Hugur - 01.06.2009, Page 191

Hlutar og heildir
189
fangi valds og þekkingar, greiningarinnar
á ögunar- og stýringarsamfélaginu, auk
þess að bókin er talin gallalausasta verk
Foucaults? Þessar hugleiðingar vísa á helsta
annmarka bókarinnar, það er að segja, ef hún
ætlar að vera safn stika á ferli Foucaults þá
vantar sárlega tiltekna kafla úr seinni verkum
Foucaults sem hafa reynst hvað áhrifamestir
í samtímanum, til dæmis lokakafla Sögu
kynferðisins I sem fjallar um lífvald, og
umræðuna um fagursiðferði sjálfsins, til
dæmis greinina um þá tækni sem hefur
sjálfið að viðfangi og heitir upp á ensku
„Technologies of the Self‘. I þessu samhengi
má þar að auki benda á að kaflarnir „Við
hinir, vilctoríumenn" og „Bælingartilgátan"
úr Sögu kynferðisins I eru það líkir að efni
og inntaki að sleppa hefði mátt öðrum
þeirra (án þess að það hefði komið niður
á greinasafninu) og birta í staðinn einhver
skrifa Foucaults um sjálfsveruna, sjálfstækn-
ina eða lífvaldið.
Eins og jafnan í þýðingaritröð Bók-
menntafræðistofnunar er frágangur til fýrir-
myndar - og það er sérstaklega vel til fundið
að hafa verk Velázquez, Lagsmeyjarnar, á
forsíðu bókarinnar í ljósi umræðu Foucault
um það. Ljóst er að það er enginn hægðar-
leikur að þýða Foucault, en það hefur tekist
ágætlega til. Þýðingarnar endurspegla stíl
Foucaults nokkuð vel, þær eru læsilegar
og lausnirnar við að koma frumlegustu
hugtökunum yfir á íslenskt mál eru jafnan
góðar; en Garðar rekur lausnir nokkurra
vandamála og vandkvæðin við yfirfærslu
textans í innganginum. Inngangurinn er
nokkuð ítarlegur og nær Garðar að vefja
hina margslungnu þræði í höfundarverki
Foucaults ágætlega saman, en ekki veit
ég hvort það er „sérstök ástæða til að setja
orðræðu- og ögunarkenningar Foucaults
í samband við hugmyndir Juliu Kristevu"
(36), eins og Garðar heldur fram. Að mínu
viti hefði verið nær að skoða sérstaklega
einhvern þeirra áhrifavalda á hugsun
Foucaults sem nefndir eru í innganginum
(20): Ef til vill þátt Marx, Nietzsches eða
Heideggers (sem Foucault sagði að hefði
legið til grundvallar allri hans hugsun)?
Garðar leggur mikla áherslu á að útlista
hugmyndir Foucaults um hugsunarkerfi
og orðræðu í innganginum, það er að segja
samspil épistém'e og tungumáls, og stöðu
sjálfsverunnar gagnvart tákninu. Hann
gerir hins vegar minna úr valdshugmyndum
Foucaults og skoðar mestmegnis innfært eða
„túlkað“ vald (29), sem vísar þó til tveggja
ferla sem kristallast í Alsæisbyggingu Jer-
emys Benthams: ögunar og stýringar. Það er
mikilvægt að greining Foucaults á valdi er
í raun þrískipt: hvernig valdið vinnur (hin-
ir nákvæmu helgisiðir þess), hvar valdið er
staðsett (pólitísk líkamstækni) og hvernig
valdið virkar (smásæ líkamstækni valds).3 En
það hefði vissulega verið fengur að ítarlegri
greiningu á valdi í tengslum við sifjafræðina,
eins og hún er notuð sem rannsóknartæki á
valdaafstæðum innan sögulegrar framvindu.
Steinar Örn Atlason
1 Sjá Hubert Dreyfus og Paul Rabinow,
Michel Foucault. Beyond Strucuralism and
Hermeneutics (Harvester Press: Brighton,
1982), og Gary Gutting, French Philosophy
in the Tvientieth Century (Cambridge
University Press: Cambridge, 2001).
2 Sbr. Lisa Downing, The Cambridge Intro-
duction to Michel Foucault (Cambridge
University Press: Cambridge, 2008), s. 12.
3 Dreyfus og Rabinow, Michel Foucault,
s. 114.