Helgafell - 02.12.1943, Síða 14

396
HELGAFELL
sem vér myndum ríki að öllu óháð, fáum það viðurkennt af þeim aðilum,
sem máli skipta, og erum þess megnugir að standa undir því, efnalega
og á annan hátt. Þann dag höfum vér ekki enn að baki; hann er framundan.
Nú vill svo til, að þessi mesti hátíðisdagur á ævi vor íslendinga virðist
líklegur til að renna á tímum einhverra þeirra mestu hörmunga, er yfir
mannkynið hafa dunið og um stund truflað allt eðlilegt samband þjóða og
ríkja í millum. Einmitt á þessum aðfaraárum frelsis vors hafa ýmsar þjóðir
álfu vorrar, sumar oss náskyldar, þar á meðal sambandsþjóð vor, glatað
sjálfræði sínu á hryggilegan hátt, vonandi aðeins um stundarsakir, en víst
er það eitt, að framundan bíða vor allra örðugleikar, sem fáa dreymir um.
Þá hefur það í sama mund hent oss, að eyja vor, til þessa eitt af allra
afskekktustu kotunum í strjálbýli heimshafanna, er allt í einu orðin stikla
í þjóðleið loftfaranna yfir Atlantshaf, og er enn með öllu óséð, hvort þessi
rausn tækninnar oss til handa er frekar náðargjöf en hermdar. Fram komnar
afleiðingar þessarar breyttu ,,legu“ eru ærið uggvænlegar: fyrst hertaka
Breta, síðan hervernd Bandaríkjanna, svo kölluð. Væri sízt að undra, þó að
menn ,,setti hljóða” í bili, þegar fitjað er upp á umræðum um aukið sjálf-
stæði fram undan. Svo er þó ekki, a. m. k. hefur margt verið skrafað
meðal flokkanna og meira fyrirhugað. Samt er engu líkara, en að alþjóð
íslendinga standi höggdofa gagnvart þessum þáttaskiptum, enda eru þau
líkleg til að verða ennþá örlagaríkari en þáttaskiptin áriS 1262.
Þessi hljóðleiki almennings væri skiljanlegur, ef ástæðan væri sú, að
heimsviSburðir, sem jötunefldar þjóðaheildir og þjóðasamtök eiga
framtíð sína undir, hafa fléttazt inn í þessi síðustu æviár vor á
slíkan hátt, að vandséð er, hver áhrifin muni verða að lokum eða hvar hægt
verði að setja þeim takmörk, og jafnvel tvísýna á því, að vér nokkru sinni
endurheimtum land vort óskorað úr þeim tröllagreipum, sem þegar hafa
klófest ítök í því hér og hvar. Til eru að vísu sagnir um, að mennskir menn
hafi ráðið niðurlögum jötna, og má satt vera, en hvað framtíð vora áhrærir,
mun vafalaust gætilegast að gera ráð fyrir því, að vel mætti svo fara, aS
í þriðja þætti sögu vorrar, ekki síður en í öðrum, kynnum vér að eiga hitt og
þetta undir högg að sækja. Væri gott, ef reyndin yrði önnur, en eins og
hús á landskjálftasvæðum eru byggð með hliðsjón af festuleysi foldarinnar,
mundi hyggilegt, aS vér treystum eftir föngum hið nýja ríki vort gegn að-
vífandi hættum utan úr heimi og innan landsteina.
ÞaS er þó miklum vafa undirorpið, hvort það eru eiginlega áhyggjur af
þessu tagi, sem binda tungu manna, svo að heita má, að almenningur í
landinu hafi ekki til þessa rætt þetta mikla alvörumál sín á milli né það
verið rætt við hann, og sé því þjóðin ekki eins vel undir það búin og æski-
legt væri, að taka endanlega ákvörðun um skilnaðinn við Dani og myndun
lýðveldis. MáliS hefur til þessa verið í höndum flokkanna, en ekki verið