Málfríður - 15.03.2008, Blaðsíða 20

0 MÁLFRÍÐUR
þekkist t.d. hjá annarri kynslóð innflytjenda eins og í
Bretlandi og Bandaríkjunum (Birna Arnbjörnsdóttir
2007b). Munurinn er hins vegar sá að íslensku nem­
endurnir, sem tala ensku, hafa góða undirstöðu í
móðurmáli og læsi. Slíkt er ekki alltaf hægt að segja
um börn sem verða fyrir málskiptum við að flytjast
milli landa, t.d. börn sem læra íslensku sem annað
mál á Íslandi og eru á sama tíma að tileinka sér aðrar
námsgreinar á íslensku. Án sérstakrar aðstoðar og
aðlögunar kennslu og námsefnis, verða tvítyngdir
nemendur því oft á eftir í námi meðan þeir eru að
tileinka sér nýja málið. Mikilvægt er því að lestr­
arkennsla haldi áfram á móðurmáli og að skólinn sjái
til þess að tvítyngdir nemendur haldi í við jafnaldra
í öðrum námsgreinum. Nýjar kennsluaðferðir svo
sem „tungumálakennsla gegnum námsgreinarnar“
(Birna Arnbjörnsdóttir 2000, Aðalnámskrá grunn­
skóla 1999 og 2007) leitast við að taka á þessum
vanda. Annað aðalmarkmið kennsluaðferða eins og
TGN er að þjálfa nemendur í skólamáli á þeirri for­
sendu að þeir læri talmál í umhverfinu.
En nægilegt ílag þýðir ekki endilega að næg tæki­
færi séu til notkunar málsins.
Einangrun, bæði félagsleg og sálfræðileg (Schu­
mann 1977) getur komið í veg fyrir að fólk læri
málið. Rannsókn Kolbrúnar Vigfúsdóttur (2004)
sýnir að þrátt fyrir góðan vilja kennara og almennt
gott fjölmenningarlegt starf í íslenskum leikskólum
höfðu sum barnanna sem hún fylgdist með í tveim­
ur skólum, fremur lítil yrt samskipti við kennara og
önnur börn. Niðurstöður Kolbrúnar benda til þess
að hér á Íslandi, eins og annars staðar, þurfi sérstak­
lega að örva mál þessara barna. Efla þarf menntun
kennara og þjálfa jafnvel leikskólabörn sérstaklega í
hvernig efla megi munnlegt tjáskipti við þá sem hafa
annað móðurmál en íslensku (Tabors og Snow 1994,
Kolbrún Vigfúsdóttir 2004).
Ef við snúum okkur að kennslu erlendra tungu­
mála í skólum er ljóst að kennsla í erlendu tungu­
máli í 2–4 tíma á viku skilar ekki miklum árangri.
Til þess er ílagið einfaldlega of lítið. Flest bendir
til þess að nemendur á aldrinum 9–11 ára séu skil­
virkustu nemendur erlendra tungumála (Snow og
Hoefnagel­Höhle 1978). Þá eru þeir orðnir læsir á
móðurmálið, en búa ennþá yfir meðfæddum eigin­
leikum til tungumálanáms og hafa jafnframt vits­
munaþroska til að takast á við námið á markvissan
hátt. Sennilega er kennsla erlendra tungumála á
hverjum degi í 3.–4. bekk skilvirkari og líklegri til
betri árangurs en þegar kennsla erlendra tungumála
í 2–4 tíma á viku er hafin meðal ennþá yngri barna.
Reglan um að því yngri sem börn eru, þeim mun
auðveldara eigi þau með að læra tungumál er rétt
en á betur við þegar aðgengi að tungumálinu, þ.e.
ílagið, er nægt.
Hvatinn til námsins – málumhverfið
Síðasti áhrifavaldurinn, sem fjallað verður um hér,
er það málumhverfi sem tvítyngdir einstaklingar
alast upp í og þau áhrif sem það hefur á málfærni
þeirra. Hér er annars vegar átt við menningar­ og
stéttbundna málnotkun innan fjölskyldunnar, í skóla
og á atvinnumarkaði, og hins vegar menningarlegt,
félagslegt og pólitískt gildi móðurmálsins og mark­
málsins. Aðgengi sem innflytjandinn telur sig hafa
að máli, menningu og samfélagi meirihlutans.
Heath (1989) og fleiri hafa sýnt fram á mikilvægi
menningartengdrar málnotkunar og máluppeldis, á
námsframvindu og félagslega stöðu innflytjenda og
annarra þjóðfélagshópa. Heath bendir m.a. á að mál­
hefðir í skólum eru beint framhald málhefða innan
miðstéttarfjölskylda á Vesturlöndum. Rannsóknir
Grabe (1995) og fleiri hafa sýnt að miðstéttarbörn
á Vesturlöndum koma í skóla betur undirbúnin í
lestri en börn sem alast upp við aðrar hefðir, t.d.
þau sem koma frá samfélögum þar sem áhersla er
lögð á munnlegar frásagnir. Hér er átt við hversu
mikið foreldrar lesa fyrir og með börnum sínum,
magn bóka og dagblaða á heimilinu og þá áherslu
sem lögð er á lestur almennt. Börn, sem koma af
menningarsvæðum þar sem minni áhersla er lögð á
læsi í máluppeldi, standa því höllum fæti í námi um
leið og þau setjast á skólabekk á Vesturlöndum sem
kemur niður á getu þeirra til að tileinka sér náms­
efnið (Grabe og Stoller 2002).
Hvatinn til að læra tungumálið er tengdur því að
hversu mikið innflytjandinn telur sig geta nýtt málið
sér til framdráttar. Innflytjandinn þarf að trúa því
að hagur hans muni batna læri hann tungumálið.
Bent hefur verið á að börnum af kóreskum uppruna
hefur gengið mun betur í skólum í Bandaríkjunum
en í Japan. Skýringin er talin vera sú að Kóreumenn
eigi betra aðgengi að bandarísku samfélagi en jap­
önsku vegna sögulegra ástæðna (Ogbu og Matute­
Bianchi 1986; McKeon 1994 og Pease ­Alvarez 2005).
Skortur á aðgengi að námi og atvinnu endurspeglast
í óánægju, vonleysi og óeirðum ungra innflytjenda
af annarri kynslóð í Frakklandi og í Danmörku.
(Birna Arnbjörnsdóttir 2007a)
Unnur Dís Skaptadóttir (2005) og Þóra Björk
Hjartardóttir (2004) hafa fjallað óbeint um hvata inn­
flytjenda til að læra íslensku. Í rannsóknum Unnar
Dísar kemur fram að innflytjendur telja afar mikil­
vægt að læra tungumálið, en kvarta undan því að
íslenskunámskeið séu ekki fyrir hendi og að inn­
fæddir kjósi fremur að tala ensku við þá. Rannsókn,
spice up
your
English
and make your
writing worth reading
40THESPOA4A08
ThesaurusPoster1a_A4.indd 1 29/4/08 08:07:26