þá
höfðu gengið segir Armann að bæði íslenskir og norrænir dómstólar hefðu þá „yfirleitt ekki
hrundið stjómvaldsreglum fyrir þá sök eina, að um óhæfilega rúmt framsal á valdi [hefði verið] að
tefla“.
70 Alþt. 1994-1995, A-deild, bls. 2095.
34
J