Svart á hvítu - 01.01.1980, Blaðsíða 6

TAUX Dl CROISSANCE DES DIFFERENTES BRANCHESINDUSTRIELLES
SouroelNSEE
variation moyenne,
année 77/année 76
ndN 6 de
la production
ndustneHe
i—i
effectifs
employes
-ii» i

Tafla yfir framleiðsluaukningu (svartar súlur) og breytingu á fjölda starfsfólks (hvítar
súlur) í ýmsum iðngreinum í Frakklandi 1976—77. Nr. 1 frá vinstri er málmiðnaður-
inn (0,9% framleiðsluaukning, 1,6% færra starfsfólk. Nr. 10 frá vinstri er prent-
iðnaðurinn (5,8% framleiðsluaukning, 0,8% færra starfsfólk).
var uppspretta alls auðs. Eftir 25 ára
þroskaskeið er þriðja iönbyltingin
nú hafin. Hún lofar — eða hótar, allt
eftir hvaða sjónarhól maður velur —
að hún nái til sviða (einkum mennt-
unar- og heilbrigðissviðanna) sem
áður voru ósnortin af iönvæðing-
unni. Hún slítur samband fram-
leiðsluaukningar og aukinna at-
vinnutækifæra. Hún verður einni
trúarkreddu keynesískrar efna-
hagsstefnu til skammar; nefnilega
þeirri að auknar fjárfestingar dragi
úr atvinnuleysi.
Það er ekki lengur unnið til að
framleiða, nú er framleitt til að
vinna ... Slík rök leiða okkur út
í efnahagskerfi hernaðarins og
stríðið sjálft.
Keynes dó og með honum stjórn-
málastefnan „atvinnu handa öll-
um". Þær spurningar sem nú vakna
eru: Færir þriðja iðnbyltingin okkur
samfélag atvinnuleysis eða frí-
stunda? Frelsar hún manninn frá
slrtandi vinnu eða stuðlar hún að
aukinni eymd með því að þvinga
hann til iðjuleysis? Leiðir hún af sér
gullöld, þar sem við vinnum minna
og minna um leið og við höfum æ
meira handa á milli eða gerir hún
suma atvinnulausa meðan fárra er
þörf til að framleiða ofgnótt?
Þetta vandamá! gerir vart við sig í
öllum iðnríkjunum. I Belgíu, Þýska-
landi, Ítalíu, Bretlandi og Bandaríkj-
unum er á dagskrá hægfara stytting
vinnuvikunnar í 30, 35 eða 36 tíma
(án launalækkunar aö sjálfsögðu)
— eða er þegar orðin staðreynd. Að
vinna minna og framleiða um leið
meira, að jafna betur niður ávöxtum
tækniframfaranna, að skapa nýtt
jafnvægi milli vinnuskyldu og þess
tíma sem fólk ræður sjálft, og að
gera öllum kleift að lifa þægilegu lífi
og vinna innihaldsríkari störf — eru
nýjar kröfur félagslegrar og stjórn-
málalegrar baráttu.
I Frakklandi eru þeir enn kallaðir
lýðskrumarar sem halda því fram að
hægt sé að afla meiri tekna um leið
og unnið er minna. Hægrimenn (og
meira að segja vinstrimenn endrum
og eins) fullyrða að annað hvort sé
þetta hægt eða hitt. Þó hefur sýnt
sig í marga áratugi að þetta tvennt
getur haldist í hendur.
í Þýskalandi (sambærilegar upp-
lýsingar eru ekki til um Frakkland)
jókst hagvöxturinn hratt eftir 1950
en hafði verið hægur og ójafn í 75
ár. Á tuttugu og fimm árum jókst
kaupmáttur hvers íbúa fjórfalt; sam-
tímis styttist vinnutíminn um 23%.
Framtíðin ætti að geta borið enn
betri árangur í skauti sér. Um leið og
sjálfvirknin gerir meiri framleiðslu
mögulega á færri vinnustundum,
hverfur þörfin fyrir framleiðniaukn-
ingu. Þörfin fyrir vöxtinn verður
vafasöm á mörgum sviðum þar sem
framleiðnistigið ber nú þegar merki
hráefnaskorts og eyðingu náttúru-
gæða.
Auðvitað má benda á að í mörgum
heimshlutum ríkir enn fátækt og
reyndar eymd í nútíma samfélögum.
Mörg heimili ráöa ekki yfir nútíma
þægindum. Þess vegna má fullyrða
að framleiðsluaukning sé nauðsyn-
leg til að hægt sé að útrýma félags-
legu misrétti og bæta lífskjörin al-
mennt. Því er gjarnan sagt að bætt-
um kaupmætti muni fylgja gróska í
neysluvöruiðnaðinum sem óðara
muni skapa ólíkustu atvinnutæki-
færi innan þess iðnaðar.
Þótt þessi keynesíönsku rök virð-
ist sannfærandi þegar til skamms
tíma er litið, reynast þau bábilja ein
þegar til lengri tíma er litið. í raun-
veruleikanum er þörfunum í stórum
dráttum svaraö fyrir næstum alla þá
iðnframleiðslu sem verið hefur for-
senda 25 ára þensluskeiðs. Þörfum
85—90% heimila fyrir eldavélar
hefur verið svaraö. Bifreiðaeignin
nálgast bandaríska stigið. Minna
þekkt staðreynd er að hún er minni í
stórborgunum. Það stafar ekki af
meiri fátækt, heldur eru bílastæöa-
og umferðavandamálin svo mikil að
almenningsvagnakerfið sýnir aug-
Ijósa yfirburði og nýtur því æ meiri
hylli.
Markaðurinn fyrir bifreiðar og
önnur velferðarhnoss er að mestu
„skiptamarkaður". Eða með öðrum
oröum, markmiö framleiðslunnar er
f.o.f. að skipti á notuðum bílum eigi
sér staö, en ekki að tryggja þeim
heimilum bifreiöar sem ekki hafa
þegar eignast þær.
Þessar staðreyndir varpa Ijósi á
fyrirbæri sem neytendasamtökin
hafa þráfaldlega bent á, þ.e. minnk-
andi endingartíma varningsins. Þar
eð skiptamarkaðurinn er helsti
möguleiki framleiðendanna til aö
losna viö afurðir sínar er eina leið
þeirra til að selja meira að þvinga
neytendur til þess að skipta hlutun-
um með stöðugt minna millibili. Með
þetta markmið í huga eru ekki ein-
ungis búin til ný „módel", heldur eru
vörurnar gerðar veiklulegri og erf-
iðari í viðhaldi og viðgerðum. Ef þau
heimilistæki, og þær bifreiðar, sem
nú eru framleidd hefðu sama
endingartíma og þau sem framleidd
voru 1950 (þ.e. 15 ár), (en sam-
kvæmt rannsóknum Vance Packard
þarf það ekki að hafa í för með sér
verðhækkanir), þá væri hægt að
fullnægja þörfum allra án nokkurrar
framleiðsluaukningar — já jafnvel
með minnkandi framleiðslu.
Minnkandi þörf neysluvöru-
iðnaðarins fyrir vinnuafl stafar því
ekki af því að fólk geti ekki keypt það
4
SVART Á HVÍTU