Helgafell - 02.12.1943, Page 69

BÓKMENNTIR
451
og komma var sett á eftir fyrsta vísuorði.
í síðari útgáfunni stendur:
Gott mun vera í grafarreit.
Gleymdir eiga friSinn.
Þetta kann aS vera jafngóSur skáldskapur.
En vísan hefur enn fjarlægzt upphaflega mynd
sína. Og eg efast um, aS Jóhann hefSi kært sig
um þessa ,,lagfæringu“.
Þá hefur Helgi Sæmundsson samiS nýja rit-
gerS um Jóhann Gunnar framan viS þessa út-
gáfu. Eins og þegar er sagt, mátti ýmislegt
finna aS ritgerS Benedikts Bjarnarsonar. En hún
bar þaS samt meS sér, aS hann var nákunnugur
Jóhanni, svo aS vafasamt er, þótt ekki sé lengra
liSiS, aS nokkur maSur sé nú á lífi, sem hefur
þekkt Jóhann eins vel. Mér hefSi fundizt þaS
falleg ræktarsemi viS þá báSa, aS ritgerS Bene-
dikts hefSi veriS. endurprentuS. Ef til vill hefSi
mátt fella úr henni dálítiS af óþörfum hugleiS-
ingum. AnnaS mál var samt, ef önnur mun
betri hefSi komiS í staSinn. En hvaS er þá um
ritgerS Helga? Hvert einasta atriSi í henni, sem
nokkuru máli skiptir um ævi og einkenni Jó-
hanns, er sótt í ritgerS Benedikts, stundum nær
orSrétt, samt stundum vikiS svo viS, aS ókunn-
ugleiki eftirritarans leynir sér ekki. Eitt dæmi:
Benedikt segir: „Félag skójapilta, ,.FramtíSin",
gaf þá út tvö blöS; annaS þeirra hét „Skin-
faxi", og flutti hann allt, sem til féllst í ó-
bundnu máli; hitt nefndist „Kolbrún", og í
henni birtu þeir kvæSi sín.--------Jóhann lagSi
drjúgan skerf til þessara blaSa; einkum lét hann
sér annt um „Kolbrún" og orti mikiS í hana".
En Helgi skrifar svo: „Latínuskólapiltar héjdu
úti tveim blöSum um þessar mundir. Nefndist
annaS þeirra „Skinfaxi" og flutti allt, er til
féllst í óbundnu máli. Hitt nefndist „Kolbrún",
og þar voru kvæSin birt. LagSi Jóhann drjúgan
skerf til þeirra, einkum þó „Kolbrúnar"”. Svo
vandlega sem hér virSist þrædd frásögn og orSa-
lag Benedikts, tekst þó aS fara rangt meS eitt
smáatriSi, því aS skólapiltar gáfu út fleiri blöS
um þe6sar mundir en þau tvö, sem voru á veg-
um FramtíSarinnar.
Hins vegar sleppir Helgi ýmsum atriSum úr
ritgerS Benedikts, sem betra var aS hafa en
missa, enda er ritgerS Helga drjúgum styttri
og samt talsvert af gagnslausu efni í ekki lengra
máli. Vel má virSa viS Helga, aS hann talar
um Jóhann meS hlýleik og af aSdáun. En
stundum er seinheppilega aS orSi komizt, t. d.:
„Fyrir sköpun orSsins listar gat hann sér mik-
iS frægSarorS". Jóhann tamdi sér orSsins list
og iSkaSi hana meS sóma, en aS eigna honum
„sköpun orSsins listar" væri enn meiri öfgar
en aS tejja Helga skapara ritgerSarinnar, —
enda á Helgi vafalaust ekki viS neitt annaS
en aS Jóhann hafi ort kvæSi og samiS sögur.
List og listaverk eru ekki samrar merkingar á
íslenzku fremur en t. d. hagleikur og smíSis-
gripur — og ekkert unniS viS aS grauta merk-
ingum þeirra svo hroSalega saman, þótt stuncl-
um sé gert eitthvaS því líkt f samsettum orSum
eftir erlendum fyrirmyndum.
En eg mundi ekki hafa fundiS mig tilknúinn
aS benda á þau missmfSi þessarar útgáfu, sem
nú hafa veriS sýnd (því aS yfir mörg illa unn-
in útgáfustörf leggja ritdómarar hér blessun
sína án nokkurrar athugunar), — ef í henni
væri ekki aS auki gengiS svo í berhögg viS bók-
menntalegt velsæmi, aS þaS má ekki láta óátal-
iS. ÞaS er auSvitaS slæmt, bæSi vegna íslenzkra
lesenda og minningar Jóhanns Gunnars, aS út-
gáfan skuli ekki vera betur vönduS og vanrækt
skyldi vera þaS tækifæri, sem bauSst, aS at-
huga vandlega handrit skáldsins, hinn sjálfsagSa
grundvöll nýrrar útgáfu bókar, sem höfundur
hafSi ekki gengiS sjálfur frá, En út yfir tekur þó
annaS. Starf Helga Sæmundssonar hefur (auk
prófarkalestrar og algjörlega ónýts efnisyfir-
lits) veriS í því fólgiS, aS hann lætur endur-
prenta úrvaliS, eins og Benedikt Bjarnarson
gekk frá því, jafnvel úrval af prentvillum þeim,
sem komizt höfSu inn í fyrri útgáfuna, — og
hann stySst fast viS ritgerS Benedikts í rit-
gerS sinni, aflar sér nauSalítillar annarrar
vitneskju um Jóhann og ævi hans, tekur upp
lítt breyttar setningar, eins og þegar var sýnt
meS einu dæmi. En frá því er alls ekki boriS
viS aS skýra, hver sé afstaSa þessarar útgáfu
til hinnar fyrri. Helgi Sœmundsson lœtur ekk‘
stío lítiS aS nejna najn Benedikjs Bjarnarsonar,
huaS þá aS geta þess meS einu orSi, aS neitt
sé til hans sótt. Þeir lesendur annarrar útgáfu,
sem þekkja ekki hina eldri, mega gera sér eins
mikilfenglegar hugmyndir og þeir vilja um
vinnu Helga aS því aS búa bókina til prent-
unar, safna efni í ævisögu Jóhanns o. s. frv.
Slíkt athæfi sem þetta ber ekki aSeins vitni um
hirSuleysi aS vinna verk sitt samvizkusamlega,
heldur um einhvers konar siSferSilegt skyn-
leysi, sem vel má vera, aS leiSi til góSs gengis
á sumum sviSum þjóSlífsins, en ætti aS sporna
viS, áSur en þaS nær aS gagnsýkja bókmennta-
lífiS. AS minnsta kosti má reyna aS vara viS
því. í hverju öSru siSuSu landi en á íslandi