Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Side 77

Þróun skáldsögunnar í Frakklandi frá 1880 til 1960
mynd um það stríð, sem báðar nefndust L'Espoir (Vonin). Skáldsögur Malraux
eru ólíkar flestum öðrum. Þær eru skrifaðar í snöggum fréttastíl og beinni ræðu
svo persónur og aðstæður verða mjög raunverulegar og bundnar samtímanum,
en um leið eru þær íhuganir höfundar um eilífðarspurninguna, angist mannsins
er hann stendur frammi fyrir þjáningunni og dauðanum.
Þeir sem aðhylltust sósíalískar stjórnmálaskoðanir álitu að bókmenntirnar
ætti að nýta í þágu sósíalismans og í baráttunni gegn fasismanum. Skáldsögur
skyldu, eftir því sem hægt væri, boða uppreisn alþýðu og baráttu fyrir hinu nýja
þjóðskipulagi. í þeim flokki voru meðal annars rithöfundarnir Jean-Richard
Bloch (1884-1947), Paul Nizan (1905-1940) og Louis Guilloux (1899-1980) og
svo eldri menn eins og Henri Barbusse. Bloch var nokkuð hefðbundinn raun-
sæishöfundur, Paul Nizan reyndi aftur á móti í skáldsögum sínum (Antoine
Bloyé, 1933 o.fl.) að sýna einhæft líf fólks með því að nota langar setningar og
hæga, tilbreytingarlausa hrynjandi. Louis Guilloux varð frægur fyrir bókina Le
Sang Noir (Svarta blóðið, 1935). Hann er merkilegur barátturithöfundur að því
leyti að hann þröngvar ekki ákveðnum skoðunum upp á lesanda, heldur leyfir
honum að hlusta á ýmsar raddir og taka svo sjálfur ákvörðun. Súrrealistar sem
boðað höfðu súrrealíska byltingu með uppátækjum sínum eftir stríðið og að-
hyllst formleysi og frelsi í bókmenntum, orðum og athöfnum taka upp úr 1925
að efast um að baráttuaðferðir þeirra dugi til. Þeir taka upp samstarf við komm-
únista og aðra sem höfðu róttækar skoðanir, fyrst Clarté hópinn15’ en ganga svo í
Franska kommúnistaflokkinn árið 1927 enda var hann langróttækasta stjórn-
málaaflið sem völ var á. Flestir þeirra sögðu sig að vísu úr honum eftir skamma
hríð, því þeir felldu sig illa við agann þar. Louis Aragon (1897—1982), einn
frumlegasti súrrealistinn, varð þó eftir og hann átti að verða einn helsti boðberi
sósíalrealisma í Frakklandi á fjórða og sjötta áratugnum, bæði í ræðu og riti.16' í
skáldsögum sínum frá þessum tíma, Les Cloches de Bále (Klukkurnar í Basel,
1935) og Les Beaux Quartiers (Fínu hverfin, 1936) reynir hann ekki aðeins að gefa
raunsæja lýsingu á stéttaskiptingu í þjóðfélaginu heldur benda á óréttlætið og
misréttið sem þar ríkir. Einnig setur hann á svið persónur sem átta sig á því að
þær eigi að ganga til liðs við málstaðinn og berjast fyrir nýjum heimi, allt sem
skáldsögu í anda sósíalrealisma mátti prýða.
Af framansögðu gæti virst að á fjórða áratugnum hefðu rithöfundar kastað öll-
um hugleiðingum um form og fagurfræði fyrir róða og einungis hugsað um
gagnsemi bókmenntanna, jafnvel gæti manni dottið í hug að sumar skáldsögur
frá þeim tíma væru ítroðsluskruddur. En málið er ekki svo einfalt. Vissulega
hefur spurningin um gerð skáldsögunnar ekki hrjáð höfunda 1930-kynslóðar-
innar að marki. Þeir máttu ekki vera að því að hugsa um það, þeim lá svo á með
það sem þeir höfðu að segja. Samt tókst þeim vel til, því ef betur er að gáð hafa
sjaldan komið út jafn margar góðar skáldsögur á tíu ára tímabili og þá. Sérstak-
339