Svart á hvítu - 01.01.1980, Blaðsíða 9

ing sem G. Friedman hefur nýlega
sett fram) felur í sér aö frelsun hvers
einstaklings veröi best tryggð meö
því aö menn skiptist á aö vera í ein-
hæfu störfunum og hinum sem þeir
finna einhvern tilgang í. Hún gerir
ekki ráö fyrir algeru afnámi einhæfra
starfa, heldur aðeins aö minnka hlut
þeirra í vinnutímanum. Enginn getur
veriö skapandi í átta tíma á dag, ekki
einu sinni fjóra. Tilbreytingin er
nauðsynleg og eölileg.
Þeir sem vinna hluta úr starfi
myndu auk þess verða miklu fleiri ef
það fólk sem býr í fjölbýlishúsa-
hverfunum og þorpunum heföi aö-
gang aö verkstæðum. Þar gæti þaö
sett saman, gert viö og jafnvel sjálft
framleitt afurðir sem í verksmiöjun-
um eru framleiddar með óþolandi
einhæfri og sljóvgandi vinnu, af fólki
sem neyöist til starfans, mánuö eftir
mánuð. Ef þessi verkstæöi væru
fyrir hendi í íbúðahverfunum, vel
búin tækjum, og fólk gæti komið
þangaó hvenær sem er, gætum viö í
hverjum mánuöi eytt nokkrum tíma í
að sauma okkar eigin föt eða smíða
húsgögnin okkar og endurbæta
þau. Samvinnubúið (Kollektivet)
Andret segir í bókinni ,,Travailler
deux heures par jour" (tveggja
tíma vinna á dag), sem full er af
hugmyndum: ,,Á þennan hátt
gætum viö náð á okkar vald þeim
hlutum sem í umhverfi okkar eru".
Auk þess sem viö gætum, eins og
Guy Aznar hefur bent á, sparað
mikinn tíma meö því aö gera sjálf
nauðsynlegustu hlutina í húsin okk-
ar, í staö þess aö vinna fyrir launum
til aö geta keypt tilbúna hluti.
Örtölvurnar og tölvu-vélarnar
gera framleiöslu í smáum verk-
stæðum raunhæfari en nokkru sinni
og jafn framleiðna og í stórum verk-
smiðjum. Þessi litlu verkstæöi væru
auk þess laus viö stjórnunarkostnaö
og flutningskostnað stóru verk-
smiðjanna. Framleiöandinn og
neytandinn nálgast hvorn annan
meira en áöur; og tapið og sóunina
sem fylgir miöstýringunni er hægt
að minnka.
Við eigum örtölvutækninni að
þakka aö hinn fjölhæfi verkamaður
eöa framleiðandi sem Marx dreymdi
um, veröur þannig aö raunhæfum
möguleika. Markaöskerfiö og ríkis-
valdið verður afnumið meö því að
einstaklingarnir skiptast á ólíkustu
störfum, meö skapaöu-hlutina-sjálf-
ur-framleiðslu og meö samvinnu —
en ekki með áætlanagerð og for-
ræðislegri skipulagningu.
„Manneskjulegt samfélag verður
til meö minnkandi áhrifum valdhaf-
anna og á kostnaö þeirra veröa
mennirnir sjálfstæöari. Frá og meö
deginum í dag og fram til næstu
aldamóta munum viö þarfnast æ
fleiri fyrirtækja þar sem verkafólk
starfar aðeins sex mánuöi á ári". Er
þetta draumsýn? Nei þetta er spá
Michel Albert eins áhrifamesta
opinberra áætlanasérfræðinga.
Þetta er möguleg framtíö.
Spurningin er einfaldlega hvernig
hiö mögulega veröur aö veruleika.
Eins og ævinlega er þaö leiðin að
markinu sem er vandamálið, en ekki
markmiöið sjálft. Þessi leið er f.o.f.
háð hæfileikum verkalýöshreyfing-
arinnar til aö fjalla um eðli tækni-
framfaranna og skiptingu ávaxta
hennar. Þaö er umfram allt nauö-
synlegt að stytta árlegan vinnutíma
á efnahagsbandalagssvæðinu.
Önnur viömið eru:
— tekjuöflun. Sérhverjum þegni
veröur að tryggja lágmarkstekjur
meö þurftarlaunum eöa neikvæðum
skatti, óháð því hvers eðlis vinna
hans er.
— Endurskipulagning mennta-
kerfisins, þannig að hætt sé að
mennta atvinnuleysingja, en í staö-
inn séu menntaðir sjálfstæðir ein-
staklingar sem geta fengist við allra
handa starfsemi.
— aö komiö sé á fót skapaðu--
hlutina-sjálfur-framleiöslu meö
verkstæðum í félagslegri eign,
hverfasamvinnufélögum o.s.frv.
Leiöin aö markinu byggir m.ö.o. á
baráttu á öllum svióum samfélags-
ins, þ.e. allt í senn í hinu borgara-
lega lífi (félögum, fjölskyldum, sam-
vinnufélögum), í verkalýóshreyfing-
unni, stjórnmálalífinu og gegn ríkis-
valdinu. Ein hættan er sú aö fólk
skorti menningarlegar forsendur til
aö nýta frístundirnar. Því er nauð-
synlegt að leita fleiri valkosta (bæði í
skapaöu-hlutina-sjálfur-framleiðslu
og almennri þjónustu), sem velja má
milli ýmist sem aðalstarfs eða vinnu
að eigin áhugamálum í frístundun-
um.
Meöal tillagna sem þróunarstofn-
unin í Basel hefur lagt fyrir ríkis-
stjórnina í Baden-Wurtenberg eru
leiöir til orkusparnaðar. Með betri
einangrun er hægt aö minnka orku-
neyslu um allt aö helming á heimil-
unum, skrifstofunum og í verk-
smiðjunum. Ef útreikningarnir fyrir
Þýskaland eru yfirfærðir á Frakk-
land krefðust slíkar aögeröir um þaö
bil 600 milljarða franka í 20 ár sem
samsvarar launum 350 000 verka-
manna sem vinna fulla vinnu. Fyrir
neytendurna (miðað viö núverandi
verð á olíu) yröi sparnaöurinn um
400 milljarðar. Samfélagiö myndi
aftur á móti spara félagsleg útgjöld
til 350 000 atvinnuleysingja, sem
næmu 280 milljöröum franka.
Hvaö hindrar slíkar breytingar?
Jú, aö þær ganga í berhögg viö
megin driffjaðrir kapitalismans!
Breytingarnar heföu íför meö sér að
fjárfest væri til aö nota — en ekki til
að selja meira, heldur til aö selja
minna. Slíkt fyrirkomulag myndi
draga úr hinni gífurlegu markaðs-
framleiðslu, í stað þess aö auka
hana. Með því tæki vinna mannsins
sess auömagnsins og notagildiö
sess sölugildisins. Grunninum yröi
kippt undan kapítalískri auðmagns-
upphleöslu á umfangsmestu svið-
unum. Því að frístundasamfélagið er
í grundvallaratriöum and-kapitalísk
fyrirætlun, vinstrisinnuö fyrirætlun
— jafnvel þó mikill hluti vinstrimanna
sé enn of hefðbundinn í hugsun til aó
átta sig á því. □
Þýtt úr Vejen til socialismen nr. 13
1979
Frá uppsetningu sjálfvirkrar átöppunarvélar í nýju sjálfvirku brugghúsi í Fredericiu í
Kaupmannahöfn.
SVART Á HVÍTU
7