Vera - 01.12.1994, Side 19

en ég man vel þegar hreyfingin var stofnuð
og ég fylgdist grannt með öllu sem þaðan
kom. Mér hefur fundist gæta mikils mis-
skilnings og rangtúlkunar á hugmyndum og
stefnumálum hreyfingarinnar, og það var
kannski fyrst og fremst þess vegna sem ég
ákvað að skrifa um hana þegar mér bauðst
tækifæri til þess í námi mínu við Háskólann.
Rannveig Traustadóttir var aðalleiðbeinandi
minn og Haraldur Ólafsson liðsinnti mér
einnig, og vil ég hér með færa þeim báðum
bestu þakkir fyrir uppörvun þeirra og vel-
vild.“
Misskilningur og rangtúlkanir
Geturðu ekki frætt lesendur Veru á því,
hvers konar misskilning og rangtúlkanir hér
um ræðir?
„Ég skal þá bara byrja á þér,“ segir Her-
dís og lítur sposk á blaðakonuna sem setur
eölilega nokkuð hljóða við þessi tíðindi. „Þú
segirí ritgerð sem þú skrifaöir árið 1985 um
nýju kvennahreyfinguna á íslandi og birtist I
bók á ensku „að Rauðsokkur hafi litið öll
kvenleg gildi hornauga." Sömuleiðis segir
Sigríður Dúna Kristmundsdóttir í doktorsrit-
gerð sinni frá 1991 „að Rauðsokkur hafi
hafnað hefðbundnum hlutverkum kvenna og
endurskilgreint persónu kvenna sem sams
konar og persónu karla“, og ennfremur að
„fullgild kvenpersóna í augum Rauösokka
var kona með óskoraðan og viðurkenndan
rétttil launaðrar vinnu utan heimilis." Þetta
stangast svo giörsamlega á við mína eigin
upplifun á þessum tíma og skilning minn á
þvl hvað Rauðsokkur voru aö gera, að mér
fannst tímabært að einhver mótmælti
þessu.
Engin af konunum sem ég ræddi við
kannaðist við að hafa haft slíkar skoðanir.
Þvert á móti fannst þeim þær hafa verið að
reyna að endurskapa þjóðfélagið í allra
þágu. Þannig væru karlmenn hnepptir í
fjötra ekki síður en konur. Eins og ein þeirra
sagði, þá voru kvenleggildi og reisn kvenna
þeim ákaflega hugleikin og það var ekki í
kona!
umræðunni að kynin ættu
að vera eins. Þær segjast
hafa lagt áherslu á að konur
væru líka menn, og af því
hefði kannski einhver mis-
skilningur skapast eftir á.
Með þessu hefði hins vegar ekki veriö átt
við aö konur ættu að vera eins og karlar,
heldur hitt að hver einasti maður ætti sinn
rétt, þar með taldar konur. Á þessum tíma
var einmitt mikið talað um að konur væru
líka menn, og það voru ekki bara Rauðsokk-
ur sem lögðu áherslu á þetta. En með þessu
var verið að skírskota til mannréttinda, en
ekki eiginleika. Rauðsokkurnar sem ég
ræddi við telja sig hafa hafið baráttuna til
þess að hefja kvenleg gildi til vegs og virð-
ingar og skapa hér betra samfélag fyrir alla,
konur, börn og karla."
- Blaöakonan mótmælir ekki, enda löngu
orðið Ijóst að tilvitnuð orð standast ekki. Því
miður standa orð á prenti um aldur og ævi,
en ritgerð Herdísar breytir miklu.
Helstu niðurstöður
„Niðurstöður eru ótal margar," segir Herdís.
„Ég vil fyrst nefna að konurnar áttu það eig-
inlega allar sameiginlegt að hafa átt sterkar
konur að fyrirmynáum í uppvextinum, og það
er býsna athyglisverð staðreynd. Þaö sýnir
okkur í hnotskurn hvað áhrif mæðra eru
sterk á sjálfsvitund dætranna. Sjö af konun-
um níu áttu mæöur sem voru fyrirvinnur og
litu því á það sem sjálfsagðan hlut að konur
ynnu fyrir sér og fjölskyldum sínum. Annað
atriði er aö sumar þessara upphafskvenna
gátu ekki fullnægt námslöngun sinni vegna
fátæktareða þrúgandi almenningsálits sem
leit svo á að konur þyrftu ekki annað en
skyldunámið. Aðrar lögðu á sig ótrúlegt erf-
iði til að læra, oft þá komnar með eiginmann
í námi og börn og sáu jafnvel heimilinu far-
borða með öllu saman. Margar dvöldu er-
lendis og upplifðu umrótið þar, stúdenta-
uppreisnir og stofnun kvennahreyfinga á
borö við Redstockings I New York árið 1968
og Dolle Minas í
Hollandi snemma
árs 1970, sem eig-
inlega var neistinn
sem kveikti bálið
hér á landi.
Lífsreynsla þess-
ara kvenna og upp-
eldisskilyrði sáðu
frækornum réttlæt-
„Mér hefur fundist gæta mikils misskilnings og rang-
túlkunar á hugmyndum og stefnumálum hreyfingar-
innar, og það var kannski fyrst og fremst þess vegna
sem ég ákvað að skrifa um hana þegar mér bauðst
tækifæri til þess í námi mínu við Háskólann."
iskenndar og jafnréttishugsjóna, þannig að
þær voru hver um sig tilbúnar árið 1970 í
baráttu fyrir betra lífi, betri heimi, kvenfrelsi
og jafnrétti. Þær bjuggu yfir mikilli þekkingu
og reynslu, t.d. kunnu þær vel að nýta sér
fjölmiðla til að ná athygli almennings, þar á
meðal sjónvarpið sem þá var nýjung á heim-
ilum landsmanna og fáir kunnu á. Þær gripu
til aðgerða sem vöktu ýmist hneykslan eða
gleði, og þannig neyddu þær fólk til að velta
málunum fýrir sér. Þær voru óþreytandi viö
að boða til opinna umræðufunda og þær
gáfu út blað frá árinu 1972, Forvitin rauö.
Það má skjóta því aö hér, að rauði liturinn I
nafninu tengdist
ekki hefðbundn-
um „stjórnmála-
litum", eins og
við gætum freist-
ast til að halda í
dag. Þannig stóð
á nafngiftinni, að
í bíóhúsi einu í
borginni var sýnd
mjög umdeild
sænsk kvikmynd, „Égerforvitin-gul“, sem
fór mjög fyrir brjóstið á kvenfrelsiskonum
vegna þeirrar ímyndar sem þar var dregin
upp af konum.
Rauðsokkur voru
með þætti í út-
varpinu á lyrstu
mánuðum ársins
1972 og skýrðu
þá „Ég er forvitin
rauð“ til að tákna
baráttu kvenna."
Út fyrir velsæmismörk!
Þú tínir til nokkrar aðgeröir Rauðsokka í ritgerð-
inni, sem vöktu mikla athygli á sínum tlma. Segðu
okkur meira frá
þeim.
„Flestar eða
allar aðgerðir
Rauðsokka á
götum úti voru
til þess gerðar
að ná athygli
fólks, og stund-
frekskonur og hvundagshetjur