Málfríður - 15.03.2008, Blaðsíða 7

MÁLFRÍÐUR 
semi keppenda að leika langreyði, hrúðurkarl eða
marhnút þó að tiltölulega auðvelt sé reyndar að
leika búrhval (þeir sem ekki vita hvað búrhvalur
er á ensku geta flett því upp). Við eigum það líka
til að krydda leiki með því að nota bolta, en þá fá
nemendur aukastig fyrir sitt lið ef þeir geta hent
boltanum í körfuna (eins, tveggja eða þriggja stiga)
– allt eftir fjarlægð þess sem kastar frá körfunni
(ruslatunnunni). Það er mörgum mikil hvatning að
geta svarað rétt svo að þeir fái að spreyta sig á að
kasta boltanum.
Við notum oft leiki í bókmenntakennslu. Þá er
nemendum til dæmis skipt í hópa, þeim úthlutaðir
kaflar úr bókinni og fá ákveðinn tíma til þess að búa
til tíu spurningar úr þeim köflum. Svo keppa hóp­
arnir sín á milli, spyrja sinna spurninga og reyna
að svara hinum. Jafnvel er hægt að nota leiki við
undirbúning formlegra rökfærsluritgerða, til dæmis
með því láta nemendur (í hópum) finna eins mörg
rök sem styðja ákveðið ritgerðarefni eða eru á móti
því. Þeir sem koma með flest rök/mótrök vinna
keppnina. Þeir punktar sem koma upp í keppninni
geta svo nýst öllum nemendum þegar kemur að því
að skrifa ritgerðina heima.
Við þetta má bæta að stundum fá sigurvegarar
leikjanna einhver verðlaun, en nemendum er yfir­
leitt sagt frá verðlaunum áður en keppni hefst til
þess að auka enn meira á spennuna. Verðlaunin
geta verið karamella, sleikjó (mælum með stórum
sleikjópokum sem fást í Fríhöfninni fyrir slikk) eða
eitthvað annað ódýrt sælgæti. Eflaust finnst ein­
hverjum það vinna á móti stefnu Manneldisráðs og
jafnvel almennri skynsemi að vera að gefa nemend­
um sælgæti, en við bjóðum ekki upp á þetta í miklu
magni og bara nokkrum sinnum á önn. „Eat well,
stay fit, die anyway.” Í þau fáu skipti sem kvartað
hefur verið undan óhollustu verðlauna höfum við
prófað að gefa gulrætur í staðinn en þær hafa ekki
verið eins vinsælar. Önnur verðlaun geta verið að
fara úr tíma 10 mínútum fyrr en tapliðið, og er þá
tapliðið látið sitja eftir og læra betur þau atriði sem
keppt var um. Stundum er alls ekki þörf á verðlaun­
um, sérstaklega ekki í borðspilum þar sem nem­
endur fá mikla ánægju út úr því að reyna að sigra
andstæðinginn.
Hverjir eru kostir leikja í tungumálanámi?
Leikir og keppni vekja nær undantekningalaust
áhuga nemenda og vilja þeir leggja sig alla fram við
að standa uppi sem sigurvegarar. Þó að sagt sé að
enginn er annars bróðir í leik, má með sanni segja að
þeir sem eru saman í liði tengist ákveðnum böndum
í leiknum sjálfum og jafnvel eftir að leik er lokið
því að í raun er svona leikur/keppni eins og hver
önnur hópavinna þar sem nemendur ná að kynnast
og jafnvel eignast nýja vini. Það er mjög dýrmætt,
sérstaklega í áfangaskólum. Oft er kennarinn í hlut­
verki leikstjórnanda, tekur virkan þátt í leiknum og
sýnir í besta falli á sér nýja og skemmtilega hlið í hita
leiksins. Nám þarf ekki að vera alvarlegt. Ef það er
gleði í kennslustofunni eru meiri líkur á að nám fari
fram. Leikir hvetja nemendur til þess að hafa sam­
skipti sín á milli. Félagslegi þátturinn er því mjög
mikilvægur.
Í leikjum nota nemendur einnig tungumálið á
mjög virkan og eðlilegan hátt. Leikir þjálfa nemend­
ur í samskiptum/tjáskiptum á tungumálinu. Leikir
reyna á alla færniþætti: Þeir þurfa að hlusta á kenn­
arann eða aðra nemendur bera upp spurningu eða
koma með ráðleggingar, þeir þurfa að tala til þess
að geta svarað spurningunni. Margir leikir krefjast
þess að nemendur skrifi niður svör sín á milli og
aðrir krefjast líka lesturs, s.s. ef spurning er uppi á
skjávarpa eða á borðspili. Að muna námsefnið hjálp­
ar þeim að vinna stig fyrir sjálfa sig og liðið sitt. Það
gerir efnið áhugaverðara og tungumálið „nothæft”,
þ.e. tungumálanámið öðlast strax tilgang í kennslu­
stofunni. Reyndar er ekki vandamál að útskýra
tilgang enskukennslu í framhaldsskólum, en þetta
gæti auðvitað nýst vel í öðrum tungumálum.
Ekki má gleyma því að leikir brjóta upp hefð­
bundna rútínu í kennslustofunni. Við kennum 80
mínútna kennslustundir og það þarf vissulega mikla
þolinmæði og úthald nemenda til þess að halda
einbeitingu allan þennan tíma. Því er mikilvægt að
reyna að brjóta upp kennsluna af og til, oft þegar
líða fer á seinni hluta tímans og athygli nemenda er
farin að þverra. Hlustunaræfingar, talæfingar eða
leikir verða þá oft fyrir valinu. Auðvitað verður að
gæta þess að ofnota ekki leiki. Gæta þarf jafnvægis
þarna á milli því að nemendur geta líka orðið leiðir
ef það er of mikið af því góða og þá verða leikirnir of
mikið áreiti. Suma hópa þyrstir endalaust í leiki en
aðrir eru fáskiptnari en kunna samt vel að meta að
kennslan sé brotin upp af og til með leikjum.
Einnig er mikilvægt að kennarinn sjálfur hafi
gaman af því að nota leiki. Annars er tilraunin
dæmd til að misheppnast. Við trúum því að allir geti
notað leiki í sínum kennslustundum. Það þarf bara
að trúa á að það heppnist. Kennarinn þarf að vera
næmur á hópinn og á tímasetningu leiksins svo að
nemendur verði ekki leiðir. Einnig þarf að útskýra
reglur leiksins vel og vandlega þannig að nemendur
viti hvað þeir eru að fara út í, sem sagt hafi sjálfs­
traust þegar í leikinn er komið. Kennarinn þarf samt